Πόσο χριστιανικά αλλά και βαθύτατα πολιτικά τα λόγια του υψηλού επισκέπτη που η Λάρισα είχε την ευκαιρία να ακούσει και να γνωρίσει από κοντά τις προηγούμενες ημέρες.
Ο αρχιεπίσκοπος Τιράνων, Δυρραχίου και πάσης Αλβανίας Αναστάσιος, έκλεισε τη διήμερη παρουσία του στη Λάρισα, με συνέντευξη στην εφημερίδα «Ελευθερία».
Τα παραπάνω λόγια απαντούν στο ερώτημα που αφορά στην ελληνική κρίση και το τι μέλει γενέσθαι. Απάντηση ελπίδας αν όχι και σιγουριάς δίνει ο προκαθήμενος της ορθοδοξίας στη γειτονική χώρα: Αλίμονο, λέει, «δεν ανήκουμε στους φτωχούς και καθυστερημένους λαούς της Γης, αλλά στους πλούσιους και με πλούτο που δεν τον ξέρουμε καν. Να χαιρόμαστε λοιπόν αυτό που έχουμε, αλλά και να το μοιραζόμαστε με τους άλλους».
Και τα λέει ένας άνθρωπος που στα 63 του χρόνια, με μόνο «διαπιστευτήριο» την καχυποψία, βρέθηκε στην αθεϊστική έρημο της Αλβανίας, όπου το μόνο που φύτρωνε στην ύπαιθρο ήταν πολυβολεία «ωσάν έναν στρατό να τον είχε καταπιεί η γη και προεξείχαν τα κράνη του…».
Από εκεί λοιπόν ξεκινά η συζήτησή μας και τον δρόμο που διάβηκε στα 26 αυτά χρόνια. Έναν δρόμο που, όπως σημειώνει, βάδισε χτίζοντας γέφυρες και όχι τείχη. Δρόμο δύσβατο, αλλά και επικίνδυνο. Που πρέπει να έχει και συνέχεια, αφού διαρκώς σκέφτεται και δρα με γνώμονα το μετά…
Η συζήτηση επεκτείνεται στον ασύμμετρο πόλεμο της τρομοκρατίας και την ανετοιμότητα της Δύσης να τον εκτιμήσει αλλά και να τον αντιμετωπίσει, καθώς και στο προσφυγικό ζήτημα, αντιπαραβάλλοντας τα τείχη που υψώνει η Ευρώπη για να μην μολυνθεί με τις Ελληνίδες γερόντισσες των νησιών που έδιναν γάλα στα προσφυγόπουλα, αποκαλύπτοντας το μεγαλείο της ελληνικής ψυχής.
Της ίδιας ψυχής πάντως που αρνείται να δει τις παθογένειες και αδυναμίες του λαού μας, θωπεύοντάς τες αντί να τις θεραπεύει. Και όχι μόνο ο λαός, αλλά «και ο δικός μας λόγος ο εκκλησιαστικός, σημειώνει, πρέπει να πάει στα βασικά, τα θεμελιώδη πράγματα. Στον Θεό αρέσουν περισσότερο να είμαστε αληθινοί και δίκαιοι, παρά οι εξωτερικές εκφράσεις θρησκευτικότητας».
