Του Τάσου Πουλτσάκη*
Με την ευκαιρία φέτος της συμπλήρωσης 600 χρόνων από το θάνατο του Γιαν Χους, θα προσπαθήσουμε εδώ, σύντομα και περιεκτικά, να παρουσιάσουμε τη δυναμική προσωπικότητα ενός ανθρώπου - συμβόλου, ο οποίος δε δίστασε να αναμετρηθεί - προβάλλοντας τις ιδέες του και καταγγέλλοντας τη διαφθορά του ανώτερου εκκλησιαστικού ιερατείου - με τους εκφραστές - πυλώνες που στήριζαν, την εποχή εκείνη, (14ος αιώνας) το κεντρικό ευρωπαϊκό οικοδόμημα, την (Αγία) Ρωμαιοκαθολική εκκλησία και την (Αγία) Ρωμαϊκή αυτοκρατορία.
Οι δύο πυλώνες διοικούσαν και καθόριζαν τις τύχες, ακόμα και τις ζωές, ανεξέλεγκτα και άκριτα, εκατομμυρίων ανθρώπων, αφού δεν έδιναν λογαριασμό σε κανέναν.
Ο Γιαν Χους (1370-1415) θεολόγος, φιλόσοφος, καθηγητής και πρύτανης στο Πανεπιστήμιο του Καρόλου της Πράγας, επηρεασμένος φανερά από το ανήσυχο πνεύμα και τις θέσεις του φιλόσοφου – μεταρρυθμιστή και καθηγητή στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης Τζον Ουΐκλιφ (John Wickliffe, 1320-1384), προχώρησε αρκετά βήματα παρακάτω, βελτίωσε, εμπλούτισε τις θέσεις του και σκλήρυνε τη στάση του απέναντι στο ιερατείο της καθολικής εκκλησίας.
Ο Χους άνοιξε το δρόμο στο προτεσταντικό κίνημα και η απήχηση των θέσεών του μέσα απ` τα βιβλία του, έφτασε σε όλους τους προοδευτικούς κύκλους της κεντρικής Ευρώπης. Διέδωσε μέσα από χειρόγραφα αντίγραφα τα μηνύματα της Αγίας Γραφής, της μεταφρασμένης στην Αγγλική γλώσσα από τον Ουΐκλιφκαι σήκωσε ψηλά το Λόγο του Θεού, αφού ξέφυγε από τον Λατινικό εναγκαλισμό και έγινε κτήμα και του τελευταίου πολίτη.
Ο Χους αγωνίσθηκε για να αποκαταστήσει τις Γραφές στο ύψος της αυθεντίας, ως μοναδική πηγή της Γνώσης και της Αλήθειας και έβαλε τις βάσεις για το κίνημα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της ελευθερίας της συνείδησης και του λόγου.
Ως ιεροκήρυκας ο Γιαν Χους, από τον άμβωνα του παρεκκλησίου της Βηθλεέμ στην Πράγα, κατήγγειλε και στηλίτευε τη διαφθορά, τη συναλλαγή, τις αυθαιρεσίες, τις υπερβάσεις, τη σιμωνία1 και την εμπορία των περιβόητων συγχωροχαρτιών από μέρους των οργάνων της Καθολικής εκκλησίας, με τα οποία «έμπαιναν στο παράδεισο» οι ενδιαφερόμενοι - αφελείς, φυσικά με το αζημίωτο. Αρκετοί «έμποροι των ψυχών» περιέτρεχαν τις ευρωπαϊκές επαρχίες, πείθοντας τους αφελείς πως με τα συγχωροχάρτια θα εξασφάλιζαν της είσοδό τους στον παράδεισο, ακόμα και για τα μελλοντικά αμαρτήματά τους…
Ο Χους κατήγγειλε ανοιχτά ότι το σχέδιο αυτό, είχε εκπονηθεί με την έγκριση του Πάπα.
