Ο Τερτσέτης απολογείται: (…) Ποιός είσαι εσύ, ώ Επίτροπε, που ήρθες στη χώρα μας να μας δικάσεις; Είσαι αλλόεθνος. Και για να είσαι αλλόεθνος, ώ Επίτροπε, δεν μπορεί να είσαι δίκαιος. Δεν μπορείς να δικάσεις Έλληνες… Ο Εθνισμός μας, ώ Επίτροπε, είναι θεμελιωμένος εις τα αίματα οκτακοσίων χιλιάδων Ελλήνων που φονεύθηκαν εις τον Αγώνα… Θα ήταν κατάρα Θεού, αν εμείς την ημέραν εκείνην της δίκης, το ξεχνούσαμε αυτό. Κατάλαβες τη θέση εισαγγελέα σε ελληνικό δικαστήριο, αλλά δεν έχεις θέση στην ελληνική Δικαιοσύνη, Επίτροπε. Είσαι εκτός φύσει και θέσει. Θέλεις να δικάσεις τους Έλληνες με τον πατριωτισμό του Εγγλέζου (…). Η αθωωτική απόφαση, ένα δυνατό ράπισμα στην Αντιβασιλεία.
Ο Γεώργιος Τερτσέτης γεννιέται στη Ζάκυνθο, το νησί όπου γίνονται οι «προσεγγίσεις του πνεύματος και του θυμικού» και που ο «Ζακυνθινός ή σοφός ή επαναστάτης θα είναι». Συμμαθητής με τα παιδιά του Κολοκοτρώνη Γενναίο και Πάνο, φίλος του Διονυσίου Σολωμού, σπουδάζει στην Πάντοβα της Ιταλίας Νομικά, Λατινική, Ιταλική φιλολογία, επιστρέφει στην πατρίδα του και μυείται από το Ιατροφιλόφοσο Ν. Καλύβα στη Φιλική Εταιρεία. Η έκρηξη της Επανάστασης τον βρίσκει στην Πελοπόννησο να πολεμά τους Τούρκους κι αργότερα στη Ρούμελη αλλά αρρωσταίνει και επιστρέφει στη Ζάκυνθο. Αλληλογραφεί με τον Σολωμό, μιλούν για τη γλώσσα των Ελλήνων, ανταλλάσσουν ποιήματα, έχουν τις ίδιες αγωνίες. Κατεβαίνει στο Ναύπλιο, γίνεται καθηγητής στη Στρατιωτική σχολή, παραδίδει μαθήματα γαλλικών στις κόρες του Αντιβασιλιά Άρμανσμπεργκ. Το 1832 διορίζεται δικαστής στην Τρίπολη και το 1834 είναι μέλος του δικαστηρίου που θα δικάσει τον Κολοκοτρώνη.
Αρχειοφύλακας-Βιβλιοθηκάριος της παλιάς Βουλής από το 1844, ο Τερτσέτης, συνεχίζει να γράφει ποιήματα, δοκίμια και να μιλά με θέρμη σε διάφορες εκδηλώσεις για την ιστορία της ελληνικής φυλής και της γλώσσας, της Τουρκοκρατίας, της Επανάστασης.
Ο Αναστάσιος Πολυζωΐδης από το Μελένικο της Μακεδονίας (σημερινό Μέλνικ της Βουλγαρίας), σπουδάζει στη Βιέννη-Βερολίνο Νομικά, Ιστορία, Κοινωνικές Επιστήμες και αργότερα, κατεβαίνει στο Μεσολόγγι. Υποστηρίζει την πολιτική του Αλέξ. Μαυροκορδάτου και γίνεται γραμματέας του Εκτελεστικού. Ένας από τους κύριους συντάκτες της «Διακήρυξης της Ελευθερίας της Ελλάδος», ο Πολυζωΐδης, λίγο αργότερα, επιστρέφει στην Ευρώπη για να συνεχίσει τις σπουδές του. Έρχεται στην Ελλάδα, εκδίδει την εφημερίδα «Απόλλων» και μέσα από τις σελίδες της, αντιπολιτεύεται με φανατισμό τον Ι. Καποδίστρια.
Το 1832 διορίζεται δικαστής και το 1834 ορίζεται πρόεδρος του δικαστηρίου που θα δικάσει τον Κολοκοτρώνη. Ας πιάσουμε το νήμα από την αρχή.
16 Απριλίου 1834. Έναρξη της δίκης. Κατηγορούμενοι ο Κολοκοτρώνης ο γιος του Γενναίος, Πλαπούτας, Κίτσος Τζαβέλας, ο γιατρός Πελοπίδας κ.ά. Πρόεδρος του δικαστηρίου Α. Πολυζωΐδης, μέλη, Γ. Τερτσέτης, Δ. Σούτσος, Α. Βούλγαρης, Φ. Φραγκούλης, Μάσσον (εισαγγελέας). Εκφωνείται η κατηγορία: (…) Ωργανίσθη εις το βασίλειον τούτο σύστασις και συνωμοσία επί σκοπώ να ταράξει την κοινήν ησυχίαν, την ασφάλειαν του Κράτους… να προπαρασκευάσουν εμφύλιον πόλεμον. Υπέγραψαν και παρεκίνησαν άλλους υπηκόους της Α.Μ. να υπογράψουν παράκλησιν προς ξένην Δύναμιν, επί σκοπώ της καταργήσεως της Υψηλής Αντιβασιλείας, ήγουν, καταργήσεως του καθεστώτος Πολιτεύματος». Ο Πρόεδρος Πολυζωΐδης ρωτά τον Κολοκοτρώνη: «Ποιο είναι το επάγγελμά σου;» «Στρατιωτικός. Κρατάω σαρανταεννιά χρόνους εις το χέρι τον σουλντάδον (τουφέκι) και πολεμώ υπέρ της Πατρίδος», η γενναία απάντηση.
