Εφέτος η Τσαριτσάνη, αλλά και το Πανελλήνιο, γιορτάζει τα 156 χρόνια που πέρασαν από το θάνατο του Μεγάλου και Σοφού Δασκάλου του Γένους, θερμού κήρυκα της Ορθοδοξίας, σπάνιου ρήτορα και φωτισμένου κληρικού και συγγραφέα Κωνσταντίνου Οικονόμου, του εξ Οικονόμων.
Με την ευκαιρία του ετήσιου μνημοσύνου του μεγάλου Τσαριτσανιώτη άντρα, θεώρησα σκόπιμο να δημοσιεύσω από το προσωπικό μου Αρχείο τρία ιστορικά κείμενα, που δημοσιεύτηκαν στον τύπο της εποχής του θανάτου του, δηλ. το 1857.
Το πρώτο είναι η ανακοίνωση που έβγαλε το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων στις 7 Μαρτίου 1857, την ημέρα δηλ. της κηδείας του Κων/νου Οικονόμου.
Από την ανάγνωσή του γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι δεν αποτελεί μια απλή ανακοίνωση ενός θανάτου τυχαίου και συνηθισμένου ανθρώπου. Αντίθετα, είναι ένα πολύ μελετημένο κείμενο, οι λέξεις του προδίδουν το μέγεθος και την αξία της προσωπικότητας του μεταστάντα και αποπνέει όχι μόνο την ατμόσφαιρα του γενικού πένθους της πόλης των Αθηνών, αλλά και των Πανελλήνων, τονίζοντας ότι του «πρέπουσι αντάξιοι τιμαί επικήδειοι», δηλ. η επίσημη ελληνική Πολιτεία επιβάλλεται να ξεπροβοδήσει με κάθε επισημότητα και μεγαλοπρέπεια το Μεγάλο Τέκνο της, που άφηνε με το θάνατό του δυσαναπλήρωτο κενό.
Το δεύτερο κείμενο είναι ο πίνακας με τα κληροδοτήματα του Κων/νου Οικονόμου. Θυμίζουμε πως αρχική επιθυμία της οικογένειας ήταν να κρατηθεί μακριά από τη δημοσιότητα, αλλά τελικά, ύστερα από φορτική πίεση των δημοσιογράφων, τον ανακοίνωσε ο ίδιος ο γιος του Κων/νου Οικονόμου, γιατρός Σοφοκλής Οικονόμος.
Και η απλή ανάγνωσή του μόνο προκαλεί ρίγη ανείπωτης συγκίνησης, γιατί ο τρανός διαθέτης θεωρεί θεμελιώδη και πρωταρχικά αγαθά την υγεία και την παιδεία των συμπολιτών του Τσαριτσανιωτών και της περιοχής της. «…25.000 δραχμαί δι ανέγερσιν νοσοκομείου εις την επαρχ. Τζαριτσαίνης της Θεσσαλίας.
«10.000 ρούβλια χάρτινα μετά του τόκου αυτών κείμενα εν τη Τραπέζη της Οδησσού δια την ελληνικήν σχολήν της Τζαριτσαίνης της Θεσσαλίας…».
Τα ποσά αυτά που διαθέτει είναι πολύ μεγάλα για την εποχή εκείνη και δείχνουν καθαρά ότι ο σοφός διαθέτης δεν επιθυμούσε να λειτουργεί στη γενέτειρά του ένα σχολείο των «κοινών γραμμάτων», αλλά «μια Ελληνική Σχολή», ένα Ανώτερο πνευματικό ίδρυμα, αντάξιο εκείνου του φωτοβόλου πνευματικού φάρου του 18ου αιώνα, στον οποίο δίδαξαν οι πιο ονομαστοί Δάσκαλοι του Γένους, με επικεφαλής τον ξακουστό Ιωάννη Πέζαρο, και σπούδασαν σ’ αυτό δεκάδες νέοι, που μετέπειτα διέπρεψαν σαν δάσκαλοι, γιατροί, νομικοί κ.λ.π.
Όπως είναι γνωστό, η επιθυμία του διαθέτη πραγματοποιήθηκε. Ακόμη και σήμερα κοσμεί την Τσαριτσάνη το μεγαλοπρεπές κτήριο της Οικονόμειας Σχολής που λειτούργησε, όχι μόνο στα χρόνια της σκλαβιάς, αλλά και στα κατοπινά χρόνια της ελεύθερης Τσαριτσάνης. Όσο για το ποσόν που προοριζόταν για νοσοκομείο δεν ξέρουμε αν γνωρίζει κανείς τί απέγινε.
