Του Κ. Γκιάστα
«Δεν δικαιολογείται ούτε η τρομοκρατία, ούτε όμως και ο περιορισμός της ανθρώπινης ελευθερίας στο όνομα της καταπολέμησης της τρομοκρατίας. Οδηγούμαστε προς μία πρωτόγνωρη κατάσταση περιορισμού των δικαιωμάτων του ανθρώπου, περιορισμού της ελευθερίας του ανθρώπου και γενικότερα προς μία κατάσταση υποταγής και υποχρεωτικής συμμόρφωσης σε πολιτικές που δεν θα εξυπηρετούν πρωτίστως την αξία «άνθρωπος», αλλά δυστυχώς οικονομικά, πολιτικά και άλλου είδους συμφέροντα» αναφέρει μεταξύ άλλων στην «ΕτΔ» ο Γιάννης Έξαρχος από το Παρίσι όπου και βρισκόταν κατά τη διάρκεια των τρομοκρατικών χτυπημάτων και εκτιμά πως «οι αντιδράσεις των Παριζιάνων διέπονται -τουλάχιστον μέχρι αυτήν τη στιγμή- από ψυχραιμία» κάτι που ελπίζει να διατηρηθεί και στη συνέχεια.
* Σε πρώτη φάση θα ήθελα να μας περιγράψεις πώς έζησες εσύ προσωπικά όλα αυτά τα χτυπήματα. Πόσο κοντά βρισκόσουν και ποια ήταν η πρώτη σου αντίδραση μόλις το έμαθες.
- Τη στιγμή της πρώτης επίθεσης ήμουν στο μετρό καθ' οδόν για το σπίτι. Μένω κοντά στην πλατεία Nation στο 12ο διαμέρισμα στο Παρίσι, το οποίο είναι δίπλα στο 11ο διαμέρισμα, όπου συνέβησαν τα τραγικά γεγονότα στην οδό Charonne. Από την πλατεία Nation μέχρι τη Charonne μπορείς να πας με τα πόδια, δεν είναι αρκετά μακριά, δεδομένων πάντα των μεγάλων αποστάσεων στο Παρίσι. Πληροφορήθηκα ότι κάτι συνέβη, περίπου στις δέκα ώρα Γαλλίας από τον Βαγγέλη, τον Έλληνα συγκάτοικό μου. Κάποιοι φίλοι του βρίσκονταν εκείνη τη στιγμή κοντά στο καφέ της οδού Charonne, τού τηλεφώνησαν και του είπαν τι είχε συμβεί. Μετά από λίγο άρχισα να λαμβάνω μηνύματα από φίλους στην Ελλάδα και το Παρίσι, που ζητούσαν να μάθουν αν είμαι καλά. Τους απάντησα αμέσως ότι είμαι καλά. Ενημέρωσα τον αδελφό μου πως είχε γίνει τρομοκρατική επίθεση στο Παρίσι και ότι είμαι καλά. Άρχισα να επικοινωνώ με τους φίλους μου στο Παρίσι -Έλληνες και μη- ρωτώντας να μάθω αν είναι καλά. Είναι αξιοσημείωτο το ότι όλοι ζητούσαμε να μάθουμε για τους υπόλοιπους, και όλοι μας ενημερώναμε -τηλεφωνικά και μέσω διαδικτύου- ο ένας τον άλλον. Είναι σημαντικό επίσης ότι τα μηνύματα συμπαράστασης των φίλων από την Ελλάδα, δεν αφορούσαν μόνο εμένα προσωπικά, αλλά είχαν έναν αλληλέγγυο τόνο: «να είστε καλά και να προσέχετε».