Η συνέντευξη:
* Μακαριότατε, θέλω να σας πάω αρκετά χρόνια πίσω, όταν δηλαδή πρωτοξεκινήσατε τη δράση σας στην Αλβανία. Τότε αρκετοί σας υποδέχτηκαν με κάποια δυσπιστία και οι εθνικιστικοί κύκλοι ακόμη και με εχθρότητα. Υπάρχει ακόμη καχυποψία στις σχέσεις της Ορθόδοξης Εκκλησίας με την αλβανική πολιτεία και την αλβανική κοινωνία;
- Να σας πω. Την Αλβανία δεν την είχα ποτέ υπολογίσει στη ζωή μου. Μέχρι τα 62 μου χρόνια ήμουν καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, η αγάπη μου ήταν η Αφρική… Μου ήρθε πολύ απότομα όταν μου είπαν να πάω στην Αλβανία. Μια και μιλάω όμως στην «Ελευθερία» θα έλεγα ότι είναι σημαντικό να είναι κανείς ελεύθερος και από τα δικά του τα σχέδια του πολλές φορές, και να είναι έτοιμος να υπακούσει στο θέλημα του Θεού. Έτσι δέχτηκα αυτή την αποστολή. Δεν τα ήξερα όλα και καλύτερα που δεν τα ήξερα. Δεν είχα συνειδητοποιήσει αυτό το κλίμα δυσπιστίας που από το ξεκίνημα της δημοκρατίας στη χώρα αυτή θα έλεγα υπήρχε έναντι της Ελλάδας. Για να καταλάβει κανείς λίγο καλύτερα τις συνθήκες της Εκκλησίας πρέπει να επισημάνω τρία πράγματα:
* Το πρώτο είναι ότι ήταν η μόνη Εκκλησία στον κόσμο που είχε εντελώς διαλυθεί. Από το 1944 μέχρι το ΄67 υπήρξε ο κλασικός διωγμός που γνωρίσαμε στις βαλκανικές χώρες. Από το 1967 όμως μέχρι το ΄90, στην Αλβανία επικράτησε κάτι πρωτόγνωρο στην παγκόσμια ιστορία. Ένας απόλυτος αθεϊσμός στηριγμένος στο Σύνταγμα. Κάθε θρησκευτική έκφραση ήταν απαγορευμένη. Καταστράφηκαν λοιπόν οι ναοί κι έγιναν γήπεδα, έγιναν θέατρα, έγιναν στάβλοι, αλλά κυρίως γκρεμίστηκε στη συνείδηση των ανθρώπων αυτή η πίστη στον Θεό. Έπρεπε λοιπόν να ξεκινήσουμε από μηδενική βάση σε μια χώρα που ήταν γεμάτη από πολυβολεία, για να αντισταθούν στην πιθανή επίθεση των ξένων, των εχθρών. Είχα την αίσθηση καθώς κυκλοφορούσα τα πρώτα χρόνια στην Αλβανία με τα τόσα πολυβολεία ωσάν έναν στρατό να τον είχε καταπιεί η γη και προεξείχαν τα κράνη του…
* Το δεύτερο χαρακτηριστικό είναι ότι δεν υπάρχει μια εθνική καταγωγή. Είναι οι Αλβανοί Ορθόδοξοι και, μερικοί δεν ξέρω γιατί, δεν σκέφτονται ότι υπάρχουν Αλβανοί Ορθόδοξοι. Υπάρχουν βεβαίως και οι Έλληνες. Υπάρχουν και οι ονομαζόμενοι «arumun», που άλλοι έχουν σχέση με την Ελλάδα, άλλοι με τη Ρουμανία. Εκείνο που προσπαθήσαμε από την πρώτη στιγμή είναι: όλοι οι ορθόδοξοι μαζί, όλοι οι βαπτισθέντες στο όνομα του Χριστού μαζί. Για να γίνει κατανοητό το δικό μου το πιστεύω, πάντα έλεγα ότι αγαπώ τα δάση. Και για να είναι όμορφο ένα δάσος πρέπει να έχει μια ποικιλία δέντρων, όχι μόνο πεύκα ή μόνο έλατα. Όλα είναι ελεύθερα να αναπτυχθούν κάτω από τον ήλιο της δικαιοσύνης.