Το τρίτο κείμενο έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Μας πληροφορεί το πώς δέχτηκε η γενέτειρά του Τσαριτσάνη το θλιβερό άγγελμα του θανάτου του αγλαού τέκνου της, καθώς και τις πάνδημες τιμές που του απέδωσε, με κάθε επισημότητα, μεγαλοπρέπεια και μέσα σε ατμόσφαιρα γενικού πένθους, όλα όσα πρόβλεπε η θρησκευτική τοπική παράδοση,.
Μας εντυπωσιάζει το γεγονός ότι το κείμενο αυτό το έγραψε ένας γιατρός από τη Μακρυνίτσα του Πηλίου κι όχι κάποιος Τσαριτσανιώτης.
Υποθέτουμε ότι ο γιατρός ήταν πρόσωπο που είχε ξεχωριστό φιλικό ή στενό συγγενικό δεσμό με τον Οικονόμο. Δεν αποκλείεται μάλιστα να ήταν και μαθητής του.
Όσο για την παρουσία του στην Τσαριτσάνη για αρκετά χρόνια (όπως σημειώνει ο ίδιος), πληροφορούμε τους αναγνώστες ότι στην τοπική ιστορία της Τσαριτσάνης συναντούμε πολλούς γιατρούς από διάφορα μέρη της Βόρειας Ελλάδας, οι οποίοι πρόσφεραν για μεγάλα χρονικά διαστήματα τις ιατρικές τους υπηρεσίες στους κατοίκους με το γνωστό τρόπο της ετήσιας αμοιβής, σε είδος ή σε χρήμα, που τον ονόμαζαν «κοντότα».
Α΄.
ΤΟ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΝ ΤΩΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΩΝ
ΚΑΙ ΤΗΣ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΕΩΣ
Προς τον Σεβασμιώτατον Μητροπολίτην Αθηνών
Πρόεδρον της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος.
Ο αιδεσιμώτατος Πρεσβύτερος Κωνσταντίνος Οικονόμος ο εξ Οικονόμων μετά ολιγοήμερον ασθένειαν ανεπαύθη εν Κυρίω.
Επειδή εις αυτόν τον σεβάσμιον άνδρα, τον διαπρέψαντα επί παιδεία μεν εν Διδασκάλων καθέδρα, επί λόγοις δε και κηρύγμασιν ιεροίς εν τη Ορθοδόξω Ανατολική Εκκλησία, και πολλά εκ νεότητος μοχθήσαντα υπέρ της ηθικής αναγεννήσεως της Ελλάδος δια της διδασκαλίας και των συγγραμάτων αυτού, και τιμηθέντα υπό της Αυτού Μεγαλειότητος δια του παρασήμου των Ανωτέρων Ταξιαρχών του Βασιλικού Τάγματος του Σωτήρος, πρέπουσιν αντάξιοι τιμαί επικήδειοι, παρακαλούμεν την υμετέραν Σεβασμιότητα να ειδοποιήση μεν τα Σεβασμιώτατα μέλη της Ιεράς Συνόδου και τον παρ’ αυτή Βασιλικόν Επίτροπον, να παρευρεθώσιν εις την κηδείαν του νεκρού, τελεσθησομένην σήμερον τη α΄ ώρα μ.μ. εν τω ναώ της Αγίας Ειρήνης, να δώση δε τας ανηκούσας διαταγάς προς τον Ιερόν κλήρον της Αγιωτάτης Μητροπόλεως Αθηνών, να συνοδεύση την εκφοράν εν ιερατική στολή.
Εν Αθήναις τη 9 Μαρτίου 1857
( Εφημερίδα ΑΙΩΝ, 18 Μαρτίου, 1857, σελ. 4)
Β΄.
Κατάλογος των κληροδοτημάτων του Μεγάλου Οικονόμου
εξ ων αναφαίνεται η αρετή του μεγαλοφυούς ανδρός.
3.000 δραχμαί εις το Πανεπιστήμιον του Όθωνος.
3.000 ,, εις το Αμαλήϊον Ορφανοτροφείον.
1.000 ,, εις το Ορφανοτροφείον Χατζή Κώστα.
