Δύο διαφορετικοί εξερευνητές του φυσικού κόσμου

ΝΙΚ. ΚΟΠΕΡΝΙΚΟΣ – ΧΡ. ΚΟΛΟΜΒΟΣ

Αυτός ο 15ος αιώνας, ο αιώνας της πρώιμης Αναγέννησης, στην Ευρώπη, τα είχε όλα. Πόλεμοι, λοιμοί, πείνα, δυστυχία, φεουδαρχία, αστυφιλία, αλλά και συσσώρευση πλούτου, πολυτελής ζωή για πολύ λίγους, ανθρωπισμός

(Ουμανισμός), τυχοδιωκτισμός, θρησκευτική μεταρρύθμιση, ιερή εξέταση, ανάπτυξη των επιστημών, σπουδαίες ανακαλύψεις στον ουρανό και στη γη… Φωτισμένοι άνθρωποι, εισάγουν νέους όρους, όπως HomoUniversalis (Οικουμενικός άνθρωπος), του Λεονάρντο ντα Βίντσι modiantica (παλιοί τρόποι), allaromanaetall antica (με τον τρόπο των Ρωμαίων και των Αρχαίων), όταν θέλουν να απλώσουν τις νέες δημιουργίες τους και να τις αναδείξουν. Ο εκατονταετής πόλεμος που τελείωσε το 1453 (τότε που έπεσε η Κωνσταντινούπολη), μπορεί να δημιούργησε δύο στέρεα και με όρια κράτη (Αγγλία-Γαλλία), όμως, ερήμωσε τη γαλλική ενδοχώρα και αφάνισε το 1/3 του πληθυσμού της Γερμανίας. Οι φιλόδοξοι Πορτογάλοι, αντίπαλοι των Ισπανών της Καστίλης, ανακαλύπτουν τις Αζόρες στον Ατλαντικό και περιπλέουν τις δυτικές ακτές της Αφρικής· ο Γουτεμβέργιος ανακαλύπτει τα κινητά στοιχεία στην τυπογραφία (1455) και μέχρι το 1500, τυπώνονται 10 εκατ. βιβλία. Ο Έρασμος εισάγει και διαδίδει τις ανθρωπιστικές ιδέες του Ουμανισμού· η Φλωρεντία των Μεδίκων, μιμείται – προβάλλει το Αρχαιοελληνικό κάλλος στις τέχνες, ενώ η ανάπτυξη των φυσικών επιστημών ενοχλεί την Καθολική εκκλησία, η οποία αντιδρώντας στην αποκάλυψη και διάδοση της αλήθειας, τάσσεται αντιμέτωπη στη θρησκευτική μεταρρύθμιση του Λούθηρου.
Η Βενετία ανταγωνίζεται στο εμπόριο την Ισπανία-Πορτογαλία, οι οποίες προετοιμάζονται για νέες κατακτήσεις. Μετάξι από την Κίνα, διαμάντια, ρουμπίνια, σμαράγδια, βαμβάκι από την Ινδία, ζαφείρια και τοπάζια από την Κεϋλάνη, μπαχαρικά και σκλάβοι, είναι τα «πολύτιμα» εμπορεύματα που φέρνουν οι θαλασσοπόροι…
Ο Νικόλαος Κοπέρνικος, γεννιέται στην Πολωνία (Τορούν), σπουδάζει αστρονομία, θεολογία - Μαθηματικά στο Παν/μιο της Κρακοβίας - Φεράρα και ύστερα από πολύχρονες μελέτες, καταλήγει, πως, η γη και όλοι οι άλλοι πλανήτες, περιστρέφονται γύρω από τον Ήλιο, (Ηλιοκεντρικό σύστημα). Ο ίδιος ο Κοπέρνικος γράφει: (…) Μετά από έρευνες είμαι πεπεισμένος ότι: Ο ήλιος μένει σταθερός, περιστοιχιζόμενος από πλανήτες που περιστρέφονται γύρω του κι αυτός είναι το κέντρο και η πηγή φωτός. Η Γη είναι ένας πλανήτης υποκείμενος σε διττή κίνηση. Η ημερήσια και η ετήσια κίνησή του και η επάνοδος των εποχών, είναι το αποτέλεσμα της περιστροφής της Γης γύρω από τον άξονά της και της περιοδικής κίνησής της γύρω από τον Ήλιο. Βέβαια, στην Κλασική Ελλάδα, μπορεί ο Αριστοτέλης, στο «περί Ουρανού» να υποστηρίζει φανατικά το γαιοκεντρικό σύστημα, ο Αρίσταρχος ο Σάμιος και οι Πυθαγόριοι όμως τον 5ο αι. π.Χ. δίδασκαν, πως η Γη στρέφεται και γύρω από τον άξονά της και μάλιστα, ακολουθώντας ελλειπτική τροχιά. Διορίζεται ιερέας στη Βαλτική. Μεταρρυθμιστής ο Κ. δηλώνει: Ένα νόμισμα σταθερό και υγιές, είναι βασική προϋπόθεση μιας σταθερής πολιτικής οικονομίας».
