Όπως αναφέραμε την περασμένη Κυριακή, τα τρία ανίψια του συγκέντρωσαν πληροφορίες για τη ζωή και τη δράση του κατά τη διάρκεια του πολέμου, ενώ πολύτιμη βοήθεια στο πόνημά τους τους πρόσφερε το μέχρι τότε ανέκδοτο ημερολόγιο που τηρούσε ο θείος τους.
Μετά από το τέλος της μάχης της Κρήτης (20 - 31 Μαΐου 1941), ο Παναγιώτης Τσιρίκογλου, ένας από τους 12 ευέλπιδες που διασώθηκαν και κατέφυγαν στην Αίγυπτο, κατατάχθηκε στον στρατό της Μέσης Ανατολής και ειδικότερα στην 1η Ελληνική Ταξιαρχία. Η συγκρότηση του Στρατηγείου της Ταξιαρχίας έγινε στις 26 Ιουνίου 1941 με έδρα την Τζενέιφα (κοντά στη διώρυγα του Σουέζ). Στις 23 Σεπτεμβρίου 1941 ο Παναγιώτης Τσιρίκογλου κατατάχθηκε με τον βαθμό του ανθυπασπιστή στον στρατό ξηράς ως 2ετής εύελπις. Αργότερα η Ταξιαρχία μεταφέρθηκε για εκπαίδευση στην Παλαιστίνη (στρατόπεδο Καφρ Υόνα), η διοίκηση της οποίας είχε ανατεθεί στον συνταγματάρχη πεζικού (και μετέπειτα δήμαρχο, βουλευτή και υπουργό) Παυσανία Κατσώτα (1896-1991).
Το ημερολόγιο που τηρούσε ο Παναγιώτης Τσιρίκογλου είναι αδιάψευστος μάρτυρας των γεγονότων που διαδραματίστηκαν από τις 9 Ιουνίου 1942 έως τις 4 Οκτωβρίου 1943 στη Μέση Ανατολή και στις ερήμους της Βόρειας Αφρικής. Ιδιωτικές στιγμές στο Κάιρο, την Ισμαηλία, το Πορτ-Σάιντ και την Αλεξάνδρεια εναλλάσσονται με τις επιχειρήσεις στο Ελ Αλαμέιν και στη Μάρσα-Ματρούχ με τον κρότο από τις ερπύστριες των αρμάτων και τους αεροπορικούς βομβαρδισμούς, ενώ δε λείπουν οι νοσταλγικές θύμησες για την οικογένειά του: «Κι ενώ γράφω αυτά άθελα τώρα θυμάμαι το σπίτι μου και τους δικούς μου. Σαν οπτασία βλέπω τη μαμά μου να κλαίει επειδή δεν ξέρει ότι ζω, καθισμένη σε μία καρέκλα μακριά από τον κόσμο. Αχ πόσο θα υποφέρει» [2].
Στις 22 Απριλίου 1943 ο Παναγιώτης Τσιρίκογλου μετατέθηκε στην 13η Μοίρα της Ελληνικής Βασιλικής Αεροπορίας (ΜΕΒΑ) για να εκπαιδευθεί ως επίκουρος ιπτάμενος παρατηρητής (ανθυποβρυχιακές έρευνες), ενώ με Βασιλικό Διάταγμα στις 21 Αυγούστου 1943 προήχθη σε ανθυπολοχαγό. Στις 19 Οκτωβρίου 1943 περάτωσε με επιτυχία την εκπαίδευσή του στη ΜΕΒΑ. Στην πρώτη επίσημη αποστολή του (24 Οκτωβρίου 1943), επιβαίνων σε αεροπλάνο τύπου B.F. 219 Baltimor [3] με χειριστή τον Νικόλαο Κοσκινά, για να εκτελέσει περιπολία μεταξύ της Κρήτης και της Γαύδου, το αεροπλάνο δεν επέστρεψε ποτέ στη βάση. Αυτό είχε ως συνέπεια να θεωρηθούν νεκροί [4], και ο Τσιρίκογλουδιαγράφηκε την επομένη (25 Οκτωβρίου 1943) από τη δύναμη της ΜΕΒΑ.
