Σπυρίδων Δ. Σπυρίδης

ΠΡΟΣΩΠΟΓΡΑΦΙΕΣ

Εντυπώσεις από τη Θεσσαλία το 1898 (Ζ΄ μέρος)

Η πλατεία του Τυρνάβου την περίοδο του μεσοπολέμου. © Θεσσαλικά Χρονικά (Αθήνα 1935), σ. 347.

Από τον Αλέξανδρο Χ. Γρηγορίου

Συνεχίζουμε με τις εντυπώσεις από τη Θεσσαλία (1898) του έκτακτου ανταποκριτή της εφημερίδος «Σκριπ» (Αθήνα) και μετέπειτα δημάρχου Βόλου (περίοδος 1925-1929) Σπυρίδωνα Δ. Σπυρίδη.

Όπως ήδη αναφέρθηκε, ο Σπυρίδης περιόδευσε τη Θεσσαλία αμέσως μετά από την προσωρινή τουρκική κατοχή (Μάιος 1898) και οι εντυπώσεις του δημοσιεύθηκαν υπό τον τίτλο «Από την Ελευθερωθείσαν Θεσσαλίαν: Τι έγινε και τι πρέπει να γίνη». Παρακάτω δημοσιεύουμε τη συνέχεια της ανταπόκρισης του Σπυρίδωνα Σπυρίδη από τον Τύρναβο, καθώς και αποσπάσματα από τις δηλώσεις του δημάρχου Τυρνάβου Αθανασίου Ζαφειριάδη [1]:
[Τύρναβος]: «Οι Τούρκοι κατέστρεψαν, ελεηλάτησαν και βεβήλωσαν εικόνας δεκατεσσάρων εκκλησιών, εξορύξαντες τους οφθαλμούς των αγίων και αφαιρέσαντες τας χρυσάς και αργυράς κανδήλας, τα πολύτιμα αναθήματα και τους πλουσίους πολυελαίους. Η μόνη εκκλησία η οποία δεν υπέστη βεβηλώσεις, αλλά και δεν απέφυγε τας λεηλασίας είνε η της Αγίας Παρασκευής. Εκ των πολυαρίθμων οικιών του Τυρνάβου τρείς μεν εκάησαν, αι των Εμμανουήλ Μουζάκη, χήρας Αγραφιώτου και Γεωργίου Γκατζερούλη, μία κατεστράφη καθ’ ολοκληρίαν, η καινουργής οικία του οπλαρχηγού Θεοδώρου Μπάφαλη και περί τας είκοσι μέχρι τριάκοντα κατεστράφησαν. Και τώρα ο Τύρναβος εξυπνήσας από τον καταστροφικόν λήθαργον ανέλαβε ερρωμένως [= με αποφασιστικότητα] το έργον της ανακαινίσεως. Ολίγη βοήθεια εξωτερική χρειάζεται και είμεθα βέβαιοι ότι θα το κατορθώση. Τόσην πεποίθησιν έχομεν εις την φιλεργίαν και επιμονήν των Τυρναβιτών».
[Αθανάσιος Ζαφειριάδης]: «Εις ελεεινήν κατάστασιν ευρίσκονται όλοι και κυρίως η μεσαία τάξις. Διότι οι μεν πλούσιοι έχουσι τα προς το ζην αναγκαία, επίσης δε και η τρίτη τάξις, διά την οποίαν αρκεταί εργασίαι υπάρχουν, ενώ η δευτέρα στερουμένη των χρηματικών πόρων τους οποίους πριν διέθετε, αδυνατεί να εξακολουθήση τας εργασίας της, αν δεν επέλθει αρωγός η Κυβέρνησις διά μακρών δανείων (...). Ο Τύρναβος έχει ανάγκην απολυμάνσεως τόσο των ιδιωτικών όσο και των δημοσίων κτιρίων. Έχει ανάγκη επανασυστάσεως του σχολείου, το οποίον στερούμενον των πάντων αργεί ήδη. Δεν τολμώ δε και να βιάσω τους διδασκάλους να αρχίσουν τα μαθήματα, διότι είνε ως να στέλλω τα παιδιά εις βέβαιον θάνατον, αφού επί τουρκοκρατίας το σχολείον είχε χρησιμεύσει ως νοσοκομείον, εν τω οποίω είχον εγκλεισθή πολλοί πάσχοντες εκ τυφοειδούς πυρετού (…). Έχει ακόμη ανάγκην σταθμεύσεως περισσοτέρου στρατού, χάριν της δημοσίας ασφαλείας, χάριν της φυλάξεως της οροθετικής γραμμής, η οποία αφίνει όλα τα μέρη ορθάνοικτα εις την εισβολήν κακοποιών στοιχείων και χάριν της εμπορικής κινήσεως η οποία θα ωφελήση τον τόπον (…).