1.000 ,, εις τον Ναόν του Αγίου Σπυρίδωνος Ναυπλίου.
500 ,, εις τον ναόν της Λεβαδείας.
1.000 ,, εις το τυφλοκομείον Αθηνών.
26.000 ,, εις την εν Χάλκη της Κων/πόλεως Θεολογική Σχολή.
25.000 ,, δι ανέγερσιν νοσοκομείου εις την επαρχίαν Τσαριτζαίνης της Θεσσαλίας.
10.000 ρούβλια χάρτινα μετά του τόκου αυτών κείμενα εν τη Τραπέζη της Οδησσού δια την ελληνική σχολήν της Τσαριτζαίνης της Επαρχίας Θεσσαλίας.
60.000 γρόσια προς το κοινόν του Παναγίου Τάφου προς την συντήρησιν σπουδαζόντων την Θεολογίαν μαθητών.
Η χρυσοκέντητος μετά της μήτρας ιερατική του στολή, δώρον αυτοκρατορικόν, εδωρήθη εις την εκκλησίαν της Τσαριτζαίνης της Επαρχίας Θεσσαλίας.
( Εφημερίδα ΗΛΙΟΣ, 25 Ιουλίου 1857, σελ. 3)
(Σημείωση δική μας: Τα παραπάνω δώρα (μήτρα και ιερατική στολή) του Οικονόμου τα θαυμάζουν και σήμερα οι επισκέπτες της Τσαριτσάνης στο Ναό της Παναγίας, την Κυριακή της Ορθοδοξίας που τελείται το ετήσιο μνημόσυνο του Κ. Οικονόμου).
Γ΄.
ΘΕΣΣΑΛΙΑ
Τα μνημόσυνα του Κωνσταντίνου Οικονόμου
εν Τσαριτσαίνη
Κύριε Συντάκτα της εφημερίδος ΗΛΙΟΣ.
Επειδή και φίλος του μεγαλοφυούς Οικονόμου διετελέσατε και τα καλά επαινείτε, δια ταύτα προς υμάς απευθύνομαι.
Εν τη Θεσσαλία, κατά τας υπωρείας προς μεσημβρίαν του γηραιού Ολύμπου, κείται επί ωραιοτάτης θέσεως η πόλις Τσαριτσάνη, ( Στάριστα το πάλαι, από των κατακτητών βεβαίως Σλαύων λεγομένη, και σημαίνουσα το, αρχαία, εξ ου φαίνεται ορθή η παρατήρησις του Βάλβη(Τόμ. Γ΄. σελ. 143) παραδεχομένου την πόλιν ταύτην, ως την αρχαίαν Γυρτώνην του Ομήρου (Ιλιάδα Β. στχ. 738), αν δε της αρχαιόπτητος αυτής λείψανα ου διασώζη, ως ουδέ η παρ’ αυτή κειμένη ονομαστί Ολοοσσών, ο πανδαμάτωρ χρόνος, απώλεσεν αυτά, είτε κατακαλύψας υπό της γης το πρόσωπον, είτε όλως εξαφανίσας, αφ’ ου μάλιστα η τάλαινα Θεσσαλία τοσαύτα υπέστη τύχης μεταλλαγάς.
Τσαριτσαίνη δε μετά ταύτα εκλήθη και Τσαριστάνη επομένως, εναλλαγή των γραμμάτων και επί το ευφωνότερον μετεκλήθη. Αύτη δε κλίμα ευκρατέστατον και τερπνόν απολαύει. Η πόλις αύτη αφιερωθείσα ως επί το πλείστον κατά τον ΙΗ΄. Αιώνα προς τας βιομηχανικάς επιχειρήσεις προώδευσε γιγαντιαίως επί το εμπόριον εις τε τα χειροτεχνήματα λαμπρών βαμβακερών υφασμάττων, και εις τα λαμπρά επίσης βαφουργεία και γναφεία, ώστε εν ου μακρού χρόνου διαστήματι προήχθη θαυμασίως εις την ακμήν, και ούτως ήνθει μέρχρι και των τελευταίων χρόνων, προ της Ελληνικής Επαναστάσεως, ως μία των ολίγων αναδειχθείσα επισήμως της Θεσσαλίας εμπορικών πόλεων, ίνα μη είπω πρώτη, πρώτη δε, προς την κλίσιν προς τα φώτα της παιδείας, και προς τας θρησκευτικάς διατάξεις. Είχε δε τότε ουκ ευκαταφρόνητον αρχαίον Ελληνικόν Σχολείον, υπό Βιβλιοθήκης πλουσίας πεπροικισμένον. Είχε καλώς κεκοσμημένους θείους Ιερούς Ναούς, και ιεροπρεπή και κόσμιον τον κλήρον.
