Στις αγκύλες παρατίθενται επεξηγηματικές σημειώσεις:
«Και αφού οι πεζοί και αφού οι έφιπποι και αφού οι εφ’ αμαξών, φορτηγών, κάρων, και λοιπών ξελαφρωθούν, οι μεν από τα βάρη, οι δε από των φροντίδων της διαμονής, ή ξεπεζέψουν ή ξεζέψουν προ ξενοδοχείων, καπηλειών, πανδοχείων, χανίων, μέσα εις μάνδρας περιφράκτους, μέσα εις χωράφια, τριβολοσκεπή [=γεμάτα με ζιζάνια] και εκτάσεις αδέσποτους, υπό τον αιπύν [=ψηλό] Ουρανόν ή υπό το καύμα [=καύσωνας] του Ηλίου, παρά τα Παραπήνεια άλση και τας όχθας, καθ’ όλον το μήκος δρομίσκου αδιεξόδου ή ξελόντζας [=πρόχειρη αγροτική κατασκευή] δυσειδούς [=δύσμορφης] ή χαμοκέλλας [=καλύβας] κοπροκόσμου [=βρώμικης], περί το Φρούριον και περί τα ιεροδουλεία [=πορνεία] και περί τα ερείπια τα μοιραία του 96 [=1896] φευ! επάνω μετεώρων δόμων [=τοιχοποιίας] με τα καφάσια των ακόμη, κύκλω, περιφερικών υψηλορόφων χαγιατών [=εξωστών], εις τας ταβέρνας μέσα και τα μαγαζειά, μέσα στα αχούρια [=στάβλους] και τ’ αλμπάνικα [=εργαστήρια], μέσα εις κευθμώνας [=κρύπτες] σκοτεινούς ημέρας και νυκτός, εις τα κρυφά λεγόμενα, υπό αχυρίνους [=σκεπασμένος με άχυρα] ή κολαμίνους [=σκεπασμένος με καλάμια] ή σανιδοπαγείς ή οθονοσκεπείς [=σκεπασμένος με ύφασμα] καλύβας, όπου τέλος ’μπορεί να περιμαζευθή έκαστος ως τρωγλοδύτης [=κάτοικος των σπηλαίων] ή ν’ αναπαυθή μαλακώτατα ως ομογενής, — συρρέουν όλοι όπου η Πανήγυρις.
Είπομεν: διά να φθάσουν εις την Γέφυραν, διαβούν την Γέφυραν κ’ εκσπάσουν εις το Αλκαζάρ και εκχυθούν εκείθεν εις την πεδιάδα όλαι αι χιλιάδες εκείναι των πανηγυριστών, στον τόπον όπου το Παζάρ, επί εκτάσεως δύο και πλέον χιλιομέτρων από των οχθών, είπομεν, θα περάσουν πρώτα από την οδόν, την μεγάλην κεντρικήν οδόν που διχοτομεί την Λάρισσαν.
Είναι το Καθαρτήριον των πανηγυριστών αυτή. Είδος περάματος [=διάβασης] πολυδαιδάλου και φοβερού και δαιμονίου. Αυτή, η οδός αυτή, είναι η πόλις. Ως είναι διά κάθε πόλιν εν Ανατολή μία τις οδός μοιραία - στην καρδιά της, το αιώνιον και κλασσικόν της κέντρον. Μονοτόνως ίση και μακρά κ’ ευθεία. Αρχίζει πάντοτε από αγρούς και εκβάλλει, πάντοτε εις αγρούς. Αποτελεί την βάσιν, την πρώτην σύλληψιν εις την θεμελίωσιν κάθε Ανατολικής μας πόλεως. Και δίδει την ιδέαν μιας αρχεγόνου αρχιτεκτονικής και απολιτίστου.
Εδώ, λοιπόν, εις τον ανατολιτόδρομον αυτόν ξεσπάζουν όλα και συρρέουν, πρώτα. Και εδώ πρώτα χύνονται, δι’ όλων των δρόμων και οδών, που είπομεν, σαν σίφουνας, άνδρες και γυναίκες και παιδιά και ζώα και πραμμάτειαις. Από δω θα περάσουν οι φερέσικοι [=περιπλανώμενοι] και οι σκηνίται και οι αγορασταί και οι πωληταί και οι μεταπράται. Από δω θα διαβούν οι μη ξεπεζεύσαντες και οι ξεζεύσαντες, οι βοϊδηλάται και οι ονηλάται [=οδηγοί γαϊδουριών] και οι ιππέμποροι και οι ζωέμποροι και οι γυρολόγοι και οι καρολόγοι και οι αμαξηλάται και οι τυχοδιώκται και οι κάπηλοι [=μικροπωλητές] και οι αλήται και οι θαυματοποιοί και οι ζητιάνοι. Όλαι αι φυλαί και όλα τα γένη και όλαι αι ηλικίαι συγχέονται εκεί. Και συμπυκνούνται και συσφίγγονται και διαγκωνίζονται και συνωθούνται. Μία μάζα γίνονται πάντες και πάσαι. Όλαι αι ψυχαί και όλαι αι ζωαί εκείναι γίνονται μία, ής [=της οποίας] ο βόμβος είναι βόμβος «μελισσάων αδινάων» [=πολλών μελισσών] και ής η αγωνία σου αναπολεί την αγωνίαν μυρμήκων σκορπισθέντων προς ζωάρκειαν [=εύρεση τροφής] υπό τον Ήλιον.
Οι πάντες συναγωνίζονται να βαδίσουν εμπρός. Και ασχάλλουν [=στεναχωρούνται] όταν προσκόπτουν [=συναντούν εμπόδια] και αδημονούν [=ανυπομονούν] όταν, χωρίς να θέλουν, βραδύνουν. Ενώ ίστανται, αποσκοπούν μακράν, ως από σκοπιάς, την Πανήγυριν, κ’ εντείνουν κάθε των δύναμιν διά να φθάσουν ταχύτερον εκεί, και τίθενται εις ατμήρη κίνησιν [2] χείρες, πόδες στήθη, κεφαλαί, αγκώνες.
Όλος ο λαός αυτός, όλος ο σύγκλυς αυτός όχλος [3], φλέγεται από την ιδέαν και μόνην, από το πάθος και μόνον, από το αίσθημα και μόνον, να πανηγυρίση. Άλλη σκέψις δεν κρατεί εις το κεφάλι του και δεν δεσπόζει. Φαίνεται όλος, Πανήγυρις. Όσας λύπας έχει και όσα βάσανα, πειράται [=επιχειρεί] να καταπνίξη μέσα εις τον συναγερμόν εκείνον. Φθάνει μέχρι του να ψεύδεται εις εαυτόν πολλάκις ότι άγει πράγματι πανήγυριν, ενώ η καρδιά του είναι πράγματι ωσάν το μαραμένο φύλλο φθινοπώρου και η τσέπη του δεν αντηχεί την οιμωγήν [=οδυρμό] ολίγων κερματίων δι’ αίματος και ιδρώτος κερδηθέντων».
(συνεχίζεται)
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
[1]. Δημήτριος Αναστασόπουλος, «Η Πανήγυρις της Λαρίσσης», Παναθήναια (Αθήνα), έτος Δ’, τόμος 7, τεύχος 74 (31 Οκτωβρίου 1903), σελ. 33-37 και τεύχος 76 (30 Νοεμβρίου 1903), σελ. 104-109.
[2]. Ατμήλατη. Μεταφορικά με γρήγορες κινήσεις.
[3]. Το πλήθος που κατευθύνεται σε ένα συγκεκριμένο σημείο.
