Για παράδειγμα η δημοσίευση των δασικών χαρτών επιχειρεί να λύσει σημαντικά προβλήματα που σχετίζονται με τον χαρακτηρισμό της γης, που αποτελεί βασικό χαρακτηριστικό των ιδιοκτησιακών ισχυρισμών, αλλά και των επενδυτικών προσπαθειών». Αυτά τονίζει σήμερα ανάμεσα σε άλλα στην ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ο Μιχάλης Βραχνάκης ο οποίος είναι αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Δασοπονίας και Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος (Καρδίτσα) του ΤΕΙ Θεσσαλίας. Εδώ και 1,5 χρόνο εκτελεί χρέη Αναπληρωτή Προέδρου του ΤΕΙ Θεσσαλίας με αρμοδιότητα την έρευνα. Είναι μέλος της Εκτελεστικής Επιτροπής του Eurasian Dry Grassland Group. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα είναι η οικολογία και διαχείριση λιβαδιών και η ποσοτικοποίηση της βιοποικιλότητας. Έχει δημοσιεύσει πάνω από 150 άρθρα σε Ελληνικά και διεθνή περιοδικά και σε πρακτικά συνεδρίων με συστήματα κριτών, έχει συμμετάσχει στη συγγραφή πάνω από 20 μελετών διαχείρισης γης, και έχει επιβλέψει ή συμμετάσχει σε περισσότερα από 30 ερευνητικά προγράμματα με αντικείμενο κυρίως τα λιβάδια.
Η συνέντευξη:
*Τι γίνεται με τους δασικούς χάρτες κ. Βραχνάκη; Έχει δημιουργηθεί μια τεράστια αναστάτωση αλλά και φόβος σε πολύ κόσμο. Ποια η δική σας άποψη;
- «Η ανάρτηση των δασικών χαρτών αποτελεί από τα σημαντικότερα έργα υποδομής και αναπνοής της ελληνικής υπαίθρου. Είναι ένα όνειρο για κάθε επαγγελματία δασικό, καθώς η χώρα μας είναι από τις ελάχιστες στον κόσμο χωρίς ξεκάθαρο χαρακτηρισμό γης. Είναι μία προσπάθεια που ξεκίνησε πριν από 40 χρόνια και είναι σύμφωνη με το Ευρωπαϊκό κεκτημένο καθορισμού τύπων γης. Η σημαντικότητα των δασικών χαρτών έγκειται στο γεγονός ότι προβλήματα χαρακτηρισμού γης που κρύβαμε «κάτω από το χαλί» ήρθε επιτέλους η ώρα να λυθούν μια και καλή. Παρά τα προβλήματα που αναμφίβολα μία τέτοια προσπάθεια θα φέρει στην επιφάνεια η σημαντικότητα του εγχειρήματος δεν αναιρεί την αξία του. Οι όποιες αντιρρήσεις περί ανατροπής του ιδιοκτησιακού καθεστώτος είναι μάλλον αβάσιμες, καθώς επιχειρείται να αποσαφηνιστεί η μορφή της γης. Η θεραπεία των αντιρρήσεων θα οδηγήσει στην τελική τυποποίηση του χαρακτηρισμού γης και θα προσφέρει μία ξεκάθαρη χωρική βάση για επενδύσεις στον ελληνικό φυσικό χερσαίο χώρο, κάτι που έχουμε απόλυτη ανάγκη».