Αλλά του δυνάστου Αλή πασά, ο απηνής και τυραννικώτατος τρόπος εφυγάδευσε τας επισημοτέρας οικογενείας, κατήντησε δε επί της Επαναστάσεως, η πολυπαθής Τσαριτσάνη ένθεν μεν, δια την συρροήν, επιμιξίαν, και ασθένειαν των πολλών και διαφόρων Τουρκικών στρατευμάτων, ένθεν δε από της γνωστής τοις πάσιν ωμότητος αυτών και λεηλασίας, ελεεινόν θύμα, απωλέσασα τα τρία τέταρτα των παίδων αυτής, των μεν αποβιωσάντων, των δε φονευθέντων, των δε διασκορπισθέντων εις διάφορα μέρη της τε Θεσσαλίας, Μακεδονίας, Θράκης, Ελλάδος, Βλαχίας, και αλλαχού, και μετ’ αυτών απέβαλε προΪόντος του χρόνου πάν ό,τι καλόν και περισπούδαστον είχε.
Πολλοί μεν και άλλοι εκ των φυγαδευθέντων και σωζομένων το νυν μαρτυρούσι την αρχαίαν εύκλειαν της πόλεως ταύτης. Διατελεί δε ιδίως μάρτυς της αληθείας αψευδέστατος, ο γνήσιος, ο περικλεής της ακμαίας περικλεούς εκείνης υπάρξεως, και άξιος γόνος, ο προ μικρού χρόνου αποβιώσας σοφώτατος Διδάσκαλος, και της αμωμήτου ημών Πίστεως Κήρυξ, ο εξ Οικονόμων αοίδιμος Κ. Οικονόμος.
Εν τη Τσαριτσάνη αυτός εγεννήθη, ανετράφη, εξεπειδεύθη, και λειτουργός άξιος Θεού του Υψίστου ανεδείχθη. Ως παρακαθήκην διεφύλαξε τόνομα αυτής, ως αστήρ φαεινός εις πάσαν την γην εξανέτειλε, ταις μαρμαρυγαίς των λόγων αυτών αποθανατίζων την γειναμένην αυτόν, δύστηνον δε το νυν και ασήμαντον Τσαριτσάνην, και συναριθμών αυτήν τω Ιερώ συλλόγω των καλλιτέκνων και περικλεών εκείνων Γεννητριών, των γειναμένων τους περιβλέπτους και περιωνύμους Κλήμεντας, Φωτίους, Αμφιλοχίους, Βασιλείους, Γρηγορίους και Χρυστοστόμους, ενδόξους άνδρας του Γένους ημών, και της Ορθοδοξίας φωστήρας απλανείς, ων την θεάρεστον προαίρεσιν εμιμήσατο φιλοτίμως το εξ’ υπαρχής, αυτού όλως ο βίος, του βίου αυτού η μόνη σπουδή, και τούτου το κύριον υπήρξε μέλημα ΠΙΣΤΙΣ και ΠΑΤΡΙΣ.
Η πολυπαθής ουν αύτη Τσαριτσάνη ( εν η παροικώ από τινών ήδη ετών) σήμερον πενθοφορεί και πενθοφορήσει επί πολύν έτι χρόνον !! Η αποφράς εκείνη ημέρα, καθ’ ην η ωκύπτερος φήμη έφερε την απευκταίαν αγγελίαν της αποβιώσεως του τοις πάσι μεν περισπουδάστου και σεβαστού Κ. Οικονόμου, πολλώ δε μάλλον λόγω, τη γειναμένη αυτόν Πατρίδα ερασμιωτάτου και πολυποθήτου, υπήρξεν ημέρα κοινής λύπης. Υπήρξε μεγίστη η περιελθούσα εις άπασαν την πόλιν αθυμία. Υπήρξε συγκινητικωτάτη και διαρκής. Την λύπην όλων εν γένει των κατοίκων, παρίστων οι λόγοι και πράξεις. Η Τσαριτσάνη εξωμοιώθη προς Μητέρα φιλόστοργον, Μητέρα γηραιάν, αποβεβληκυίαν υιόν μονογενή, υιόν τον γηροκομήσοντα, ήτις αδημονεί, στενάζει, κόπτεται, πλην τα πάντα ποιεί επί ματαίω !
