Η μία με δημιουργία ζωνών διαχείρισης με βάση ιστορικά στοιχεία δηλαδή στοιχεία που συγκεντρώθηκαν σε προγενέστερο χρόνο και άλλη με χρήση αισθητήρων που ρυθμίζουν αυτόματα τη διανομή του αρδευτικού νερού. Η διαδικασία δημιουργίας ζωνών εφαρμογής αρδευτικού νερού μπορεί να βασιστεί σε διάφορες ιδιότητες του αγρού ή της φυτείας. Στο προηγούμενο σημείωμα δείξαμε ένα χάρτη εφαρμογής με βάση τη σύσταση του εδάφους.
Ο χάρτης είναι από ένα χωράφι 50 στρεμμάτων στην Καρδίτσα. Στην Εικόνα 1 φαίνεται ένας αγρός κυκλικός ποτίζεται με ένα περιστρεφόμενο σύστημα (PIVOT) που χρησιμοποιείται κυρίως στις ΗΠΑ (Εικόνα 2). Στον χάρτη εφαρμογής φαίνονται τα τμήματα του αγρού που θα δεχτούν λιγότερο νερό από το κανονικό. Στην Εικόνα 3 φαίνεται ο χάρτης εφαρμογής με χρώματα που εισάγεται στο σύστημα ελέγχου του αρδευτικού συστήματος.
Πώς γίνεται η μεταβλητή άρδευση; Για να επιτευχθεί η αυξομείωση της ποσότητας γίνεται άνοιγμα και κλείσιμο των ακροφυσίων. Δηλαδή μπορούμε να αλλάξουμε την ταχύτητα που ανοιγοκλείνουν και αυτό αλλάζει την ποσότητα που εφαρμόζεται σε κάθε σημείο από όπου περνά το σύστημα. Αυτό επιτυγχάνεται με ειδικά εξαρτήματα τα σωληνοειδή (solenoids) τα οποία παίρνουν σήμα από το κέντρο ελέγχου όπου έχουμε εισαγάγει τον χάρτη εφαρμογής και ρυθμίζουν τη δόση άρδευσης. Η αλλαγή δεν μπορεί να επιτευχθεί με απλό κλείσιμο των ακροφυσίων. Γιατί αν κλείσουμε ένα αριθμό ακροφυσίων τότε αυξάνεται η πίεση του νερού που αλλοιώνει την παροχή των ακροφυσίων και χαλάει η ακριβής διαφοροποίηση της δόσης.
Στην Ελλάδα δεν χρησιμοποιούμε συστήματα περιστρεφόμενα αλλά παρόμοια εφαρμογή μπορεί να γίνει στις αυτοκινούμενές ράμπες. Σε αυτές μπορούμε να διαφοροποιήσουμε τη δόση νερού ανοιγοκλείνοντας τα ακροφύσια με ανάλογους ελεγκτές.
Εφαρμογή σε οπωρώνες
Σε μια εφαρμογή που κάναμε σε αμπελώνα στην περιοχή Μικροθηβών χρησιμοποιήσαμε δύο ιδιότητες για να δημιουργήσουμε ζώνες διαχείρισης. Ο αμπελώνας ήταν 10 στρεμμάτων και είχε αρκετά μεγάλη κλίση (Εικόνα 4). Μέτρηση της φαινομενικής ηλεκτρικής αγωγιμότητας (Εικόνα 5) έδωσε τις δύο ζώνες με χαρακτηριστικά εδάφους. Οι δύο ζώνες που μπορούν να διαχωριστούν είναι μία στο βόρειο ανώτερο τμήμα με ελαφρότερο έδαφος και μία στο Νότιο κατώτερο τμήμα με βαρύτερο έδαφος (εκεί που κατέληγαν τα προϊόντα της διάβρωσης). Εγιναν βέβαια και άλλες αναλύσεις εδάφους αλλά για το παράδειγμα που θέλω να δώσω ο χάρτης αυτός είναι αρκετός. Ο αγρότης είχε ένα δίκτυο στάγδην άρδευσης με έναν κεντρικό αγωγό στο ανώτερο μέρος του αμπελώνα και γραμμές κατά μήκος των σειρών από πάνω προς τα κάτω. Ουσιαστικά ο αγρότης εφάρμοζε περισσότερο νερό στο κατώτερο σημείο του χωραφιού καθώς το νερό στράγγιζε προς τα κάτω. Αν θέλαμε να ποτίσουμε σωστά το χωράφι θα έπρεπε στο βόρειο άνω τμήμα να ποτίζουμε συχνότερα με λιγότερο νερό και στο νότιο βαρύτερο αραιότερα με περισσότερη δόση νερού. Για να το πετύχουμε αυτό καταφέραμε να πείσουμε τον αγρότη να κάνει ένα δεύτερο κεντρικό αγωγό στο Νότιο τμήμα του αγρού και να δημιουργήσουμε δύο ανεξάρτητα δίκτυα που εφαρμόζουν τις δόσεις νερού που θέλουμε (Εικόνα 6). Η μεταβολή αυτή πέτυχε μια σημαντική εξοικονόμηση νερού της τάξεως του 10% και αντίστοιχη εξοικονόμηση ενέργειας. Είμαστε βέβαιοι ότι σημαντική θα είναι η βελτίωση της ποιότητας των παραγόμενων σταφυλιών και του κρασιού που θα παραχθεί.
Τα αποτελέσματα αυτής της έρευνας μας οδηγούν σε μια δυνατότητα να βελτιώσουμε την άρδευση οπωρώνων και αμπελώνων. Σε πολλές μετρήσεις που έχουμε κάνει βρήκαμε ότι πολλά χωράφια είναι ανομοιόμορφα και ότι έχουν τμήματα με βαρύτερο και ελαφρότερο έδαφος. Αυτό μπορούμε εύκολα να το διαπιστώσουμε με μέτρηση της φαινομενικής ηλεκτρικής αγωγιμότητας. Επομένως πριν την εγκατάσταση του οπωρώνα μπορούμε να δημιουργήσουμε ζώνες και να εγκαταστήσουμε διαφορετικά δίκτυα ώστε να κάνουμε σωστά την άρδευση με δόσεις νερού όπως χρειάζονται τα φυτά. Θα πετύχουμε έτσι εξοικονόμηση νερού αλλά κυρίως καλύτερες αποδόσεις και ποιότητα προϊόντος. Θα μπορέσουμε επίσης να κάνουμε και εφαρμογές λιπασμάτων με το σύστημα στάγδην πιο στενευμένες. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το κόστος αρχικής εγκατάστασης θα είναι λίγο μεγαλύτερο αλλά η απόσβεση θα γίνει σε ελάχιστο χρόνο.
Τα τελευταία χρόνια έχουν αναπτυχθεί αισθητήρες που μετρούν διάφορα χαρακτηριστικά του εδάφους ή της φυτείας και μπορούν να συμβάλλουν στη σωστή εφαρμογή αρδευτικού νερού. Με αυτά θα συνεχίσουμε στα επόμενα.
Γράφει ο Φάνης Γέμτος,
γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής
του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
