Ο Ρομά που γκρεμίζει τα στερεότυπα…

Σπάνια έχουμε τη δυνατότητα να μαθαίνουμε ζητήματα για τους Ρομά, από τους ίδιους τους Ρομά, που σχετίζονται με τον τρόπο σκέψης τους, τον τρόπο λειτουργίας τους, τους φόβους τους και τα άγχη τους. Μια τέτοια ευκαιρία είχαν όσοι παρακολούθησαν την εκδήλωση που διοργάνωσε προχθές το βράδυ η Αντιρατσιστική Πρωτοβουλία Λάρισας στον κοινωνικό χώρο paratodo@s, με θέμα «Οι Ρομά, η ιστορία τους και ο αντιτσιγγανισμός ως έκφανση του θεσμικού και κοινωνικού ρατσισμού».

Ένας εκ των κεντρικών ομιλητών ήταν ο Ιωάννης-Γεώργιος Βιλανάκης. Είναι πιστοποιημένος διαμεσολαβητής και επιστημονικός συνεργάτης της Πανελλαδικής Συνομοσπονδίας Ελλήνων Ρομά ΕΛΛΑΝ-ΠΑΣΕ.
Γεννήθηκε το 1994 και μεγάλωσε στη Γιάννουλη της Λάρισας. Τελείωσε το Λύκειο και τα τελευταία χρόνια εργάζεται στον χώρο της εστίασης. Είναι πρόεδρος Νεολαίας Ρομά Θεσσαλίας και έχει λειτουργήσει ως εκπαιδευτής ενηλίκων και μέλος του ευρωπαϊκού δικτύου TERNYPE. Η γνώμη του αποτελεί πολύτιμο στοιχείο για αρκετά θέματα πάνω στα οποία αναφέρθηκε. Κυρίως, πάνω σ’ αυτά που αφορούν στην καθημερινότητα των Ρομά.
Η τοποθέτησή του ξεκίνησε από την καταγωγή των Ρομά. Σύμφωνα με τον ίδιο και όσα έχει διαβάσει, προέρχονται από τη Βόρεια Ινδία. Κατά μια έρευνα την εποχή του Μεγ. Αλεξάνδρου τους συνάντησαν οι Μακεδόνες στο πέρασμά τους και, αφού ξεκαθάρισαν πως πρόκειται για ειρηνική φυλή, δεν αντιστάθηκαν. Ο Μ. Αλέξανδρος είδε πως ήταν καλοί μουσικοί και μεταλλουργοί κι έτσι τους ακολούθησαν στον δρόμο της επιστροφής.
Ως νομαδικός λαός μετακινούνταν σε διάφορα μέρη και έτσι έφτασαν παντού. «Αν ήταν ένα ζώο οι Ρομά, θα ήταν χαμαιλέοντας, γιατί ξέρουν να προσαρμόζονται» λέει και εξηγεί πως κάπως έτσι έφτασαν στην Ελλάδα.
Γιατί, όμως, τους αποκαλούν γύφτους; Ο ίδιος το δέχεται; «Πολλοί αυτοπροσδιορίζονται ως γύφτοι. Εγώ διαφωνώ για δύο λόγους. Δεν είσαι γύφτος τούς εξηγώ. Γιατί ο όρος γύφτος προέρχεται από τον όρο gupsy, σε μια λανθασμένη εντύπωση ότι προερχόμαστε από την Αίγυπτο. Δεν είσαι από Αίγυπτο και δεν είσαι γύφτος. Δεύτερον, στη σημερινή εποχή ο όρος γύφτος χρησιμοποιείται ως αρνητική έννοια. Για παράδειγμα: Μην είσαι γύφτος με τα λεφτά ή πώς ντύνεσαι έτσι σαν γύφτος και άλλα τέτοια. Πολιτισμικά και ιστορικά δεν στέκει και είναι υποτιμητικό. Το λέω συχνά στους δικούς μου ανθρώπους, τους Ρομά, να μη λένε πως είναι γύφτοι γιατί δεν είναι».
«Τι σημαίνει να είσαι Ρομά στις μέρες μας;» τον ρωτάμε και εξηγεί, αναφερόμενος σε βασικούς πυλώνες της καθημερινότητας. Ο ένας είναι με το σχολείο, ο άλλος με την εργασία και ο τρίτος με τις προσωπικές σχέσεις. Τρία πολύ σημαντικά ζητήματα.