Ακριβής ανέκαθεν φύλαξ των θρησκευτικών, η Τσαριτσαίνη έσπευσε πάραυτα και εν τη παρούση περιστάσει, ίνα εκπληρώση τα θρησκευτικά χρέη, εις την Εφορίαν των Σχολείων αναναθέσασα τα προς εκτέλεσιν αυτών.
Ούτω λοιπόν ετελέσθησαν το πρώτον τα Τεσσαρακοστά Μνημόσυνα υπέρ μακαρίας μνήμης και αιωνίου αναπαύσεως του αοιδίμου προμάχου της Ορθοδόξου ημών Πίστεως, Κ. Οικονόμου του εξ Οικονόμων.
Τη δε Δ΄. του παρελθόντος εγένετο μετά πολλής επισημότητος και τα τρίμηνα αυτού Μνημόσυνα. Εν τη τελετή ταύτη, εν η διέπρεπε η εμφάνισις δύο αγίων Αρχιερέων συλλειτουργούντων τούτε αξιοσεβάστου ιεράρχου αγίου Ελασσώνος κ. Ιγνατίου, και του Πανιερωτάτου αγίου Πέτρας κ. Αγαθαγγέλου, ο ενθουσιασμός των κατοίκων υπήρξε μέγας. Οι κάτοικοι των πέριξ χωρίων αυτοκλήτως παρευρέθησαν εις την τελετήν και ήνωσαν την φωνήν αυτών μετά των λοιπών εις ευλογίαν του σεπτού ονόματος του μνημονευομένου. Συναίσθησις συμπαθείας ενθουσιώδης κατεκυρίευσε την ομήγυριν πάσαν και βαθεία εν αυτή επεκράτει κατήφεια καθ’ όλην την τελετήν. Προσδιωρίσθη ωσαύτως όπως και τα λοιπά άπαντα νενομισμένα Μνημόσυνα τελεσθώσιν υπέρ του αειμνήστου.
Δημοσιεύσατε παρακαλώ Κύριε Συντάκτα, δια του προσεχούς φύλλου της αξιοτίμου εφημερίδος υμών την παρούσαν έκθεσιν και φωτίσατε ιδίως τους αδελφούς ομογενείς, ότι η Πατρίς και εν τη παρακμή αυτής οίδε δοξάζειν τους δοξάζοντας αυτήν και ενώπιον του ιερού θυσιαστηρίου, εκ δεξιών του Θεού και Σωτήρος ημών εγείρειν τους υπέρ χρυσίον και λίθον τίμιον πολυτίμους της Εκκλησίας και αϊδίους ανδριάντας, εις μνημόσυνον αυτών αιώνιον !
Τσαριτσάνη τη 20 Ιουλίου 1857
Γ. Α. ΜΠΕΠΟΥ
Ιατρός εκ Μακρυνίτζης.
( Εφημερίδα ΗΛΙΟΣ, 12 Σεπτεμβρίου 1857, σελ. 4)
Normal 0 false false false EL X-NONE X-NONE MicrosoftInternetExplorer4
/* Style Definitions */ table.MsoNormalTable {mso-style-name:"Κανονικός πίνακας"; mso-tstyle-rowband-size:0; mso-tstyle-colband-size:0; mso-style-noshow:yes; mso-style-priority:99; mso-style-qformat:yes; mso-style-parent:""; mso-padding-alt:0cm 5.4pt 0cm 5.4pt; mso-para-margin:0cm; mso-para-margin-bottom:.0001pt; mso-pagination:widow-orphan; font-size:11.0pt; font-family:"Calibri","sans-serif"; mso-ascii-font-family:Calibri; mso-ascii-theme-font:minor-latin; mso-fareast-font-family:"Times New Roman"; mso-fareast-theme-font:minor-fareast; mso-hansi-font-family:Calibri; mso-hansi-theme-font:minor-latin; mso-bidi-font-family:"Times New Roman"; mso-bidi-theme-font:minor-bidi;}
Γρηγόριος Βέλκος, Ιστορικός- Συγγραφέας