* Το τρίτο στοιχείο το οποίο επίσης είναι δύσκολο να το καταλάβουμε εδώ είναι ότι δεν αποτελούμε την πλειοψηφία στη χώρα. Αλλά η Ορθόδοξη Εκκλησία είναι ένα σημαντικό τμήμα αυτής της κοινωνίας, περίπου το 20%-22%. Που σημαίνει ότι έχουμε ένα ρόλο στο κοινωνικό γίγνεσθαι, οπωσδήποτε συναντούμε και αντιστάσεις στις διάφορες πρωτοβουλίες μας και, όταν βγαίνουμε έξω από το σπίτι μας δεν συναντούμε κατ΄ ανάγκη ανθρώπους με τις ίδιες με τις δικές μας πεποιθήσεις. Έχουμε να κάνουμε και με ανθρώπους άλλων πεποιθήσεων. Εκείνο που προσπαθήσαμε πάντα να κάνουμε είναι να βλέπουμε στο πρόσωπο του κάθε ανθρώπου, ένα σεβαστό πρόσωπο, μια εικόνα του Θεού, που είναι ιερό και για μας. Δεν πρόκειται για αφέλεια, άγνοια ή διπλωματία, αλλά μια στάση σεβασμού για τον άλλο, ο οποίος γεννήθηκε σε διαφορετικές συνθήκες, μεγάλωσε με διαφορετικές προϋποθέσεις και είναι ένα πρόσωπο αγαπητό που αναζητεί.
ΤΕΙΧΗ ΚΑΙ ΓΕΦΥΡΕΣ
Όσον αφορά στα πολιτικά περιβάλλοντα, υπήρξε πάντοτε, από το ξεκίνημα του 20ού αι. μια δυσπιστία: ένας άνθρωπος που έρχεται σε μεγάλη ηλικία τι ακριβώς ρόλο έχει, τι θα κάνει; Το πολιτικό πρόβλημα εξακολουθεί να υπάρχει. Πεποίθησή μου είναι ότι υπάρχουν δυνάμεις που θέλουν να δημιουργήσουν τείχη ανάμεσα στους δύο λαούς. Υπάρχουν όμως κι άλλοι, στους οποίους θέλουμε να ανήκουμε κι εμείς, που θέλουν να δημιουργήσουν γέφυρες, μιας αμοιβαίας κατανόησης, ενός αλληλοσεβασμού και μιας κοινής πορείας. Στα Βαλκάνια τι είμαστε; Αν δούμε τον χάρτη ολόκληρου του κόσμου, είμαστε μια πολύ μικρή συντροφιά. Θα είναι αστείο να παρατείνουμε τις εχθρότητες, τις καχυποψίες και όλη αυτή την αντιθετικότητα.
ΜΕΤΑ ΤΟΝ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟ
* Είχα την ευκαιρία όταν ήρθα στα Τίρανα να έχω μια προσωπική εικόνα από το έργο που κάνετε. Και δεν μιλώ μόνο για το υλικό αλλά και το πνευματικό, αυτό που αφήνετε και με τον λόγο σας ως παρακαταθήκη. Γιατί ο λόγος σας είναι χριστιανικός, αλλά ταυτόχρονα και πολιτικός. Πολλοί λοιπόν αναρωτιούνται αν μετά τον Αναστάσιο αυτές οι παρακαταθήκες πώς θα παραμείνουν «ζωντανές» για να είναι δημιουργικές. Το έχετε σκεφτεί;
- Από την πρώτη στιγμή σκεφτόμουν πάντα το μετά. Κι εκείνο που προσπάθησα ήταν το κήρυγμά μας, η λατρεία, όλη μας η πνευματική ζωή να είναι στη γλώσσα που μιλούν εκεί. Έχουμε βοηθήσει να δημιουργηθεί μια φιλολογία θρησκευτική που δεν υπήρχε πριν. Έχουμε μεταφράσει πάνω από 120 βιβλία.