* Μία ημέρα έπειτα ποιες είναι οι σκέψεις σου γύρω απο τις ενέργειές σου και τι λαμβάνεις από τους γύρω σου. Ο φόβος είναι το κυριότερο συναίσθημα που υπάρχει αυτή τη στιγμή ή έχει ήδη μετατραπεί σε οργή;
- Για μένα προσωπικά δεν είναι ο φόβος. Ούτε η οργή. Αυτό που υπάρχει αυτήν τη στιγμή είναι μια σιωπή, που όμως θέλει να φωνάξει δυνατά και άφοβα προς τα έξω για να διορθωθεί μια αδικία. Μπορεί όμως να υπάρξει διόρθωση μιας άδικης πράξης, όπως είναι η αφαίρεση της ζωής; Η βία στη συγκεκριμένη περίπτωση δεν είναι μόνο η απειλή της σωματικής ακεραιότητας, ή της ζωής. Η βία που ασκείται αυτήν τη στιγμή είναι ψυχολογική και ασκείται σε πολύ μεγαλύτερο αριθμό ανθρώπων απ' ό,τι μπορούμε να εικάσουμε. Ο φόβος μάς ασκεί ψυχολογική βία. Για τον λόγο αυτό είναι παράλογο, αλλά και άδικο να φοβόμαστε. Θα πρέπει να αναλάβουμε τη διακινδύνευση της αναμέτρησής μας με το φόβο. Η στιγμή για τον καθένα να αναλάβει αυτήν τη διακινδύνευση είναι τώρα. Έχουμε χρέος να αναμετρηθούμε με τον φόβο, ο οποίος μας περιορίζει και μας καθιστά ανελεύθερους. Σε κάθε περίπτωση πρέπει να ξορκίσουμε τον φόβο.
* Φαίνεται απίστευτο σε όλη την Ευρώπη και σε όλο τον κόσμο. Εσυ προσωπικά μπορείς να δώσεις κάποια εξήγηση;
- Ο άνθρωπος είχε πάντα την τάση να μην αποδέχεται τον θάνατο. Όταν μάλιστα είναι θεατής ενός φρικτού γεγονότος, όπως είναι μια μαζική δολοφονία ανυποψίαστων ανθρώπων, τότε αυτό αποτελεί σε πρώτη φάση κάτι το «απίστευτο», δηλαδή μία «μη παραδοχή» της πραγματικότητας. Ο Πλάτων έχει γράψει ότι η φιλοσοφία είναι μελέτη θανάτου. Η τέχνη επίσης υπάρχει ή εφευρέθηκε για να υπερβαθεί το στοιχείο του θανάτου, η ανθρώπινη θνητότητα. Η γένεση της οντολογίας-μεταφυσικής στη φιλοσοφία οφείλεται -μεταξύ άλλων- στην παραδοχή της βεβαιότητας του αναπόδραστου γεγονότος του βιολογικού θανάτου. Αποτελεί ο θάνατος μέρος της ζωής, έστω το τελευταίο; Ο άνθρωπος προσπαθεί να μην δέχεται, ή να μην σκέφτεται, τον βιολογικό του θάνατο. Ο βιολογικός θάνατος του ανθρώπου δεν αποτελεί μία πιθανότητα, αλλά μία βεβαιότητα. Στη συγκεκριμένη όμως περίπτωση στο Παρίσι, δεν πρόκειται για φυσιολογικούς βιολογικούς θανάτους, αλλά για δολοφονίες. Οι δολοφονίες αυτές είναι καταδικαστέες και παράλογες. Όπως κάθε δολοφονία. Οι μαζικές δολοφονίες της Παρασκευής είχαν ως στόχο τη δημιουργία ενός κλίματος φόβου και τρομοκρατίας. Από την άλλη πλευρά θα γίνει προσπάθεια να περιοριστεί η ελευθερία του ανθρώπου, στο όνομα της καταπολέμησης της τρομοκρατίας. Θέλω να επισημάνω ότι δεν δικαιολογείται ούτε η τρομοκρατία, ούτε όμως και ο περιορισμός της ανθρώπινης ελευθερίας στο όνομα της καταπολέμησης της τρομοκρατίας. Οδηγούμαστε προς μία πρωτόγνωρη κατάσταση περιορισμού των δικαιωμάτων του ανθρώπου, περιορισμού της ελευθερίας του ανθρώπου και γενικότερα προς μία κατάσταση υποταγής και υποχρεωτικής συμμόρφωσης σε πολιτικές που δεν θα εξυπηρετούν πρωτίστως την αξία «άνθρωπος», αλλά δυστυχώς οικονομικά, πολιτικά και άλλου είδους συμφέροντα.