* Οικολογία και τη Διαχείριση των Λιβαδιών. Ποια είναι η εικόνα στο θεσσαλικό διαμέρισμα; Τι πρέπει να γίνει για τη βελτίωση των λιβαδικών εκτάσεων;
- «Οι λιβαδικοί πόροι της Θεσσαλίας είναι ιδιαίτερα σημαντικοί. Υπολογίζεται ότι έκταση ίση με 4200 τετρ. χλμ. καλύπτονται με πυκνή και αραιά θαμνολίβαδα μακκίας βλάστησης, ενώ τα ποολίβαδα έχουν δυστυχώς υποχωρήσει σημαντικά έναντι αυτών των μέσων του προηγούμενου αιώνα και εντοπίζονται κυρίως στην ορεινή ζώνη. Η σημαντικότητα των λιβαδικών πόρων και της ασκούμενης κτηνοτροφίας αποτυπώνεται εξάλλου στη λαϊκή παράδοση της Περιφέρειας που βρίθει σχετικών αναφορών. Παρόλο που η ποιότητα της βοσκήσιμης ύλης είναι γενικά υψηλή, όμως η κατάσταση των λιβαδιών γενικότερα εμφανίζεται υποβαθμισμένη, τόσο από άποψη παραγωγής όσο και από άποψη κατάστασης και υγείας. Αυτό προκύπτει ως αποτέλεσμα κυρίως κοινωνικοοικονομικών δυνάμεων, που μακρόχρονα και σταθερά επέδρασαν και διαμόρφωσαν το σημερινό λιβαδικό τοπίο της Περιφέρειας. Ενώ παλαιότερα η σημαντικότερη τέτοια δύναμη ήταν η ανεύρεση γόνιμης γης κυρίως στα πεδινά και η απόδοσή της στις εντατικής μορφής γεωργικές καλλιέργειες, τις 3 τελευταίες δεκαετίες η εγκατάλειψη παραδοσιακών κτηνοτροφικών πρακτικών σε συνδυασμό με την αποδυνάμωση του επαγγέλματος του (εκτακτικού) κτηνοτρόφου έχει οδηγήσει στην υποβάθμιση που προαναφέραμε. Αυτή η υποβάθμιση είναι ορατή κυρίως στη βαθμιαία πύκνωση της ξυλώδους βλάστησης με επακόλουθο τη χαρακτηριστική συνηρεφή δομή των πρινώνων και τη γενικότερη υποβάθμιση του δυναμικού βιοποικιλότητας. Η βελτίωση των λιβαδικών εκτάσεων είναι μία σύνθετη δράση, μία δέσμη δράσεων καλύτερα, με πολλά διαφορετικά χαρακτηριστικά. Απαιτεί πρώτα-πρώτα βούληση από τη μεριά της Πολιτείας να λύσει θέματα που χρονίζουν αδικαιολόγητα, όπως π.χ. η σύνταξη των προδιαγραφών για τα οριστικά σχέδια βόσκησης. Απαιτεί αλλαγή σκέψης εκ μέρους της Δασικής Υπηρεσίας και κυρίως στροφή των κτηνοτρόφων στην επιχειρηματικότητα. Τέλος απαιτεί την ένταξη των λιβαδιών σε ολοκληρωμένα συστήματα ανάπτυξης του αγροτικού χώρου. Για παράδειγμα η αραίωση των πυκνών θαμνώνων με πρωτεύοντα στόχο την εξασφάλιση βιομάζας μπορεί δευτερογενώς να ευνοήσει την κτηνοτροφία με τη διασφάλιση της προσπελασιμότητας της βοσκήσιμης ύλης από τα ζώα».
* Ανάπτυξη ακούμε και ανάπτυξη δεν βλέπουμε… Τι έχετε να μας πείτε, αν λάβουμε υπ’ όψιν και την εμπειρία σας μέσα από διάφορα προγράμματα και παρεμβάσεις;
- «Επιτρέψτε μου να θεωρώ ότι ανάπτυξη δεν βλέπουμε γιατί η ανόρθωση των τομέων στους οποίους επιχειρείται αυτή είναι αποσπασματική και όχι ολοκληρωμένη όπως είπαμε παραπάνω. Γίνονται όμως πολλά σημαντικά σε ζητήματα υποδομής. Για παράδειγμα η δημοσίευση των δασικών χαρτών επιχειρεί να λύσει σημαντικά προβλήματα που σχετίζονται με τον χαρακτηρισμό της γης, που αποτελεί βασικό χαρακτηριστικό των ιδιοκτησιακών ισχυρισμών, αλλά και των επενδυτικών προσπαθειών. Πού θα επενδύσει κάποιος όταν ο χαρακτήρας της γης δεν έχει αποσαφηνιστεί και κυρίως συμφωνηθεί; Επίσης πώς θα γίνει η ορθή διαχείριση των λιβαδιών όταν δεν έχουν αποσαφηνιστεί οι προδιαγραφές των οριστικών μελετών; Νομίζω όμως ότι όλα αυτά και πολλά άλλα σιγά-σιγά κλείνουν και δημιουργούν το γόνιμο έδαφος της ανάπτυξης. Αρκεί αυτή να γίνει σχεδιασμένα σε ένα πλαίσιο στρατηγικής με μετρήσιμους στόχους, παρακολούθηση και πλαίσια προσαρμογής. Και με μικρό βαθμό αναίρεσης εκ μέρους της Πολιτείας, το οποίο μάλλον δεν μας τιμά ως πολιτική ιστορία».