Από την άλλη μεριά αρχίσαμε αμέσως τη δημιουργία ενός φυτωρίου κληρικών. Όταν βρέθηκα εδώ οι περισσότεροι ήταν φτωχοί, άλλοι άρρωστοι. Έπρεπε λοιπόν να δημιουργήσουμε μια νέα γενιά κληρικών. Προχωρήσαμε σε μια ακαδημία θεολογική, εκπαιδεύσαμε και χειροτονήσαμε ανθρώπους με βασική αρχή να έχουν τουλάχιστον μόρφωση επιπέδου λυκείου και να είναι έτοιμοι να προχωρήσουν σε ανώτερες σπουδές. Τώρα είμαστε μια μεγάλη οικογένεια. Κι επίσης χειροτονήσαμε και μερικούς γηγενείς επισκόπους. Σπούδασαν εκεί στην Ακαδημία μας, τους έστειλα εδώ στις Θεολογικές Σχολές κ.λπ. Βαδίσαμε μαζί και φαντάζομαι ότι η παράδοση θα συνεχίσει, όταν έρθει η στιγμή που θα παραδώσω τη σκυτάλη.
Το πιο δύσκολο όμως ήταν η οικονομική στήριξη. Όταν χειροτονούνται άνθρωποι που έχουν οικογένειες δεν αρκεί ένας πενιχρός μισθός. Δυστυχώς, ούτε το κράτος ούτε από τις ενορίες είχαμε δυνατότητα οικονομικής στήριξης. Τον πρώτο καιρό η παράδοση έλεγε ότι κάθε ενορία έπρεπε να φροντίζει για τον ιερέα της. Αν όμως κάναμε κάτι τέτοιο δεν θα είχαμε κανέναν υποψήφιο. Εγώ τους υποσχέθηκα ότι θα είχαν μια αξιοπρεπή ζωή, ωσάν να ήταν καθηγητές στο γυμνάσιο ή το λύκειο. Αυτό στην αρχή ήταν εύκολο. Αργότερα όμως έπρεπε να εξασφαλίσουμε πόρους για να ξαναχτίσουμε την Εκκλησία. Φτιάξαμε ξανά 150 εκκλησίες. Άλλες τις επισκευάσαμε, έπρεπε να κάνουμε κτίρια για τις Μητροπόλεις κ.λπ. Όλα αυτά απαιτούσαν χρήματα που έπρεπε να ψάχνουμε για να τα βρούμε, διότι κανείς δεν μας τα έδιδε. Όταν πήγα εκεί κανείς δεν μου υποσχέθηκε ότι θα έχω προϋπολογισμό ή ένα επιτελείο ανθρώπων. Τολμήσαμε όμως…
ΚΑΧΥΠΟΨΙΑ ΚΑΙ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ
* …Αντιλαμβάνομαι ότι η εποχή εκείνη ήταν δύσκολη. Ήταν και επικίνδυνη;
-Ήταν, ήταν… Υπήρχε πάντα μια καχυποψία τι ρόλο παίζει αυτός ο οποίος μας έρχεται από την Ελλάδα. Και η λύση σ΄αυτή την καχυποψία ήταν η προσπάθεια να την κατανοήσω. Έχω μάθει όλα αυτά τα χρόνια –από το 1963 έχω βρεθεί σε παγκόσμια περιβάλλοντα- να σέβομαι τον άλλο με τις ιδέες και τις φοβίες του. Γι’ αυτούς ήμουν ένας που ερχόταν από την Ελλάδα και η Ελλάδα ήταν πάντα ένα ερωτηματικό. Ενώ λοιπόν έχει μια άνεση εκεί που βρίσκεται, γιατί έρχεται στα μεγάλα του χρόνια εδώ, τι συμβαίνει τελικά; Οι άνθρωποι που δεν πιστεύουν στον Θεό, πώς θα πιστέψουν ότι είσαι ένας άνθρωπος εκεί, διότι ακριβώς πιστεύεις στον Θεό, στην αγάπη και τη συμφιλίωση. Έπρεπε να συμφιλιωθώ με αυτή την κατάσταση και ότι η πραγματικότητα θα αποδείξει ποια είναι ακριβώς τα κίνητρα και η αλήθεια. Εγώ πιστεύω ότι η αλήθεια έχει τη δική της δυναμική και βεβαίως τώρα, στην πλειοψηφία τους ξέρουν πολύ καλά ποια είναι η συμβολή του ανθρώπου που έχει έρθει από την Ελλάδα.
