Το διαδίκτυο βρίθει από σχετικά άρθρα, τα οποία ο κάθε ενδιαφερόμενος μπορεί να μελετήσει. Στο σημερινό δημοσίευμα θα αναφέρουμε αποσπάσματα από την έκθεση που υπέβαλε, μετά από το τέλος του Ελληνοτουρκικού πολέμου του 1897, στο Υπουργείο των Στρατιωτικών με την ιδιότητα του Αρχηγού του Στρατού της Θεσσαλίας [1]. Η έκθεση υποβλήθηκε από τον τελευταίο, λόγω των κατηγοριών που δέχθηκε (από πολιτικά και στρατιωτικά στελέχη), για την αποτυχία των επιχειρήσεων. Τα αποσπάσματα αφορούν την Λάρισα και την γύρω περιοχή της, πριν και κατά τη διάρκεια του πολέμου. Σε αγκύλες παρατίθενται επεξηγηματικές σημειώσεις:
«Διορισθείς Αρχηγός του εν Θεσσαλία στρατού, διά Β. διατάγματος κοινοποιηθέντος την 15 Μαρτίου, αφίχθην μετά του επιτελείου μου την 17 Μαρτίου μ. μ. εις Λάρισσαν και εύρον τα στρατεύματα παρατεταγμένα κατά το σχέδιον υπ’ αριθμ. 2 συνταχθέν συμφώνως προς την κατάστασιν (αρ. 6) του υποστρατήγου Ν. Μακρή (…). Ο υποστράτηγος αρχηγός του α΄ αρχηγείου στρατού είχε διαιρέσει την οροθετικήν γραμμήν, από Τρία Πλατάνια μέχρι Μάνδρας Χόντζα, εις τέσσερας τομείς ή τμήματα, χωριζόμενα μεταξύ των υπό του όρους Γοδομάν [= τμήμα του Κάτω Ολύμπου], του Μπογαζίου-Τουρνάβου και του όρους Τσέβρεχο [= κορυφή στα όρη Αντιχάσια]. Εις τα τμήματα ταύτα της οροθετικής γραμμής ενεκατέστησε τας δυνάμεις. Ως πρώτην δε βάσιν επιχειρήσεων είχε την γραμμήν Τρίκκαλα-Λάρισσα. Τοιαύτη όμως κατά μήκος των συνόρων παράταξις δεν αντεπεκρίνετο καθόλου, ούτε προς την δύναμιν του στρατεύματος, ούτε προς την διάταξιν των συνόρων, τα δε στρατεύματα έπρεπε να ήσαν διατεταγμένα κατά βάθος, διά να δύνανται να εκπληρώσωσι κάλλιον τον προορισμόν των.
Ολίγον πριν της αφίξεώς μου είχεν εκδοθεί το Β. Δ. της 9 Μαρτίου το οποίον ώρισεν, ότι τον εν Θεσσαλία στρατόν θ’ απετέλουν δύο μεραρχίαι εκάστη εκ δύο ταξιαρχιών. Επειδή όμως τα της πλήρους συνθέσεως των μεραρχιών δεν είχον ορισθή διά Β. Δ. εδέησε να κανονισθώσι ταύτα παρ’ εμού και η εργασία αύτη με απησχόλησεν επί εβδομάδα (…). Διά την παράταξιν όμως των στρατευμάτων απητείτο να υπάρχη σχέδιον εκστρατείας. Και ο μεν υποστράτηγος Ν. Μακρής, ως σχετικά με την παράταξιν του στρατού και τα αμυντικά έργα, μοι παρέδωκεν επιστολήν του Υπουργού των Στρατιωτικών, μετ’ αποσπασμάτων εκθέσεων των στρατηγών Vosseur [2] και Brialmont [3], έγγραφον όμως περιλαμβάνον τας γενικάς βάσεις σχεδίου εκστρατείας δεν μοι παρεδόθη υπό του υποστρατήγου, ουδέ μοι εδόθη ποτέ παρά του Υπουργείου (…).
