Η ενθύμησή του είναι έντονα αποτυπωμένη στους υπερήλικες Λαρισαίους, αλλά ελάχιστοι από τους νεότερους γνωρίζουν λεπτομέρειες για την προσωπικότητα και το έργο του. Τις τελευταίες έφερε στο φως η Δρ. Ιουλία Κανδήλα, η οποία μέσα από την έρευνα και τη μελέτη των αρχείων της Αβερωφείου Σχολής [1], καθώς μέσα και από τις συνεντεύξεις που έλαβε από τους τότε μαθητές και συνεργάτες του, μας επέτρεψε να έχουμε μία ολοκληρωμένη εικόνα του ανθρώπου που αφιέρωσε τη ζωή του στην θεμελίωση της σύγχρονης Ελληνικής Γεωπονικής Επιστήμης.
Γεννημένος στην Τραπεζούντα του Πόντου στις 18 Σεπτεμβρίου 1887 ο Φιλοποίμην Τζουλιάδης ήταν το τελευταίο παιδί της εξαμελούς οικογενείας του εμπόρου Γ. Τζουλιάδη και της συζύγου του Σ. Κακουλίδου. Μετά την αποφοίτησή του από το περίφημο «Φροντιστήριο» (Γυμνάσιο) της Τραπεζούντας (1903), εγκαταστάθηκε για ένα έτος (1903-1904) στην Οδησσό της Ρωσίας όπου εκτός από την εκμάθηση της ρωσικής γλώσσας γνωρίστηκε με τον Έλληνα ομογενή κτηματία Γρυπάρη, στα κτήματα του οποίου «γεννήθηκε» η αγάπη του για τη γεωπονία. Με την οικονομική συμπαράσταση του μεγαλύτερου αδελφού του Ιωάννη και του Έλληνα ομογενή συμφοιτητή του Ι. Καζούλη (από την Αίγυπτο), σπούδασε στο τότε Αγρονομικό Ινστιτούτο της πόλης Gembloux του Βελγίου [σημ. Institut superieur industriel agronomique de Gembloux] απ' όπου αποφοίτησε με άριστα το 1909.
Μετά από μία αποτυχημένη προσπάθεια να εργαστεί σε ιδιωτική γεωργική επιχείρηση στη Ρωσία (1910-1911) επέστρεψε στην Ελλάδα όπου στις 5 Ιουλίου 1912 διορίσθηκε κρατικός γεωπόνος στον νομό Λακωνίας (ΦΕΚ 129/Β/9-7-1912). Ο διορισμός του όμως υπήρξε σύντομος, αφού στις 31 Δεκεμβρίου του ιδίου έτους (1912) μετατέθηκε ως καθηγητής στην Αβερώφειο Γεωργική Σχολή της Λάρισας [2] στη θέση του Ι. Παπαϊωάννου ο οποίος είχε υποβάλλει την παραίτησή του (ΦΕΚ 5/Β/13-1-1913). Δίδαξε Γενική και Ειδική Ζωοτεχνία, Εντομολογία, Τυροκομία καθώς και Γεωργική Οικονομία και Λογιστική. Παράλληλα με τα καθήκοντά του εκτελούσε με μικρό επιμίσθιο τα αντίστοιχα του λογιστή και του ταμία της Σχολής. Στις 30 Αυγούστου 1915 προήχθη σε υποδιευθυντή (ΦΕΚ 201/Β/2-9-1915), ενώ το 1918 ανέλαβε τη διεύθυνση της Σχολής μετά την αποχώρηση του Σταύρου Λ. Παπανδρέου (1883-1969). Όπως αναφέρει η Ιουλία Κανδήλα στο πόνημά της: «υπήρξε βαθύς γνώστης των γεωργικών πραγμάτων, εξαίρετος επιστήμονας, φιλοπρόοδος, εργατικός και μεθοδικός και κατάφερε να ανεβάσει το κύρος της Σχολής και να την καταστήσει επιστημονικό κέντρο για την εποχή. Έχοντας κερδίσει τον σεβασμό και την εκτίμηση τόσο των μαθητών όσο και των συνεργατών του, κατάφερνε να προσπερνά και να επιλύει τα προβλήματα που αντιμετώπιζε στην άσκηση τόσο του διοικητικού, όσο και του διδακτικού του έργου, σε μία περίοδο μάλιστα με έντονες ιδεολογικές, πολιτικές και κοινωνικές αλλαγές όπως ήταν η περίοδος του μεσοπολέμου».
Κατά τη διάρκεια της παραμονής του στη Λάρισα αγαπήθηκε από την κοινωνία της πόλης για την ευγένεια των τρόπων του, την αξιοπρέπεια, την ανιδιοτέλεια και την φιλία που προσέφερε αφειδώς και αδιακρίτως σε όλους τους συμπολίτες του. Στην Λάρισα γνώρισε και νυμφεύθηκε την Ροδάνθη, θυγατέρα του βουλευτή Τυρνάβου Γεωργίου Ροδόπουλου (1860-1961) και αδελφή του συγγραφέα Μ. Καραγάτση (λογοτεχνικό ψευδώνυμο του Δημήτρη Ροδόπουλου, 1908-1960) και του μετέπειτα βουλευτή, προέδρου της Βουλής και υπουργού Κωνσταντίνου Ροδόπουλου (1896-1971). Ως διευθυντής της Σχολής παρέμεινε από το 1918 έως το 1941 και από το 1941 έως το 1943. Τον Μάιο του ιδίου έτους η λειτουργία της Σχολής διακόπηκε προσωρινά και ο Τζουλιάδης αποχώρησε οριστικά από την διεύθυνσή της (Σεπτέμβριος 1943).