* … Και φαντάζομαι παίζετε και ένα ρόλο γέφυρας μεταξύ των δύο κυβερνήσεων.
- Επειδή μιλήσατε για την πολιτική, βασική αρχή της Εκκλησίας μας ήταν να μην ανακατεύεται. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν ενδιαφερόμαστε για την πορεία του τόπου. Ένας καθηγητής Κοινωνιολογίας μου είπε κάτι πολύ ενδιαφέρον: δεν έχετε συνειδητοποιήσει είπε ότι πέρα από το εκκλησιαστικό και εκπαιδευτικό έργο, έχετε δημιουργήσει μια μεσαία τάξη. Παιδιά που ήταν από χωριά χωρίς πολλές οικονομικές δυνατότητες τα βοηθήσαμε (έχουμε δώσει πάνω από 23.000 υποτροφίες), για να αναπτυχθούν ορισμένες αξίες οι οποίες είναι πολύτιμες γι’ αυτή την κοινωνία. Από αυτής της πλευράς λοιπόν έχουμε έναν πολιτικό ρόλο και συμβολή.
Δεν είμαστε μια κοινότητα που περιχαρακωνόμαστε ακριβώς γιατί δεν φοβόμαστε.
ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΟ ΚΑΙ ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΙΑ
* Μια και μιλήσατε νωρίτερα σε παγκόσμια περιβάλλοντα, στα οποία ζήσατε, θα ήθελα μια-δύο ερωτήσεις που έχουν να κάνουν με παγκόσμια κοινωνικά θέματα.
Το πρώτο είναι, το κατά πόσο η παραβολή του καλού Σαμαρείτη βρίσκει σήμερα εφαρμογή. Πώς δηλαδή κρίνετε τη στάση και των ισχυρών της Γης απέναντι στο προσφυγικό δράμα, που συχνά προκαλείται από τα δικά τους συμφέροντα. Κι επειδή ζείτε σε μια χώρα που είναι –όπως και η Ελλάδα στο παρελθόν- πρόσφυγας, ποια είναι η άποψη σήμερα του μέσου πολίτη της Αλβανίας για το θέμα;
- Δεν μπορώ να εκφράσω υπεύθυνα την άποψη άλλων. Σας υπενθυμίζω όμως ότι στην παραβολή του καλού Σαμαρείτη υπάρχουν και άλλα κεντρικά πρόσωπα: υπάρχει και ο λευίτης και ο ιερέας και υπάρχουν και οι ληστές οι οποίοι οδηγούν σ΄αυτή την τραγωδία. Πιστεύω λοιπόν ότι δεν έχουμε κάνει την αυτοκριτική μας για όλη αυτή την περιπέτεια. Είχα τη χαρά, στην κρίση του Κοσσυφοπεδίου να φιλοξενήσουμε πολλούς πρόσφυγες στην Αλβανία. Εδώ στην Ελλάδα αντιμετωπίσαμε ένα κύμα και ήμασταν ανέτοιμοι. Όπως παλιότερα ξέρω, όταν ο Πηνειός εδώ πλημμύριζε εσείς βάζατε βιαστικά σακιά, έτσι και στο προσφυγικό είμαστε ακόμη σ΄αυτή τη φάση. Είναι μια τραγωδία αυτή η ιστορία. Αθώοι άνθρωποι υποφέρουν. Και δεν υποφέρουν μόνο από εκείνους που τους εκμεταλλεύονται αλλά και από εκείνους που ευθύνονται για τη μεγάλη αυτή τραγωδία. Δεν μπορώ να καταλάβω ότι ο πόλεμος στη Συρία συνεχίζεται χωρίς τη συμμετοχή άλλων δυνάμεων, οι οποίες ωφελούνται. Υπάρχουν λοιπόν πολλοί άγνωστοι υπεύθυνοι. Και γνωστοί βέβαια.