Εννοείται ότι τα έγγραφα αυτά δεν δύνανται να θεωρηθώσιν ως σχέδιον αμύνης της χώρας, διότι η μεν επιστολή του Υπουργού ακροθιγώς μόνον επιλαμβάνεται του ζητήματος της οχυρώσεως σημείων τινών, περιορίζεται δε απλώς εις το ζήτημα της παρεμποδίσεως της διαβάσεως του Πηνειού. Το δε ημέτερον επιτελείον θελήσαν να εφαρμόση τοιαύτην τινά άμυναν διά τον Πηνειόν, παρετήρησεν ότι ήτο σχεδόν αδύνατον, ένεκα του πετρώδους αφ’ ενός των κλιτύων του όρους Κοκκιναδάκι (Μπάμπου) [= τμήμα των βουνών στο Ζάρκο Τρικάλων] και των λοιπών υψωμάτων και εκ της μεγάλης αναπτύξεως αφ’ ετέρου των εκατέρωθεν του Πηνειού μεταξύ Κουτσοχέρου και Γουνίτσης [= Αμυγδαλέα] υψωμάτων, καθώς και των παρά τον Πηνειόν κλιτύων του Τιτανίου όρους [= βόρεια του Παλαμά Καρδίτσας], και ότι η ανάπτυξις αύτη ήθελεν απαιτήση μεγίστην εργασίαν, όπως πάσαι αύται οι αμυντικαί γραμμαί παρασκευασθώσιν αμυντικώς και ισχυρώς καταληφθώσι. Τα εν τη εκθέσει του στρατηγού Vosseur περί αμύνης της Λαρίσης παρεδέχθην. Διά δε την εφαρμογήν του σχεδίου του στρατηγού Brialmont, ούτε ετοίμη ήτο η σχετική μελέτη, ούτε ήτο δυνατόν να διαταχθή τι, μη υπάρχοντος ουδενός των μέσων προς εκτέλεσιν τοιούτων εργασιών, απαιτουσών έργα τειχιστικής, άτινα μόνον εν καιρώ ειρήνης ηδύναντο να εκτελεσθώσιν.
Διά τους λόγους τούτους και διότι ούτε αρκετόν στράτευμα Μηχανικού είχον διά την εκτέλεσιν μεγάλων οχυρώσεων, ούτε τους απαιτούμενους όρχους στρατού (…), παρεδέχθην το υπό του επιτελείου μου εκπονηθέν σχέδιον αμύνης και προέβην εις την εκτέλεσιν αυτού καθ’ όσον ο χρόνος και τα μέσα μοι επέτρεψαν τούτο».
(συνεχίζεται)
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
[1]. Έκθεσις της A. B. Yψ. του Διαδόχου επί των πεπραγμένων του στρατού Θεσσαλίας κατά την εκστρατείαν του 1897 υποβληθείσα εις το Yπουργείον των Στρατιωτικών. Εν Αθήναις: Εκ του Βιβλιεκδοτικού Καταστήματος Αναστασίου Δ. Φέξη, 1899.
[2]. Ο Γάλλος υποστράτηγος Victor Vosseur (1831-1911), οργάνωσε τον ελληνικό στρατό από το 1884 έως το 1887. Για την άμυνα της Λάρισας είχε συντάξει έκθεση σύμφωνα με την οποία η πόλη έπρεπε να λειτουργεί ως περιχαρακωμένο στρατόπεδο με 2-3 γραμμές οχύρωσης.
[3]. Alexis Henri Brialmont (1821-1903). Γάλλος στρατηγός και αρχιτέκτονας, ειδικός στα οχυρωματικά έργα. Στις 13 Μαρτίου 1883 είχε προτείνει στην Ελληνική κυβέρνηση να κατασκευαστεί πλησίον της Λάρισας μεγάλο οχυρωματικό έργο που να καλύπτει όλες τις διασταυρούμενες οδούς.