* Η ανάπτυξη των ορεινών περιοχών της Θεσσαλίας πόσο σημαντική είναι αλλά και κατά ποσό σήμερα είναι εφικτή;
- «Η ορεινή Θεσσαλία, όπως και όλες οι ορεινές περιοχές της χώρας αντιμετωπίζουν σημαντικά προβλήματα επιβίωσης. Προβλήματα που συσσωρεύτηκαν για δεκαετίες και τα οποία απαιτούν χρόνο και στοχευμένες κινήσεις ανασύστασης. Πρώτα θα πρέπει να λυθούν βασικά προβλήματα υποδομής και διαβίωσης. Που θα βρει κίνητρο ένας νέος άνθρωπος να επενδύσει στην ορεινή επαρχία όταν π.χ. δεν υπάρχει ιατρική φροντίδα και νοσοκομειακή περίθαλψη; Όταν σχολεία ερημώνουν; Όταν στοιχεία υποδομής της κτηνοτροφίας λείπουν, όπως τυροκομεία ή σφαγεία; Ενώ λοιπόν η ορεινή Θεσσαλία γνώρισε μία ήπιας μορφή ανάπτυξη τις δεκαετίες ‘70 και του ’80, κυρίως λόγω σπασίματος του φράγματος της απομόνωσης και της προσπελασιμότητας, οι σύγχρονες απαιτήσεις κοινωνικής ανόρθωσης σε ένα πλαίσιο παγκοσμιοποίησης και διάχυσης μοντέλων ζωής απαιτούν πιο πολύπλοκη υποστήριξη από τη μεριά του κράτους. Έτσι στο ερώτημα κατά πόσο σήμερα είναι εφικτή μια τέτοια ανάπτυξη η απάντηση είναι «ναι, στον βαθμό που το κράτος θέλει αυτή την ανάπτυξη». Οικοτουρισμός και θρησκευτικός τουρισμός, προϊόντα από περιοχές υψηλής φυσικής αξίας, διατροφικά προϊόντα κατά βάση βιολογικής/οργανικής υπόστασης, επαγγελματικές δραστηριότητες ήπιας έντασης, όλα αυτά πιστοποιούν ένα τεράστιο αξιακό δυναμικό της υπαίθρου της Θεσσαλίας».
* Γράψατε το βιβλίο το βιβλίο σας «Λιβαδοπονία – Οικολογία, διαχείριση και βελτίωση λιβαδικών εκτάσεων». Τι πραγματεύεται και πώς κάποιος μπορεί να το αναγνώσει;
- «Το βιβλίο γράφηκε ως ψηφιακό σύγγραμμα που απευθύνεται σε φοιτητές δασολόγους, δασοπόνους βιολόγους, γεωπόνους και τεχνολόγους γεωπόνους των Ελληνικών ΑΕΙ. Επιχειρεί να περιγράψει τα βασικά γνωρίσματα της δομής και της λειτουργίας των Ελληνικών λιβαδιών, δηλ. των ποολίβαδων, των θαμνολίβαδων, των δασολίβαδων και των φρυγανολίβαδων. Συζητά τις ιδιαιτερότητες των Ελληνικών λιβαδιών και περιγράφει τους λιβαδικούς τύπους οικοτόπων, τη δυναμική των λιβαδιών στον χρόνο και τις διαταραχές που την επηρεάζουν, το παραγωγικό τους δυναμικό σε σχέση με την κύρια χρήση τους, την κτηνοτροφική και τις βασικές αρχές διαχείρισης των λιβαδιών. Είναι ελεύθερο στο διαδίκτυο και μπορεί κάποιος να το κατεβάσει ελεύθερα και να το αναγνώσει είτε ως κείμενο είτε ως εφαρμογή e-book, σε smartphones και tablets. Με τα διαδραστικά του στοιχεία επιχειρεί να αλληλοεπιδράσει με τον αναγνώστη σε ένα περιβάλλον δημιουργικής ανάγνωσης και αφομοίωσης. Χρηματοδοτήθηκε στα πλαίσια της Δράσης ΚΑΛΛΙΠΟΣ, από τα Ελληνικά Ακαδημαϊκά Ηλεκτρονικά Συγγράμματα που αποτελεί μία ολοκληρωμένη προσπάθεια για την εισαγωγή του ηλεκτρονικού, διαδραστικού, πολυμεσικού βιβλίου στην Ανώτατη Εκπαίδευση.