* Πώς κρίνεις τις αντιδράσεις των Παριζιάνων που μάλιστα πριν λίγο κιόλας διάστημα είχαν δεχτεί άλλο ένα ισχυρό χτύπημα μέσω Charlie.
- Εκτιμώ πως οι αντιδράσεις των Παριζιάνων διέπονται -τουλάχιστον μέχρι αυτήν τη στιγμή- από ψυχραιμία. Ελπίζω αυτό να διατηρηθεί και στη συνέχεια. Εκτιμώ επίσης ότι οι επόμενες ημέρες είναι κρίσιμες, όσον αφορά στο προς τα πού θα «κινηθεί» η κατάσταση. Ο φόβος δεν θα πρέπει σε καμία περίπτωση να επικρατήσει. Αν συμβεί αυτό, τότε δεν έχει νόημα να αναφερόμαστε στα ιδεώδη του Διαφωτισμού και της Γαλλικής Επανάστασης. Ένα από τα σημαντικά επιτεύγματα του Διαφωτισμού ήταν η συντριπτική νίκη της ελεύθερης σκέψης εναντίον του φόβου. Πιστεύω ότι ο ελεύθερος άνθρωπος δεν φοβάται. Πιστεύω επίσης ότι ο άνθρωπος που φοβάται δεν είναι ελεύθερος. Συνεπώς ο λαός της Γαλλίας, αλλά και όλοι μας, θα πρέπει να αποφασίσουμε: θα επιλέξουμε τον φόβο ή την ελευθερία;
Θα ήταν ήττα του ανθρώπινου πολιτισμού -συνεπώς και του ευρωπαϊκού οράματος της ενότητας των λαών- να επιλέξουμε να ζήσουμε με φόβο. Η επιλογή μας θα πρέπει να θεωρείται αυτονόητη: όχι στον φόβο. Πώς όμως θα ζήσουμε στην πράξη δίχως φόβο; Με άλλα λόγια ποια είναι τα γνωρίσματα εκείνα που χαρακτηρίζουν τον ελεύθερο άνθρωπο; Η απάντηση του ερωτήματος κατοικεί στη φιλοσοφία και την ποίηση. Πόσοι όμως από εμάς έχουν διαβάσει, έστω ένα έργο του Πλάτωνα, του Αριστοτέλη, ή του Γάλλου φιλοσόφου και συγγραφέα Αλμπέρ Καμύ; Ο Καμύ θα έλεγε ότι ελεύθερος είναι εκείνος που μπορεί να ζει χωρίς να λέει ψέματα. Θα συμπλήρωνα ότι ελεύθερος είναι ο άνθρωπος που δεν φοβάται.
* Μπορείς να μας περιγράψεις πόσο διαφορετικό ήταν το επόμενο ο 24ωρο της καθημερινότητας στο Παρίσι;
- Τα συναισθήματα -αν αυτά είναι δυνατό να περιγραφούν επακριβώς- χαρακτηρίζονται από μια περιρρέουσα απογοήτευση, μια ανομολόγητη θλίψη. Θαρρείς και κάτι ξεριζώθηκε από την ψυχή μας. Όσον αφορά στα υπόλοιπα, ο στρατός κυκλοφορεί έξω στο δρόμο. Όχι ότι αυτό δεν το έβλεπες πριν, αλλά πλέον από σήμερα, μάλλον θα αποτελεί στοιχείο της καθημερινότητας και της ζωής στο Παρίσι.