«Εγώ δεν ήμουν σκουρόχρωμος, όπως οι περισσότεροι της φυλής μου. Όμως, έχω ένα συγκεκριμένο επίθετο μεγάλης τσιγγάνικης οικογένειας. Όταν πήγαινα να δημιουργήσω μια σχέση, με το που μάθαιναν οι γονείς της έλεγαν πως θέλει να σε κλέψει, να σε πάει στους γύφτους, θέλει την προίκα σου, θέλει να σε αφήσει έγκυο, να σε απαγάγει» εξηγεί και συνεχίζει για την εργασία «όταν πήγαινα να δοκιμαστώ για μια εργασία στον χώρο της εστίασης, μου έλεγαν στην αρχή μπράβο τι καλό παιδί και τι κοινωνικό και τέτοια. Με το που άκουγαν το όνομά μου και ενώ ήμασταν έτοιμοι να υπογράψουμε, μου έλεγαν θα σας ειδοποιήσουμε. Φανταστείτε σε μια εποχή που γενικά δυσκολεύονται να βρούνε εργασία ακόμη και παιδιά με πτυχία, πόσο ακόμα περισσότερο δύσκολο είναι να βρει δουλειά ένας Ρομά. Γι’ αυτό μοιραία μόλις τελειώνουν το Δημοτικό, τους παίρνει ο πατέρας στη δουλειά, αφού δεν γνωρίζει ο ίδιος την αξία της μάθησης, αλλά το κάνει θέλοντας να τους προστατέψει για όσα θα ακούσει προφανώς στο σχολείο».
Του ζητάμε, όμως, να γίνει λίγο συγκεκριμένος πάνω στο τελευταίο και το πράττει. «Λένε πως δεν θέλουμε να πάμε στα σχολεία. Γιατί, όμως, ένα μικρό παιδί δεν πάει; Πρέπει να δούμε τη ρίζα του προβλήματος. Πώς το παιδί που μένει στον καταυλισμό να έχει εκπαίδευση; Από τη στιγμή που οι ίδιοι οι γονείς δεν μπορούν να το βοηθήσουν και δεν έχει δει την αξία της γνώσης;» αναρωτιέται και γίνεται πιο συγκεκριμένος. «Στην παράγκα δεν έχει νερό και ρεύμα, άρα δεν υπάρχει και η πολυτέλεια για μπάνιο. Όταν πάει το παιδί σχολείο έχοντας τη δυσκολία της διγλωσσίας αντιμετωπίζει επιπλέον και τον ρατσισμό από τα υπόλοιπα παιδιά, χωρίς οι περισσότεροι εκπαιδευτικοί να μπορούν να κάνουν κάτι γι’ αυτό. Λέει, για παράδειγμα, ένα παιδί «κυρία το παιδάκι μυρίζει», αλλά χωρίς να γνωρίζουν την ιστορία από πίσω. Το παιδάκι Ρομά γιατί να ξαναθέλει να πάει; Ακόμη και όσοι παραμένουν στο σχολείο, δύσκολα συναναστρέφονται με τα άλλα παιδιά».
Ο Ιωάννης-Γιώργος είναι «ινφλουένσερ», καθώς διατηρεί έναν λογαριασμό στο Tik Tok, όπου προσπαθεί να προβάλλει διάφορα θέματα για τους Ρομά. Εξηγεί πολλά θέματα μέσα από εκεί. «Ακόμη και το πώς οι Ρομά είχαν ενεργή συμμετοχή στην εθνική αντίσταση. Τρανό παράδειγμα ο καπετάν Μήτρος, ως μπουρλοτιέρης. Αν και ανιθαγενείς συμμετείχαν ενεργά». Δεν είναι, όμως, όλοι έτσι σαν κι αυτόν, που εξωτερικεύει τα πιστεύω του, καθώς «οι περισσότεροι φοβούνται να μιλήσουν και να πούνε εξ αρχής πως είναι Ρομά. Θα τους δείξουν με το δάχτυλο. Γνωστοί καλλιτέχνες μετά την αναγνώρισή τους γύρισαν και είπαν πως είναι Ρομά».
Κάνει λόγο για φαύλο κύκλο, ενώ θέτει και το θέμα του φόβου και διαφωνεί με τα στερεότυπα. «Λένε πολλοί πως οι Ρομά δεν θέλουν να αλλάξουν και πως τους αρέσει ο τρόπος ζωής. Θέλουν, δηλαδή, να μας πουν πως σε έναν Ρομά αρέσει να ζει σε παράγκα, παράπηγμα, εκτός σχεδίου πόλης; Με το καλημέρα, είτε πάω σε σχολείο είτε σε δουλειά, έχω ένα βάρος πάνω μου για όλους εκείνους τους ανθρώπους που κάνουν παρανομίες ή λάθος διαχείριση».
Μιλάει, ακόμα, για τη νέα πολιτική, λέγοντας πως: «Γίνονται έρευνες για εμάς χωρίς εμάς. Δεν υπάρχει σωστή πολιτική για την ένταξή των Ρομά στην κοινωνία. Βλέπουμε αποτυχημένες πολιτικές, θεσμικό ρατσισμό και σχολεία γκέτο. Η κοινωνική ένταξη των Ρομά είναι πολυδιάστατο και πολυσύνθετο θέμα».
Και κλείνει μ’ ένα παράπονο, απευθυνόμενος προς τα ΜΜΕ: «Στις αστυνομικές ειδήσεις λένε πως Ρομά πήγε και έκλεψε ή μπήκε σε σπίτι. Διαβάσατε ή ακούσατε ποτέ ότι Βλάχος πήγε να κλέψει;»…

Του Κώστα Γκιάστα