Η υπάρχουσα σήμερα διώροφη οικοδομή αισθητικά έχει μια εντυπωσιακή όψη. Ο αρχιτέκτονας έχει εκμεταλλευτεί το προνόμιο της γωνίας και ιδιαίτερα ο όροφος με την καμπυλότητα και τους κίονες προσδίδει στο οίκημα αρχοντιά και ομορφιά.
Τα τελευταία χρόνια, επειδή φαίνεται ότι τελείωσαν τα προς κατεδάφιση παλιά προπολεμικά οικήματα στη Λάρισα, ο οικοδομικός οργασμός επεκτάθηκε και στα πρώτα μεταπολεμικά. Η δίψα για οικονομικό κέρδος έχει αλώσει ιδιοκτήτες και εργολάβους και καθώς η πόλη πληθυσμιακά αναπτύσσεται και η ζήτηση ιδιόκτητων διαμερισμάτων αυξάνεται, δεν υπάρχει σήμερα στη Λάρισα τετράγωνο που να μην εκτελούνται οικοδομικές εργασίες…
Το συγκεκριμένο οίκημα μας δίνει την ευκαιρία να δημοσιεύσουμε σήμερα μια όχι και τόσο παλιά προπολεμική φωτογραφία. Είναι του 1933, δηλαδή πριν από 91 χρόνια και η μελέτη της αποδεικνύει αυτό που αναφέρει ο τίτλος του σημερινού μας κειμένου, τον παντελή αφανισμό, δηλ. τη μορφή της παλιάς Λάρισας μέσα σε 90 χρόνια. Αποτυπώνει την αρχή της οδού Βόλου (23ης Οκτωβρίου). Η λήψη της φωτογραφίας έγινε από τον εξώστη του μιναρέ του Μπουρμαλί τζαμί [1] το οποίο βρισκόταν στη θέση που σήμερα έχει κτισθεί ο κινηματογράφος «Βικτώρια» και ο φακός έχει στραφεί βόρεια.
Παίρνοντας ως αφετηρία τον μιναρέ του Γενί τζαμί που βρίσκεται στο αριστερό μέρος της φωτογραφίας, δεξιότερα βλέπουμε να προβάλει πίσω από τις οροφές των σπιτιών ένα τμήμα από την «πλατεία Σιάουλο», όπως λεγόταν μέχρι και τον τελευταίο πόλεμο ο ευρύς χώρος που δημιουργείται από την συμβολή των σημερινών οδών Κύπρου, Ογλ, Νικηταρά, 23ης Οκτωβρίου και 28ης Οκτωβρίου και σήμερα έχει δημιουργηθεί μια μικρή κυκλική πλατεία. Πίσω, ανάμεσα στα ψηλά δένδρα της παραπήνειας περιοχής μόλις διακρίνεται το κεντρικό βιομηχανικό κτίριο του Μύλου του Παππά και δεξιότερα τα Κουτλιμπάνειο Δημοτικό Νοσοκομείο, το οποίο την περίοδο εκείνη ήταν μονώροφο [2].
Από την πλατεία «Σιάουλο» που αναφέραμε, ξεκινάει λοξά η διαδρομή της οδού Βόλου. Στο δεξιό τμήμα της φωτογραφίας προβάλλει ένα μεγάλο σε διαστάσεις και επιβλητικό κτίσμα, το οποίο χαρακτηρίζεται από την αρχιτεκτονική του σαν τούρκικο κονάκι. Εκτεινόταν στη συμβολή των οδών Βόλου και Λάμπρου Κατσώνη και καταλάμβανε μεγάλη έκταση. Το κτίσμα και η αυλή περιστοιχιζόταν από ψηλό φράχτη (μαντρότοιχο), για να αποσοβεί τα περίεργα βλέμματα των περαστικών. Στη γωνία της συμβολής των δύο οδών, ήταν η κυρία είσοδος στην αυλή του τούρκικου σπιτιού. Ήταν ευρύχωρη και ψηλή για να διέρχονται οι άμαξες και οι ίπποι. Πιο ψηλά κατά μήκος της οδού Βόλου, ο μαντρότοιχος διακόπτεται από ένα παραπόρτι. Δεν είναι γνωστή η χρονολογία κατασκευής του. Από την αρχιτεκτονική μορφή του όμως πιθανολογείται ότι ανήκει στα οθωμανικά κτίρια που κατασκευάσθηκαν κατά τα τελευταία χρόνια της τουρκοκρατίας. Από την έκταση της σκεπής φαίνεται ότι το κτίσμα αυτό ήταν μια μεγάλων διαστάσεων διώροφη κατοικία (κονάκι), στο οποίο στεγαζόταν η οικογένεια κάποιου Οθωμανού μπέη. Κατά τον δημοσιογράφο Κ. Περραιβό ήταν ιδιοκτησία του μουσουλμάνου μεγαλοκτηματία και τραπεζίτη Μεχμέτ Χατζημέτο, ο οποίος για ένα διάστημα υπήρξε και πρόεδρος της μουσουλμανικής Κοινότητας της Λάρισας. Αποχώρησε δε από τη Λάρισα με την ανταλλαγή των πληθυσμών το 1924.
