Κάθε Μάρτη η σκέψη γυροφέρνει ξανά και ξανά στη μνήμη της Όσιας μορφής του Γρηγόρη Αυξεντίου. Κάθε Μάρτη η Κύπρος ανηφορίζει ταπεινά και γονατίζει ευλαβικά μπροστά στο κρησφύγετο του Υπαρχηγού της Εθνικής Οργάνωσης Κυπρίων Αγωνιστών (Ε.Ο.Κ.Α.) στου Μαχαιρά του όρη. Κάθε Μάρτη ο όπου Γης Ελληνισμός σκύβει ευλαβικά και προσκυνά τον μεγάλο Έλληνα, τον πιστό Χριστιανό, τον ανιδιοτελή πατριώτη, τον πρώτο μεταξύ των πρώτων που έδωσαν τη ζωή τους για την πανώρια λευτεριά και την αιώνια Ελλάδα.
Τον Γρηγόρη Αυξεντίου, τον γιό του Πιερή και της Αντωνούς, από την κατεχόμενη σήμερα Κωμόπολη, Ηρωομάνα Λύση. «Το μόνο που αγαπούσε από μωρό ήταν η Ελλάδα και η Ελευθερία» αφηγείται η μάνα του. «Δεν ήταν σαν τα άλλα παιδιά», αναφέρει ο πατέρας του. Από παιδί με ρωτούσε και με ξαναρωτούσε για τους ήρωες του ’21 για τους αγώνες του γένους. «Ο Γρηγόρης αγωνίσθηκε για την ΕΝΩΣΗ και μόνο! Μελετούσε για τον Αθανάσιο Διάκο, το Μάρκο Μπότσαρη, τον Οδυσσέα Ανδρούτσο και όλους τους ήρωες. Είχε πάθος με την Ελλάδα ο Γρηγόρης ....», λέει η αδελφή του Χρυσταλλού.
Το 1949 τον βρίσκουμε στην Ελλάδα. Το όνειρο του να φοιτήσει στη Σχολή Ευελπίδων δεν θα ευοδωθεί. Γίνεται Έφεδρος Αξιωματικός και υπηρετεί στα Ελληνοβουλγαρικά σύνορα. Εκεί γνωρίζεται με τον Κυριάκο Μάτση που σπουδάζει στη Γεωπονική Σχολή της Θεσσαλονίκης και μαζί στοχάζονται και προετοιμάζονται για τον αγώνα της Λευτεριάς. Η Ελληνική Κυβέρνηση αρνείται να τον προάγει σε μόνιμη θέση ανθυπολοχαγού και πικραμένος επιστρέφει στην Κύπρο.
Πρώτα εργάζεται σε γεωργικές εργασίες και ύστερα ως οδηγός, μεταφέροντας εργάτες στην αγγλική βάση της Δεκέλειας. Τον Ιανουάριο του 1955 γίνεται μέλος της Ε.Ο.Κ.Α.. Αντί του καθιερωμένου όρκου, ο Αρχηγός Διγενής δέχτηκε τον λόγο της στρατιωτικής τιμής του Αυξεντίου. Η στρατιωτική του κατάρτιση, το θάρρος και οι μεγάλες μάχες που έδωσε τον ανέδειξαν ως τον πρώτο μεταξύ των πρώτων ανταρτών της Ε.Ο.Κ.Α. Ο Αρχηγός Διγενής διαβλέποντας τις τεράστιες ικανότητες του, θα τον ανακηρύξει Υπαρχηγό του. Κατά καιρούς του δόθηκαν τα ψευδώνυμα «Ζήδρος»*, «Ρήγας», «Αίαντας», «Άρης», «Μάστρος», «Ανταίος» και «Ζώτος».