Νομίζω όμως ότι, από τούτο τον λαό τον πιστό, τον ορθόδοξο, βγήκε κάτι υπέροχο. Βγήκε μια αυθόρμητη καλοσύνη και ευγένεια που δεν στηρίζεται σε αποφάσεις πολιτικές αλλά στην ψυχή του λαού. Όταν μικρά παιδιά έβγαιναν από τη θάλασσα και γερόντισσες Ελληνίδες τα έπαιρναν στην αγκαλιά και τα έδιδαν γάλα, αυτό δεν ήταν σκηνικό, αλλά η αποκάλυψη της ψυχής το λαού. Όταν δε σκέπτομαι τους φίλους μας στην Ευρώπη με τα τείχη που υψώνουν για να μην μολυνθούν…
* Στο κεφάλαιο που ονομάζουμε τρομοκρατία, περάσαμε από την πολιτική των δεκαετιών του ΄60 και του ΄70 στη θρησκευτική σήμερα –τουλάχιστον έτσι εμφανίζεται- η οποία έχω την αίσθηση ότι είναι πιο τυφλή και ανελέητη. Πού νομίζετε ότι έχουμε κάνει λάθος ως δημοκρατικές κοινωνίες και δυτικός πολιτισμός;
- Είναι ένα μεγάλο ζήτημα. Όταν, πριν χρόνια ήμουν στο Πανεπιστήμιο και μιλούσα για το Ισλάμ και τον καινούργιο αιώνα, είχα διατυπώσει μια άποψη ολίγον αιρετική. Είχα πει ότι στον 20ό αι. οι λαοί που αισθανόντουσαν ότι είναι καταπιεσμένοι, συγκινήθηκαν από ορισμένα αιτήματα για δικαιοσύνη και ισότητα αλλά στηρίχθηκαν σε ιδεολογίες που ήταν αφοριστικές. Στο δικό μας αιώνα, επίσης υπάρχουν άνθρωποι που αισθάνονται πικραμένοι και αδικημένοι από εκείνους που έχουν στα χέρια τους το χρήμα και τη δύναμη στις δυτικές κοινωνίες. Κάποτε λοιπόν θα αντισταθούν. Κι έλεγα τότε, φοβούμαι ότι στην καινούργια αυτή αντίσταση θα χρησιμοποιηθούν θρησκευτικές ιδέες. Οι ομάδες αυτές υιοθετούν ένα Ισλάμ το οποίο δεν είναι η μόνη έκφραση του Ισλάμ. Πιστεύω ότι όλη αυτή η ιστορία βιάζει την ίδια την έννοια της θρησκείας. Ποτέ δεν θα μπορούσα να φανταστώ ότι με σύνθημα θρησκευτικό θα σκότωνες αθώους. Αυτό είναι δολοφονία της ίδιας της θρησκευτικής ιδέας. Αλλά είναι μια πραγματικότητα. Κι ο δυτικός κόσμος δεν ήταν έτοιμος, δεν εκτίμησε σωστά, τον ασύμμετρο πόλεμο. Σήμερα, αυτή η ριζοσπαστική ιδεολογία δεν αντιμετωπίζεται μόνο με τανκς και αεροπλάνα. Η Ευρώπη η ίδια δημιούργησε ένα κενό. Κενό πίστεως. Σνόμπαρε τον Χριστιανισμό και τώρα βλέπουν ότι σ΄αυτό το κενό κάποιοι άλλοι προτείνουν άλλες λύσεις. Άρα βρισκόμαστε σε μια σοβαρή κρίση, δεν ξέρω αν θα τον λέγαμε τρίτο παγκόσμιο, αλλά ασύμμετρο, πόλεμο…
ΑΞΙΕΣ ΚΑΙ ΡΙΖΕΣ
* Σύγκρουση πολιτισμών είναι;
- Βεβαίως υπάρχει διατυπωμένη αυτή η θεωρία. Δεν θα το έλεγα σύγκρουση πολιτισμών, αλλά σίγουρα είναι σύγκρουση αξιών. Για μας η αντίστασή μας βρίσκεται στο να προσέξουμε τις ρίζες που μας έχουν θρέψει για αιώνες. Γιατί κι εδώ υπάρχει μια αδυναμία: δεν χαιρόμαστε την πίστη που έχουμε.