Ύστερα από την παρέλαση πλήθους ασυντόνιστων ψευδομαρτύρων κατηγορίας, οι οποίοι πέφτουν σε τραγικές αντιφάσεις, παίρνει τον λόγο ο εισαγγελέας Μάσσον, το φερέφωνο του βαυαρού Αντιβασιλιά Μάουερ. Επί πεντέμισυ ώρες, με σαθρά επιχειρήματα, αγωνίζεται να πείσει τους δικαστές για την ενοχή των κατηγορουμένων.
Αφού προτείνει την ποινή του θανάτου δι` απαγχονισμού - για εσχάτη προδοσία - στους Κολοκοτρώνη -Πλαπούτα, αφρίζοντας, καταλήγει: «Επιμένω εις την κατηγορίαν και με τα δόντια και με τα νύχια θα την υποστηρίξω. Διακηρύττω λοιπόν τους εγκαλουμένους ως ενόχους και απαιτώ το θάνατό τους…». Ο Τερτσέτης θα βεβαιώσει λίγο αργότερα πως, «από τα ψηλά παράθυρα του Ναυπλίου, 2-3 ημέρες προ της ημέρας της αποφάσεως, είχαν ιδεί θεαταί τον δήμιον να ταιριάζει τα ξύλα της γκιλοτίνας και να τροχίζει το φονικό «φάσγανον». Ο ιστορικός Μέντελσον –Μπαρτόλντι, γιος του μουσουργού Φέλιξ Μέντελσον, γράφει στην «Ιστορία της Ελλην. Επαναστάσεως»: (…) Κατεφάνη το καίριον κακόν, χωρίς να υποτιμώμεν την νομοθετική αξία των έργων του Μάουερ… Ούτω, πραγματικώς κατήντησεν, οι Τούρκοι καδήδες (ιεροδικαστές), οι οποίοι εδίκαζον κατά το Κοράνιον, την Μουλτέκαν, περιεβλήθησαν τώρα φωτεινήντινααίγλην (…)
Στην αίθουσα των διασκέψεων, ύστερα από την πρόταση του εισαγγελέα, οι δικαστές συσκέπτονται. Οι Πολυζωΐδης-Τερτσέτης έχουν σχηματίσει δικανική πεποίθηση για την αθωότητα των κατηγορουμένων, ενώ οι άλλοι τρεις, προτείνουν την ποινή του θανάτου.
Ο Τερτσέτης φανερά θυμωμένος, λέει: «Η εντολή ου φονεύσεις με εφόβιζεν απαρηγόρητα, επειδή φόνος ασυγχώρητος, είναι ο άδικος αποκεφαλισμός ανθρώπου…. Με τέτοια αποδεικτικά, ούτε δυο γάτοι δεν καταδικάζονται εις θάνατον…»
Ο Πολυζωΐδης, όρθιος, εξαγριωμένος, φωνάζει προς τους άλλους τρεις «Η απόφασή σας αποτελεί προσβολήν και αυτού του ιερού ονόματος της αλήθειας». Τους ζητούν να υπογράψουν την απόφαση της θανατικής ποινής, αλλά αυτοί αρνούνται. Τους ζητούν να ανεβούν στην έδρα του δικαστηρίου για να εκφωνήσει ο πρόεδρος Πολυζωΐδης την απόφαση και πάλι αρνούνται. Έρχεται στο δικαστήριο ο Υπουργός της Δικαιοσύνης Σχινάς και διατάσσει άσκηση βίας. Τους καθίζουν, υπό την απειλή των όπλων. Ο πρόεδρος αρνείται να εκφωνήσει την απόφαση και επιστρατεύεται ο γραμματέας. Εκφωνείται η απόφαση κατά πλειοψηφία (3 - 2). Ο Κολοκοτρώνης θα κλεισθεί στην φυλακή για 11 μήνες, αφού ο Όθων, ενήλικος πλέον, του χαρίζει την ποινή. Ο Τερτσέτης, που θα γράψει αργότερα τα Απομνημονεύματα του Κολοκοτρώνη, θα πει: (…) Θα οικοδομηθεί μνημείο λαμπρόν, όχι προς τέρψιν της ακοής, αλλά προς παντοτεινήνωφέλειαν της ελληνικής φυλής».
Βοηθήματα
Ιστ. του Ελλ. Έθνους Εκδοτ. Αθηνών ΙΓ`
Απομνημονεύματα (Φωτάκος)και δίκη του Κολοκοτρώνη τ. 1ος και 2οςεπιμ. Έλλη Αλεξίου Μέρμηγκας 1977
Γ. Ρούσσου Νεώτ. Ιστ. του Ελλ. Έθνους τ. 2ος ΕΜΕ 1975
Διήγησις συμβάντων της Ελλην. φυλής (Γ. Τερτσέτης) Απομν/τα Κολοκοτρώνη
ΣίτσαΚαραϊσκάκη Γ. Τερτσέτης Φιλολ. Πρωτοχρονιά 1972
Του Τάσου Πουλτσάκη