Ο Αυξεντίου γίνεται ο φόβος και ο τρόμος των αποικιοκρατών. Στις 11 Δεκεμβρίου 1955 θα επιδείξει τις εξαίρετες στρατιωτικές του ικανότητες στην ιστορική μάχη των Σπηλιών, παρασύροντας δυο φάλαγγες Άγγλων στρατιωτών, που ανηφόριζαν προς τα κρησφύγετα, να συγκρουστούν μεταξύ τους με πολλούς νεκρούς και τραυματίες. Το Πάσχα του 1956 βρίσκει τον Αυξεντίου ν’ αναρρώνει μετά από εγχείρηση στο ιστορικό Μοναστήρι του Μαχαιρά (ιδρύθηκε το 1148). Στις 31 Δεκεμβρίου του 1956, παραμονή Πρωτοχρονιάς, κυκλώνεται μαζί με τα παλικάρια του στο χωριό Ζωοπηγή, και ακολουθεί σφοδρή μάχη. Ο Αυξεντίου τραυματίζεται, αλλά διαφεύγει, αφήνει όμως νεκρό πίσω, τον αγαπημένο του συναγωνιστή Μάκη Γεωργάλλα.
Στις 3 Μαρτίου 1957, Άγγλοι στρατιώτες κατόπιν πληροφοριών περικυκλώνουν το κρησφύγετό του, λίγο πιο κάτω από την Μονή Μαχαιρά. «Ο θεός να με βγάλει ψεύτη, προδοθήκαμε», λέει στους συντρόφους του. «Αρχηγέ, μαζί σου και στο θάνατο» απάντησαν οι συναγωνιστές του. Δεν πρόλαβαν να τελειώσουν την κουβέντα τους και οι Άγγλοι στρατιώτες ήταν ήδη μπροστά στην κρύπτη του κρησφύγετου. «Παραδοθείτε» φώναξαν, χωρίς να λάβουν καμία απάντηση. Βγείτε έξω προστάζει τους συντρόφους του. «Μέχρι σήμερα μαθαίνατε πώς πολεμούν οι Έλληνες. Σήμερα θα μάθετε και πως πεθαίνουν», είπε! Σε λίγο η άνιση μάχη, αρχίζει. Το «Μολών λαβέ» του Λεωνίδα αντηχεί στα κακοτράχαλα βουνά του Μαιχαρά. Οι Άγγλοι αδυνατώντας να τον εξοντώσουν βρίσκουν την εύκολη λύση! Ένα ελικόπτερο καταβρέχει με βενζίνη το κρησφύγετο και ο Σταυραετός του Μαχαιρά θα μετατραπεί σε Άγια λαμπάδα της λευτεριάς.
Ο ήλιος είχε δύσει για τα καλά, όταν έφθανε στη Λύση το μαύρο μαντάτο. Το ελεγχόμενο από τους Βρετανούς κυπριακό ραδιόφωνο πανηγυρίζει για τη δολοφονία του αγωνιστή της λευτεριάς: «… Δυνάμεις Ασφαλείας, που ενεργούσαν κατόπιν πληροφοριών, εφόνευσαν σήμερον την μεσηβρίαν εις περιοχήν παρά την Μονή Μαχαιρά, τον επικηρυγμένο δια ποσού 5.000 λιρών γνωστό Υπαρχηγό της Ε.Ο.Κ.Α. και πρώην αξιωματικό του Ελληνικού Στρατού, τρομοκράτη Γρηγόριο Αυξεντίου. Εν τω μεταξύ κατόπιν πληροφοριών, ότι επ’ ευκαιρία του θανάτου και της κηδείας του φονευθέντος τρομοκράτου προετοιμάζονται εις την γενέτειραν του Λύση δια κοσμοσυρροή εξ όλων των μερών της Νήσου αντιβρετανικαί εκδηλώσεις με κίνδυνον να εξελιχθούν, ως εκ της εξάψεως των πνευμάτων από σχεδιαζόμενον επικήδειον λόγον της μητρός του, εις αναταραχήν και πράξεις αντεκδικήσεως, επεβλήθη εκεί γενικός κατ’ οίκον περιορισμός και η Α.Ε., ο κυβερνήτης διέταξε όπως ο νεκρός τρομοκράτης μεταφερθεί προς ταφήν εις τας κεντρικάς φυλακάς της Λευκωσίας».