Η φετεινή εσοδεία της περιφερείας είνε σχεδόν ίση με το μηδέν. Μόλις θα κατορθωθή το έν κοιλό [2] να αποφέρη δύο ή τρία το πολύ. Η παραγωγή αυτή δεν θα φθάση ούτε εις την σποράν του ερχομένου έτους. Άλλοτε η απόδοσις ήτο κατά μέσον όρον εξ κοιλά κατά κοιλόν (…). Πρέπει να δοθή εις τους γεωργούς όλων των χωρίων εκτός των τσιφλικίων, κατάλληλος σίτος προς σποράν, επί επιστροφή κατά την εποχήν των αλωνίων (…). Όσοι από τους εντοπίους Τούρκους έμειναν ουδέν έπαθον. Όπως έγιναν τώρα τα σύνορα η Λάρισα και ο Τύρναβος δεν ημπορούν να προοδεύσουν. Πως θέλετε να μεγαλώσουν και να κτισθούν νέαι και καλαί οικοδομαί αφού επαπειλούνται από στιγμής εις στιγμήν από την εχθρικήν καταστροφήν; Ο Θεός βοηθός. Ημείς μόλις ακούομεν εις το μέλλον πόλεμον θα ετοιμάζωμεν τα μπαγκάγια μας [= αποσκευές] προς αναχώρησιν» [3].
Στη συνέχεια ο Σπυρίδων Σπυρίδης επισκέφθηκε τα παραμεθόρια χωριά της περιφερείας Τυρνάβου όπου διαπίστωσε μεγάλες και εκτεταμένες καταστροφές:
[Μάτι]: «Εξήλθον του Τυρνάβου από την βορείαν πλευράν και έλαβον την αμαξιτήν οδόν προς την Λυγαριάν. Όταν έφθασα έφιππος μετά του αγωγιάτου εις το Μάτι, παρά την ομώνυμον πηγήν, επεσκόπευσα τα πεδία της ιστορικής θέσεως από την οποίαν κυρίως αρχίζουν αι θλιβεραί σελίδες του πολέμου μας. Σώζονται ακόμη ανέπαφα σχεδόν τα προχώματα, τα οποία είχαν κάμει εκ του προχείρου οι στρατιώται μας από σωρούς λίθων. Και δύο βήματα μακράν του τόπου της σταθμεύσεως, ίστανται εν επιβλητική μεγαλοπρεπεία, περασμένα μεγαλεία υπενθυμίζοντα, τα ερείπια μεγάλου υδρομύλου, καταρριφθέντος την πρώτην ημέραν της εν Μάτι συγκρούσεως υπό οβίδος Ελληνικής. Αφού ανεπαύθημεν ολίγον εις το Μάτι, ιππεύσαμεν και πάλι και μετά δρόμον μιάς και ημισείας ώρας εφθάσαμεν εις Λυγαριάν».
[Λυγαριά]: «Μόλις ηρχίσαμεν ανερχόμενοι τα υψώματα της Λυγαριάς εστάθην απολιθωμένος επί του ίππου μου. Τι είχα εμπρός μου! Χωρίον υπάρχον άλλοτε ποτέ εν τη ζωή με τους κατοίκους του, με την κίνησίν των, με τας εργασίας των; Ή σωρόν άμορφων όγκων, και τίποταάλλο;» [4].
(συνεχίζεται)
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
[1]. Ο Αθανάσιος Ζαφειριάδης (1843-1909) διετέλεσε επί σειρά ετών δήμαρχος Τυρνάβου, νομάρχης και βουλευτής. Την προτομή του στο Δημοτικό Νεκροταφείο Τυρνάβου φιλοτέχνησε το 1909 ο γλύπτης Γεώργιος Παπαγιάννης.
[2]. Μονάδα μέτρησης δημητριακών (1 κοιλό = 24 οκάδες).
[3]. Σκριπ (Αθήνα), φ. 1018 (24 Ιουνίου 1898).
[4]. Σκριπ (Αθήνα), φ. 1019 (25 Ιουνίου 1898).