Αποτελούσε ένα πραγματικό Σαράι (παλάτι) όπως ονόμαζαν τότε τα κτίρια αυτά. Μεγάλο τμήμα του επάνω ορόφου προεξείχε στις τέσσερις γωνίες από το κυρίως σώμα του σπιτιού και σχημάτιζε ευρύτατα σαχνισιά (προεξοχές), τα οποία όπως διακρίνεται και στη φωτογραφία, υποστηρίζονταν από πολλά ξύλινα φουρούσια. Η διάταξη της σκεπής προϊδεάζει και την εσωτερική διάταξη των χώρων του άνω ορόφου. Οι τοίχοι του ήταν διάτρητοι από διαδοχικά παράθυρα και πόρτες. Η ίδια κατανομή ανοιγμάτων επικρατούσε και στο ισόγειο. Πίσω του και σε επαφή μαζί του, διακρίνεται και ένα ακόμη κτίσμα, όπως αφήνει να εννοηθεί η κατασκευή της οροφής του. Στην αυλή διακρίνονται τα βοηθητικά κτίσματα και συστάδες δένδρων τα οποία συμπληρώνουν τον ελεύθερο χώρο. Μετά την ανταλλαγή των πληθυσμών του 1924, ολόκληρο το κτίσμα με τους ελεύθερους χώρους, περιήλθε στο δημόσιο. Ο Γιώργος Ζιαζιάς αναφέρει [3] ότι πριν τον πόλεμο του 1940 η τεράστια αυτή κατοικία για ένα διάστημα, λειτούργησε ως Ορφανοτροφείο.
Παρ’ όλες τις τεράστιες διαστάσεις του, δεν έπαθε σοβαρές καταστροφές από τον σεισμό του 1941, λόγω της ελαφράς κατασκευής στην τοιχοδομία του. Ο Θανάσης Μπετχαβές θυμάται ότι κατά τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια, παρ’ όλη την εγκατάλειψη που παρουσίαζε, ένα τμήμα του κατοικείτο από φτωχές οικογένειες. Μετά το 1960 κατεδαφίσθηκε και στον τεράστιο χώρο του υψώθηκε πολυώροφη οικοδομή, στη δε γωνία του κατασκευάστηκε ένα διώροφο κτίσμα. Στον όροφο στεγαζόταν το εστιατόριο «Κύαθος» και στο ισόγειο το πρακτορείο ΚΤΕΛ Αγιάς και αργότερα ιχθυοπωλείο. Αυτό είναι το κτίριο που πρόκειται σύντομα να κατεδαφισθεί.
___________________________
[1]. Μπουρμαλί σημαίνει σπειροειδής, ελικοειδής και στην περίπτωσή μας διευκρινίζει τη μορφή του μιναρέ του ομώνυμου τεμένους, ο οποίος έφερε ανάγλυφη σπειροειδή διακόσμηση στα τοιχώματά του. Από τον σεισμό του 1941 ο μιναρές κρημνίσθηκε. Το υπόλοιπο κτίσμα διατηρήθηκε σε ετοιμόρροπη κατάσταση και το 1960 κατεδαφίσθηκε.
[2]. Ο δεύτερος όροφος του Κουτλιμπάνειου Δημοτικού Νοσοκομείου προστέθηκε το 1937 με δωρεά του Λαρισαίου εμπόρου Ηλία Τριανταφύλλου. Γρηγορίου Αλέξανδρος: Ηλίας Τ. Τριανταφύλλου (1870-1945). Ένας μεγάλος ευεργέτης της Λάρισας, εφ. «Ελευθερία», φύλλο της 15 Σεπτεμβρίου 2024
[3]. Ζιαζιάς Γεώργιος, Η Λάρισα από την απελευθέρωση μέχρι το 1950, Λάρισα (2004) σελ. 86.