Παράλληλα σπουδάζει Ιατρική στο Πανεπ/μιο της Πάντοβα, της Ιταλίας και επιστρέφει στην πατρίδα του, όπου ασκεί το ιατρικό του επάγγελμα για βιοπορισμό, αν και στους φτωχούς δεν έπαιρνε χρήματα. Η πραγματεία του Κοπέρνικου, «Περί περιστροφής των ουρανίων σωμάτων», δεν δημοσιεύεται, παρά μόνο τον τελευταίο χρόνο της ζωής του (1543), αφού η άκαμπτη στάση της εκκλησίας, με την γαιοκεντρική της άποψη, στέκεται ανυπέρβλητο εμπόδιο. Αργότερα, (17ος αι.) η ανακάλυψη της διόπτρας, έγινε η αφορμή να αναγνωρισθεί η επαναστατική,για τα αυστηρά δεδομένα της εποχής του,ανακάλυψη του Κ., ενώ πριν, ο Καλβίνος (1509-1564), διαφωνεί έντονα και παραπέμπει στους «Ψαλμούς», όπου στον «αίνο προς τον Κύριο», αναφέρουν: «Εστερέωσε την οικουμένην, ήτις ου σαλευθήσεται». Την εποχή αυτή που η «Ιερά εξέταση» ήταν το κοφτερό μαχαίρι του πάπα Παύλου Γ`, ο Κοπέρνικος, στέλνει ένα αντίγραφο-χειρόγραφο στον Ποντίφικα. Στον πρόλογο, γράφει, απευθυνόμενος προς τον Πάπα: (…) Νομίζω, πως μόλις μάθουν τι έγραψα, σ` αυτό το βιβλίο για την κίνηση της Γης, όλοι θα με επιτεθούν και εξηγεί τους λόγους για τους οποίους διστάζει να εκδώσει την εργασία του και λέει, πως, ακολουθεί την τακτική των Πυθαγόρειων, που προτιμούν να παρουσιάζουν τα αποτελέσματα της έρευνας όχι γραπτά, αλλά προφορικά στους οικείους και φίλους, δηλ. «να μεταβιβάζουν τα μεγάλα πράγματα με τον προφορικό λόγο από τους λίγους σε λίγους, από τους άξιους να τα λένε στους άξιους να τα παραλάβουν» (Π. Κανελλόπουλος σελ. 6).
Ο Γκαίτε, γράφει κάπου για τη μεγάλη επίδραση που προκάλεσε στο ανθρώπινο πνεύμα ο Κοπέρνικος: (…) Δεν είχε προφτάσει η Γη ν` αναγνωρισθεί ως στρογγυλή… και υποχρεώθηκε να παραιτηθεί απ` το προνόμιό της, να είναι το κέντρο του Σύμπαντος» Π.Κανελλόπουλος σελ. 79.