* Μιλάτε για αξίες. Αναρωτιέμαι, δεν είναι αυτονόητες κάποιες έννοιες, όπως της αλληλεγγύης, του καλού γενικότερα, πέρα από θρησκείες και δόγματα.
- Είναι μια απλοποίηση. Αναμφισβήτητα σε όλες τις θρησκείες υπάρχουν οι φωτεινές πλευρές που μιλούν για εκτίμηση, σεβασμό και αλληλοβοήθεια. Αλλά δεν έχουν την ίδια δύναμη, την ίδια ένταση και τις ίδιες ρίζες. Νομίζω ότι το θέμα της αγάπης που δεν έχει σύνορα, που δεν βλέπει το διαφορετικό με περιφρόνηση, στον χριστιανισμό είναι κάτι που έχει την πλέον υπέροχη έκφραση. Ο χριστιανισμός έχει τους υπέροχους εκείνους ορισμούς που για μένα παραμένουν πάντα ριζοσπαστικοί και ανανεωτικοί: ο Θεός αγάπη εστί… Ύψιστη πραγματικότητα δεν είναι οι φυσικές δυνάμεις αλλά ένας Θεός αγάπης. Αυτό δεν το βρίσκετε παντού.
Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΡΙΣΗ
* Θα ήθελα να κλείσουμε μακαριότατε με την ελληνική κρίση, που εδώ και επτά χρόνια δοκιμάζει τη χώρα. Πολύπλευρη νομίζω, αν και πολλοί θεωρούν ότι είναι μόνο οικονομική. Άλλοι πάλι ότι είναι και πολιτισμική και κρίση αξιών. Η δική σας προσέγγιση;
- Το θεωρώ αυτονόητο ότι είναι κρίση αξιών. Κι εκείνο που με στενοχωρεί είναι γιατί αφήσαμε αυτή την αρρώστια να παραταθεί. Υπάρχουν εδώ ευφυέστατοι και με μεγάλη γνώση άνθρωποι, θα μπορούσαμε να καθίσουμε σε ένα τραπέζι να κάνουμε σωστή διάγνωση της κατάστασης και κατόπιν να προσδιορίσουμε τη σωστή θεραπευτική αγωγή. Έχω την εντύπωση ότι έχουμε καθυστερήσει σ΄αυτό.
Θα επαναλάβω όμως ότι θα χρειαστεί μια πιο σοβαρή και αυστηρή αυτοκριτική. Και δεν αναφέρομαι μόνο σε εκείνους που έχουν υπεύθυνες θέσεις. Γιατί αυτή είναι η τάση του λαού μας. Ότι φταίνε οι άλλοι, αυτοί που έχουν την εξουσία, ή την οικονομική δύναμη. Πλανιέται λοιπόν στον λαό μια άρνηση των αξιών, ενώ δεν το λέμε έτσι. Υπάρχει μια πλεονεξία σε πολλά πράγματα, το ψέμα θεωρείται συχνά αυτονόητο, ο εγωκεντρισμός μολύνει ένα σωρό συνθήκες συμφιλιώσεως και συνεργασίας. Αυτά είναι αδυναμίες, είναι αρρώστιες και πρέπει να έχουμε την τόλμη να τα ονομάσουμε έτσι όπως είναι. Όταν τα θωπεύουμε, δεν θα τα διορθώσουμε. Εγώ πιστεύω ότι και ο δικός μας λόγος ο εκκλησιαστικός πρέπει να πάει στα βασικά, τα θεμελιώδη πράγματα. Στον Θεό αρέσουν περισσότερο να είμαστε αληθινοί και δίκαιοι, παρά οι εξωτερικές εκφράσεις θρησκευτικότητας. Καλές είναι κι αυτές αλλά είναι εκφράσεις.