Στις 31 Οκτωβρίου 1944 διορίσθηκε στη Διεύθυνση Υδάτων του Υπουργείου Γεωργίας (ΦΕΚ 5/Γ/1-11-1944), ενώ διετέλεσε Γενικός Γραμματέας του προαναφερθέντος υπουργείου επί κυβερνήσεως Γεωργίου Παπανδρέου. Τον Ιανουάριο του 1945 τοποθετήθηκε στην Διεύθυνση Κτηνοτροφίας αλλά απολύθηκε από την υπηρεσία μετά τις εκλογές του Οκτωβρίου του 1946. Τον Δεκέμβριο του 1951 επανήλθε επί υπουργίας Σ. Αλαμανή (κυβέρνηση Πλαστήρα) «αναγνωρισθείσης ως πεπλανημένης της αποφάσεως περί απολύσεως αυτού». Τον ίδιο μήνα όμως συνταξιοδοτήθηκε (λόγω ορίου ηλικίας) ως Επίτιμος Γενικός Διευθυντής του Υπουργείου Γεωργίας.
Κατά τη διάρκεια της επαγγελματικής του σταδιοδρομίας συνέγραψε δεκάδες άρθρα και μελέτες για την Ζωοτεχνία, την Κτηνοτροφία και την Γεωργική Οικονομία που δημοσιεύθηκαν στο «Γεωργικό Δελτίο» του Υπουργείου Γεωργίας, ενώ τα συγγράμματά του «Γεωργική Οικονομία» (Λάρισα 1934) και «Γενική Ζωοτεχνία» (Λάρισα 1935) ήταν ότι καλύτερο διέθετε η τότε σχετική ελληνική βιβλιογραφία. Από το 1947 έως το 1951 διετέλεσε εκδότης του περιοδικού «Αγροτική Επιθεώρησις» στο οποίο αναδημοσίευσε όλες τις κατά καιρούς μελέτες του και ανέπτυξε τους οραματισμούς του για την αξία της συνεταιριστικής ιδέας.
Ο Φιλοποίμην Τζουλιάδης απεβίωσε στην Αθήνα στις 27 Ιανουαρίου 1960. «Υπήρξε αυστηρός προς τον εαυτό του και επιεικής προς τους άλλους, πάντοτε φιλοδίκαιος, αληθώς πολύτιμος σύμβουλος και φίλος. Αφίνει την μνήμην αληθώς «αγαθού ανδρός» και κατ' εξοχήν φωτεινού και καλλιεργημένου πνεύματος», και έργον το οποίον του εξασφαλίζει μίαν από τας πρώτας θέσεις εις το Γεωργικόν Πάνθεον» [3].
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
[1] Ιουλία Κανδήλα, Η Αβερώφειος Γεωργική Σχολή Λάρισας: Συμβολή στην ιστορία της γεωργικής εκπαίδευσης στην Ελλάδα. Λάρισα: εκδόσεις «έλλα», 2004. Περί του Φ. Τζουλιάδη, σ. 220-225.
[2] Η Αβερώφειος Πρακτική Γεωργική Σχολή ιδρύθηκε τον Αύγουστο του 1911 στο εθνικό κτήμα της Λάρισας «Ακ-Σεράι» με δαπάνες του κληροδοτήματος του Γεωργίου Αβέρωφ. Μέχρι και το 1914 η Σχολή λειτούργησε με δύο τμήματα, ενώ τα επόμενα χρόνια μόνον με ένα. Τον Απρίλιο του 1918 μετατράπηκε σε Μέση Γεωργική Σχολή και λειτούργησε μέχρι το 1944. Τα χρονιά εκείνη η Σχολή μετατράπηκε σε Πρακτική Γεωργική Σχολή διετούς φοίτησης. Την περίοδο 1927-1933 λειτούργησε Γεωργικό Φροντιστήριο για τη γεωργική εκπαίδευση και κατάρτιση δασκάλων, διάρκειας ενός έτους. Το 1993 με απόφαση του Υπουργείου Πολιτισμού όλο το κτιριακό συγκρότημα χαρακτηρίσθηκε ως ιστορικά διατηρητέο μνημείο. Σήμερα λειτουργεί πλέον ως Επαγγελματική Σχολή και είναι η μοναδική Δημόσια Σχολή με τις ειδικότητες των «Αγροτικών Μηχανημάτων» και της «Ζωοτεχνίας».
[3] Ιουλία Κανδήλα, ό.π., σ. 225. Από την νεκρολογία που συνέγραψε ο καθηγητής της Γεωπονικής Σχολής Αθηνών Ν. Χ. Ρουσσόπουλος.
* Εκφράζονται οι θερμές μου ευχαριστίες στην κυρία Ιουλία Κανδήλα η οποία ευγενικά μου επέτρεψε την αναδημοσίευση αρχειακού και φωτογραφικού υλικού από την μελέτη της.
Από τον Αλέξανδρο Χ. Γρηγορίου