Στην ελεεινή προσπάθεια των αποικιοκρατών να μειώσουν τη αξία της θυσίας του Αυξεντίου απαντούν οι ίδιοι οι Βρετανοί. Ο συνταγματάρχης Μόραν ο οποίος διεύθυνε τις επιχειρήσεις δήλωσε: «Ο Αυξεντίου διεξήγαγε μίαν τρομεράν και εμπνευσμένη μάχη επί δέκα ώρες». Μια Αγγλίδα δημοσιογράφος, η Fyllis Talf έγραψε μεταξύ άλλων στην εφημερίδα «Times of Cyprus»: «… Όταν ένας αποκλεισθεί και πρέπει να αποθάνει ή να παραδοθεί, και εκλέξει αυτοβούλως τον αγώνα, μόνος εναντίον αγνώστου αριθμού στρατιωτών, γνωρίζων ότι ο θάνατος του είναι αναπόφευκτος, τότε ούτος είναι γενναίος, εις οιανδήποτε γλώσσαν. Η γενναιότης του αξίζει να τύχη του σεβασμού, με τον οποίο περιβάλλει πάντοτε η εκλήλωσις θάρρους καθ’ όλην την ιστορία της ανθρωπότητος. Με το να υποτιμά τις τούτο, δεν υποβιβάζεται το γοήτρον του ανδρός που επολέμησε και απέθανε, αλλά του ανδρός που ζη και χλευάζει. Ούτος προσβάλει τους συμπατριώτες του».
Ο πατέρας του θα τον αναγνωρίσει «απ’ τις χοντρές Ελληνικές κοκκάλες, όμοιες με τις δικές του, κι απ’ το σταυρό της πατρίδας πούχε φυλαχτάρι μες στις τρίχες του κόρφου του». Η μάνα του Αντωνού, τον αποχαιρετά με ένα μεστό από λυρισμό Επικήδειο: «….Μια μάνα τέτοιου ήρωα, εν προσβολή να κλάψει, προσβάλλει τον λεβέντη της, τζιείνον που θ’ απολάψει. Χαλάλιν της Πατρίδος μου, ο γιος μου, η ζωή μου, τζι αφού εν επαραδόθηκεν, τζι έμεινεν τζιαι σκοτώθηκεν, ας έσιει την ευτζιήν μου …».
«Ο Αυξεντίου», είπε σε μια αποστροφή του λόγου του προχθές στο μνημόσυνου του Ήρωα, ο Πρόεδρος της Βουλής των Αντιπροσώπων της Κύπρου κ. Δημήτρης Συλλούρης, «δεν συμβιβάστηκε με τίποτε μέτριο, με καμιά μέση λύση και τόνισε πως έστω και αν δεν έχουμε το θάρρος να ακολουθήσουμε τον Γρηγόρη Αυξεντίου και τους άλλους ήρωες του απελευθερωτικού αγώνα δεν πρέπει να είμαστε αγνώμονες και αχάριστοι και να στρεβλώνουμε την ιστορία για να βολεύουμε τη συνείδηση μας...». Προσυπογράφω μέχρι κεραίας!
*Ο Πάνος (Παναγιώτης) Ζήδρος ή Ζιούδρος ή ακόμη Ζήτρος και Ζήντρος ήταν ο πρώτος αρχηγός στο αρματολίκι του Ολύμπου και της Δυτικής Μακεδονίας, που είχε ως έδρα το Λιβάδι Ολύμπου και έφερε τον τίτλο ο «Έξαρχος του Ολύμπου και της Δυτικής Μακεδονίας». Διακρίθηκε σε πάρα πολλές μάχες και γι’ αυτόν γράφτηκαν πολλά δημοτικά τραγούδια. Ο Πάνος Ζήνδρος πέθανε το 1750 από φυσικό θάνατο.
Ο Γρηγόρης Αυξεντίου χρησιμοποιούσε το ψευδώνυμο «Ζήδρος», προς τιμήν του μεγάλου Μακεδόνα οπλαρχηγού.
Από τον Ντίνο Αυγουστή
* Ο Δρ. Αυγουστίνος (Ντίνος) Αυγουστή είναι επίκουρος καθηγητής στο Τ.Ε.Ι. Λάρισας
a.avgoustis@hotmail.com