Ενώ οι Βενετοί στέλνουν τον Μάρκο Πόλο (1254-1324) στην Κίνα του Κουμπλάι Χαν (1271), ανοίγοντας νέους στεριανούς εμπορικούς δρόμους (του μεταξιού) και σχέσεις με την Άπω Ανατολή, εδώ στην Ευρώπη, πρώτοι οι Πορτογάλοι ξανοίγονται στον Ατλαντικό, ανακαλύπτουν τα νησιά των Αζορών (1415), περιπλέουν με τον Βαρθολομαίο Ντίας τις δυτικές ακτές της Αφρικής, φτάνουν στο Ακρωτήριο της Καλής Ελπίδος.
Για τους Ευρωπαίους ναυτικούς, ο Ατλαντικός ωκεανός, ήταν μια «πράσινη θάλασσα σκότους» κι αυτή τη θάλασσα, ο Γενοβέζος θαλασσινός Χριστόφορος Κολόμβος, θέλει να διασχίσει, για να φτάσει στις πολυπόθητες Ινδίες…
Σε ηλικία 25 ετών, βρίσκεται ναυαγός στην Πορτογαλία και ζει αρκετά χρόνια εκεί, ψάχνοντας ευκαιρία και αρκετά χρήματα, για να σαλπάρει. Επίμονος και ισχυρογνώμων, «φαφλατάς-φαντασιόπληκτος», αλλά και… δυτικά προσανατολισμένος, απογοητεύεται και στρέφεται στους Ισπανούς μονάρχες Φερδινάνδο-Ισαβέλα, οι οποίοι τελικά τον χρηματοδοτούν και έτσι αρχίζει η περιπέτεια… Με τρία πλοία (Νίνια - Πίντα - Σάντα Μαρία) και 90 άνδρες, ξεκινάει (6 Σεπτεμβρίου 1492) για το …άγνωστο …με καραβέλα την ελπίδα και με σκοπό την εξερεύνηση, την κατάκτηση, τον προσηλυτισμό, την εκμετάλλευση. Στεριά αντικρύζουν ύστερα από ένα μήνα και στους πορτολάνους του ο Κολόμβος, σημειώνει τις νέες χώρες (Σαν Σαλβαντόρ, Κούβα, Τζαμάικα, Μπαχάμες), ενώ οι κάτοικοι, που τους ονομάζουν Ινδιάνους, φεύγουν από φόβο στο εσωτερικό και άλλοι τους υποδέχονται με επιφύλαξη. Στα επόμενα τρία ταξίδια του, ο Κολόμβος, φτάνει στις ακτές της Αμερικής και ο ναύτης του και κατοπινός θαλασσοπόρος, Αμέρικο Βεσπούτσι, δίνει το όνομά του στη νέα Ήπειρο.
Δύο δεκαετίες αργότερα, δύο τυχοδιώκτες-κονκισταδόροι, Κορτές - Πιζάρο, αποβιβάζονται στην αμερικάνικη ήπειρο και καταστρέφουν δύο ακμάζουσες αυτοκρατορίες των Ίνκας, στην περιοχή των Άνδεων και των Ατζέκων (Μεξικό), μαζί και τον πολιτισμό τους. Του Τάσου Πουλτσάκη
ΒοηθήματαΠ. Κανελλόπουλου: Ιστ. Ευρ. Πνεύματος τ. IV σελ. 79 1976
UNESCO Ιστ. της Ανθρωπότητος τ. 7ος Η θεμελίωση των νεοτ.χρόνων Τεγόπουλος-Νίκας 1970
EMILEBREHIERΙστ. της Φιλοσοφίας τ. Α` Κουμουνδουρέας
TIME-LIFEΠαγκ. Ιστορία τ. 12οςΚαπόπουλος 1991
FRANKFUNKBRENDANOΑναγέννηση Γκοβόστης
Πάπυρος-LAROUSSE. Εγκυκλ. Λεξ. τ. 3ος ΤΟ ΒΗΜΑ 2014