* Εκτιμάς πως πλέον οι σχέσεις των Γάλλων με όλους τους μουσουλμάνους αλλάζουν δραματικά ή υπάρχει ο διαχωρισμός από τους τζιχαντιστές;
- Εξαρτάται ποιους Γάλλους εννοούμε, όπως επίσης και ποιους μουσουλμάνους. Εννοούμε τους Γάλλους που εκφράζουν την αριστερά, εννοούμε τους Γάλλους ψηφοφόρους της κυρίας Λεπέν, εννοούμε τους Γάλλους που βρίσκονται στην ανεργία και σε μια κακή οικονομική κατάσταση; Όταν επίσης αναφερόμαστε σε μουσουλμάνους, θα πρέπει να διευκρινίσουμε πάλι ποιους εξ αυτών εννοούμε. Εννοούμε τους Σουνίτες μουσουλμάνους που αποτελούν την πλειονότητα, εννοούμε τους Σιϊτες μουσουλμάνους, ή το φανατικό εκείνο κομμάτι που εκφράζεται κυρίως από τους Τζιχαντιστές; Θα μου επιτρέψεις να χρησιμοποιήσω τον όρο «μετανάστες» και όχι «μουσουλμάνοι». Για να απαντήσω στο ερώτημά σου, θεωρώ ότι οι σχέσεις των Γάλλων με τους μετανάστες που μένουν χρόνια στη Γαλλία και ιδιαιτέρως με τους μουσουλμάνους στο θρήσκευμα μετανάστες, θα παραμείνουν οι ίδιες. Ίσως οι σχέσεις αυτές δοκιμαστούν από μια κρίση καχυποψίας, αλλά ακόμη και να συμβεί αυτό, θα είναι κάτι το πρόσκαιρο. Πιστεύω ότι οι Γάλλοι πολίτες έχουν δείξει εμπράκτως μία θετική στάση προς τους μετανάστες που κατοικούν στη Γαλλία. Όχι ότι δεν υπάρχουν σήμερα στη Γαλλία ισχυρές φωνές κατά των μεταναστών και ιδιαιτέρως δε, κατά των μουσουλμάνων μεταναστών, αλλά αυτό ακριβώς είναι που θα πρέπει να υπερβαθεί. Εκτιμώ ότι οι «ακροδεξιές φωνές» κατά των μεταναστών τις επόμενες ημέρες θα ενταθούν. Δεν πρέπει όμως να αποδεχθεί ο λαός της Γαλλίας -ούτε και οι υπόλοιποι λαοί της Ευρώπης- την εφαρμογή μιας απάνθρωπης πολιτικής έναντι των μεταναστών, αλλά και των προσφύγων. Τα μηνύματα της Γαλλικής Επανάστασης είναι ακόμα ισχυρά και επίκαιρα. Ελπίζω οι Γάλλοι πολίτες, είτε είναι μουσουλμάνοι, είτε χριστιανοί, είτε οποιουδήποτε άλλου θρησκεύματος, να πράξουν με φρόνηση και προπαντός χωρίς τη βία του φόβου. Ελπίζω ότι θα δείξουν εμπράκτως -ιδιαιτέρως αυτές τις στιγμές- ακόμη μεγαλύτερη αλληλεγγύη προς τους μετανάστες και τους πρόσφυγες. Την ίδια αλληλεγγύη προς όσους έχουν ανάγκη βοήθειας -μετανάστες και πρόσφυγες- οφείλουμε να δείξουμε όλοι μας.
**Ο Γιάννης Έξαρχος γεννήθηκε στη Λάρισα και κατοικεί στη Θεσσαλονίκη. Έκανε προπτυχιακές και μεταπτυχιακές σπουδές στη Θεσσαλονίκη (Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσ/νίκης), τη Λιέγη (Université de Liège), τη Μυτιλήνη (Πανεπιστήμιο Αιγαίου), την Πάτρα (Πανεπιστήμιο Πάτρας), το Παρίσι (Université Paris 1 Panthéon Sorbonne). Σήμερα βρίσκεται με υποτροφία στο Παρίσι, όπου κάνει μεταπτυχιακή έρευνα στην αρχαία ελληνική φιλοσοφία στο πανεπιστήμιο της Σορβόννης. Έχει εκδώσει τις ποιητικές συλλογές «Έρωτος Μέθεξις» και «Ο Ύστερος Άνθρωπος» (εκδόσεις Δωδώνη). Ποιήματα και φιλοσοφικά του δοκίμια με θέμα την πλατωνική και αριστοτελική φιλοσοφία δημοσιεύονται στον περιοδικό Τύπο.