Δεν μπορεί λοιπόν συνεχώς να φταίνε οι άλλοι. Κι εμείς να μην κάνουμε αυτοκριτική. Σε όλα τα επίπεδα. Θεωρώ λοιπόν ότι όλη αυτή περιπέτεια μπορεί να γίνει μια ευλογία, αν την αντιμετωπίσουμε σωστά. Και θα χρειαστεί περισσότερη αλήθεια και δικαιοσύνη, περισσότερο θάρρος και γενναιότητα.
* Έχει ένα τόνο αισιοδοξίας η προσέγγισή σας...
- Δεν είναι θέμα αισιοδοξίας. Τολμούμε να ελπίζουμε. Αλίμονό μας. Κι επειδή έχω περπατήσει στα περισσότερα σημεία της Γης, δεν ανήκουμε στους φτωχούς και καθυστερημένους λαούς. Ανήκουμε στους πλούσιους και με πλούτο που δεν τον ξέρουμε καν. Το δικό μας φως, η παράδοσή μας, είναι πλούτος. Να χαιρόμαστε αυτό που έχουμε, αλλά και να μοιραζόμαστε αυτό που έχουμε με τους άλλους. Αυτό είναι που λέτε οι αξίες της ζωής: να μοιράζεσαι. Θυμάμαι τα παιδικά μας χρόνια στην Κατοχή. Μοιραζόμασταν το λίγο βρεγμένο με ζάχαρη ψωμί. Και χαιρόμασταν…
* Σας ευχαριστώ πολύ για την τιμή που μου κάνατε...
- Κι εγώ εκφράζω την ευχαριστία μου στην εφημερίδα «Ελευθερία» γιατί μας συμπαραστάθηκε αυτές τις ημέρες γενναιόδωρα. Μας δώσατε πάρα πολλά. Και για να επανέλθω: περισσότερες γέφυρες μεταξύ των λαών μας.
Ο ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ΛΑΡΙΣΑ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΛΑΡΙΣΑΙΟΥΣ:
Μια πόλη δημιουργική, με πολύ φως και αλληλεγγύη
Στην αρχή της συζήτησής μας ζητήσαμε από τον μακαριότατο να μας κάνει μια αποτίμηση της διήμερης επίσκεψης και παρουσίας του στη Λάρισα. Με ποιες εντυπώσεις φεύγει, τι κρατά από την επαφή του με τους Λαρισαίους και την πόλη.
Μας είπε: «Είμαι πλημμυρισμένος από ευχαριστία και θα έλεγα και από αισιοδοξία. Με συγκίνησε η αγάπη του κόσμου, αυτός ο αυθορμητισμός το χαμόγελο που υπάρχει στους ανθρώπους και η δυναμικότητα που υπάρχει σ΄αυτή την πόλη. Ξέρω ότι είμαστε σε δύσκολη περίοδο και σύννεφα καταθλίψεως έρχονται συνεχώς και μελαγχολίας. Είχα την αίσθηση όμως και τη χάρηκα πολύ αυτή την περίοδο των δύο ημερών ότι υπήρχε πολύ φως. Όχι μόνο διότι ήμασταν στο κατακαλόκαιρο αλλά γιατί μες στις καρδιές των ανθρώπων υπάρχει πολύ φως. Υπάρχει φως πίστεως, υπάρχει φως αγάπης. Κι απ΄ ό,τι αντιλήφθηκα και πληροφορήθηκα έχει δυναμώσει πολύ στη Λάρισα το στοιχείο της αλληλεγγύης, το οποίο νομίζω είναι το μυστικό μας όπλο για την αντιμετώπιση της κρίσεως. Είναι μια αλληλεγγύη σε διάφορα μέτωπα.
Είδα επίσης μια δυναμική πόλη που παρά τις δυσκολίες δουλεύει και προοδεύει. Μια δημιουργική πόλη, που αντιμετωπίζει με αισιοδοξία το μέλλον. Κι ένας χαρούμενος κόσμος. Αυτή την αίσθηση αποκόμισα».
* Συνέντευξη στον Δημ. Χατζηευθυμίου