Αλλά τα πράγματα είχαν διαφορετική εξέλιξη. Από το αεροπλάνο που χτυπήθηκε από τα αντιαεροπορικά πυρά των Γερμανών, ο Κοσκινάς και ο Τσιρίκογλου εκτινάχθηκαν και διασώθηκαν με τη σωσίβια λέμβο. Οι Γερμανοί τους συνέλεξαν και τους οδήγησαν, τον μεν Κοσκινά στη Γερμανία, τον δε Τσιρίκογλου στο Νοσοκομείο των Χανίων. Μετά από δέκα ημέρες ο τελευταίος μεταφέρθηκε στο Ιταλικό Νοσοκομείο της Θεσσαλονίκης. Στις 6 Νοεμβρίου 1943 έστειλε μία επιστολή προς την οικογένειά του που διέμενε στην οδό Βασιλέως Κωνσταντίνου 92 (σημ. Παναγούλη) στη Λάρισα. Με αυτόν τον τρόπο η οικογένειά του έμαθε ότι είναι ζωντανός.
Μετά από την ανάρρωσή του (Φεβρουάριος 1944), ο Παναγιώτης Τσιρίκογλου μεταφέρθηκε στο στρατόπεδο αιχμαλώτων Stalag LuftIII (σημ. Zagan της Πολωνίας), όπου κρατούνταν κυρίως αεροπόροι των συμμάχων. Τα όρια, όμως, της ψυχικής του αντοχής είχαν εξαντληθεί. Περιέπεσε σε βαθιά μελαγχολία και έμενε επί ώρες ξαπλωμένος και αμίλητος στο κρεβάτι. Οι κρατούμενοι του στρατοπέδου απελευθερώθηκαν από τους Ρώσους τον Ιανουάριο του 1945. Ο Τσιρίκογλου μεταφέρθηκε στο Κάιρο στις 9 Φεβρουαρίου 1945 και στις 31 Νοεμβρίου του ιδίου έτους κλείστηκε στο Δημόσιο Ψυχιατρείο των Αθηνών. Με ενέργειες της οικογένειάς του και του αρχίατρου της Υπηρεσίας Νοσηλείας Αναπήρων Α. Κροντήρη μετέβη για τετράμηνη θεραπεία στη Νέα Υόρκη. Επέστρεψε στην Ελλάδα στις 22 Μαΐου 1949 και από τον Ιούλιο του 1950 βρέθηκε οριστικά στο οικογενειακό του περιβάλλον.
Όπως αναφέρουν τα ανίψια του στον επίλογο του βιβλίου: «Ο Παναγιώτης Τσιρίκογλου έζησε χρόνια στη σιωπή και στον παραλογισμό μέσα στην οικογένειά μας που τον αγκάλιασε, τον στήριξε και τον αποχαιρέτησε 20 Ιανουαρίου του 1992 για το μεγάλο ταξίδι μέσα στις ομοβροντίες ενός αγήματος που έστειλε τιμητικά η Αεροπορία (…). Οι ήρωες πάντα στα σκοτεινά πηγαίνουν, στα σκοτεινά προχωρούνε…».
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
[1]. Σωτήρης, Φωτεινή και Θοδωρής Τσιρίκογλου, «Παναγιώτης Θ. Τσιρίκογλου: Από τα όνειρα και τη δράση στον παραλογισμό και τη σιωπή». Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις αδελφών Κυριακίδη, 2002.
[2]. 13 Νοεμβρίου 1942.
[3]. Τύπος αεροπλάνου γενικής αναγνωρίσεως με μικρά ακτίνα δράσης.
[4]. Στο αεροπλάνο επέβαιναν, επίσης, ο ασυρματιστής Παναγιώτης Πολυμενάκος και ο Νεοζηλανδός πολυβολητής Johnson. Και οι δύο δεν πρόλαβαν να βγουν και παρασύρθηκαν στον βυθό.