Ύστερα απ` όλα αυτά ο Πάπας προχώρησε με συνοπτικές διαδικασίες στον αφορισμό του, και η σύνοδος που συγκλήθηκε στην πόλη Κωνσταντία (Constance) της Ν. Γερμανίας, τον καταδίκασε με την ποινή του θανάτου στην πυρά, χωρίς να του δοθεί η δυνατότητα να απαντήσει. Δημόσια αποσχηματίσθηκε, έκαψαν τα συγγράμματά του στην αυλή της εκκλησίας κι αφού τον έσυραν λίγο έξω από την πόλη, σ` ένα χωράφι, τον έκαψαν ζωντανό. Συνεχίζοντας τη βαρβαρότητα, μάζεψαν τη στάχτη του και την πέταξαν στον ποταμό Ρήνο…
Παράλληλα με τον Γιαν Χους καταδίκασαν με την ίδια ποινή και τον Ουΐκλιφ - ο οποίος στο μεταξύ είχε πεθάνει - τον ξέθαψαν, τον έκαψαν και πέταξαν τη στάχτη του στον ποταμό Σουίφτ της Αγγλίας.
Ο μαρτυρικός θάνατός του, 6 Ιουλίου 1415, συγκλόνισε τους Τσέχους (Βοημούς), αλλά και όλους τους προοδευτικούς ανθρώπους σε όλη την Ευρώπη.
Έκτοτε, λατρεύεται ως μάρτυρας και για τους Τσέχους η 6η Ιουλίου είναι επίσημη αργία.
Οι Τσέχοι με τη συμπλήρωση 500 χρόνων από τον τραγικό του θάνατο, έστησαν στη βορειοανατολική πλευρά της πλατείας, στην παλιά πόλη της Πράγας (Staromestskenamesti), επιβλητικό μνημείο σε ρυθμό art nouveau. Ο γλύπτης ΛάντισλαβΣάλουν (LadislavSaloun) το δούλευε επί 15 χρόνια, τα δε αποκαλυπτήριά του έγιναν το 1915, κατά τη διάρκεια του Α` Παγκοσμίου Πολέμου.
Το ογκώδες χάλκινο μνημείο παρουσιάζει στη κορυφή του τον Γιαν Χους, όρθιο, να ατενίζει προς την εκκλησία της Παναγίας Τυν, η οποία ήταν ο τόπος λατρείας των οπαδών του για 200 χρόνια· γύρω του οι οπαδοί του (Χουσίτες) και μια γυναίκα που συμβολίζει την εθνική αναγέννηση.
Ανάμεσα στις επιγραφές που είναι χαραγμένες στο μνημείο, ξεχωρίζουν τα λόγια του Γιαν Χους: «Αγαπάτε αλλήλους και λέτε σε όλους την αλήθεια».
1Σιμωνία· η εμπορική εκμετάλλευση των θείων πραγμάτων, η εξαγορά με χρήματα των θρησκευτικών αξιωμάτων, κυρίως στη Δύση. (Ερμ. Λεξ. Της νέας Ελλην. γλώσσας).
Ο Σίμων ο Μάγος επιδίωξε να εξαγοράσει τη χάρη του Αγ. Πνεύματος, προσφέροντας χρήματα στον Απόστολο Πέτρο, ο οποίος τον αποδοκίμασε γι` αυτό. Ο Σίμων ο Μάγος (1ος αιώνας) καταγόμενος από τη Σαμάρεια, ήταν εκπρόσωπος του γνωστικισμού κατά την Αποστολική εποχή, δίδασκε ότι η μεγάλη δύναμη του Θεού «εμφανίστηκε στους Σαμαρείτες ως Πατήρ, στους Ιουδαίους ως Υιός του Θεού και στον ειδωλολατρικό κόσμο, ως Άγιο Πνεύμα».
Οι οπαδοί του, οι σιμωνικοί, τον λάτρευαν ως «Πατέρα» ή ως ενσάρκωση του Δία. (Εγκυκλ. Λεξ. Πάπυρος Λαρούς).
• Ο Τάσος Πουλτσάκης είναι Νευρολόγος- Ψυχίατρος, πρώην
Διευθυντής του Νευρολογικού Τμήματος του Γ.Ν.Λ.
