Τα Ανάκτορα της Λάρισας και ο Διάδοχος Κωνσταντίνος

ΛΑΡΙΣΑ ΜΙΑ ΕΙΚΟΝΑ, ΧΙΛΙΕΣ ΛΕΞΕΙΣ...

Ο διάδοχος Κωνσταντίνος έφιππος έξω από τα βασιλικά ανάκτορα της Λάρισας. 1897. Από το φωτογραφικό αρχείο του Λαογραφικού Ιστορικού Μουσείου Λάρισας.

Από τον Νίκο Παπαθεοδώρου
[e-mail]

Η εικόνα που συνοδεύει το σημερινό κείμενο είναι ιστορική. Παρουσιάζει τον διάδοχο του θρόνου πρίγκιπα Κωνσταντίνο έφιππο έξω από τα βασιλικά ανάκτορα της Λάρισας. Αριστερά μόλις διακρίνεται ο φρουρός να παρουσιάζει όπλα έξω από την κεντρική πύλη των ανακτόρων, ενώ δεξιά ο υπασπιστής του τον παρακολουθεί πεζός. Τα βασιλικά ανάκτορα της Λάρισας [1] βρίσκονταν στην πλατεία του Αγίου Βησσαρίωνος, ακριβώς στο σημείο όπου σήμερα υψώνεται το συγκρότημα του Δημοτικού Ωδείου. Ήταν οι ημέρες πριν από την έναρξη του ελληνοτουρκικού πολέμου του 1897 και οι πρώτες αψιμαχίες ήδη είχαν αρχίσει να εκδηλώνονται στα σύνορα. Ο Κωνσταντίνος είχε ορισθεί αρχηγός των Ενόπλων Δυνάμεων και με το επιτελείο του είχε ορίσει ως έδρα των στρατηγικών του συσκέψεων τα ανάκτορα. Εν τω μεταξύ ο αναμενόμενος πόλεμος είχε προσελκύσει παγκόσμιο ενδιαφέρον και στη Λάρισα είχαν συγκεντρωθεί εκατοντάδες δημοσιογράφοι, απεσταλμένοι των μεγαλυτέρων μέσων ενημέρωσης της εποχής απ’ όλο τον κόσμο [2], με σκοπό να καλύψουν τις πολεμικές επιχειρήσεις.

Ο διάδοχος Κωνσταντίνος έφθασε στη Λάρισα στις 17 Μαρτίου (με το παλαιό ημερολόγιο) 1897, συνοδευόμενος από τον αδελφό του πρίγκιπα Νικόλαο, για να αναλάβει την αρχηγία του στρατού στη διαγραφόμενη ελληνοτουρκική σύρραξη. Λίγες ημέρες μετά, στις 25 Μαρτίου 1897, γιορτάστηκε η εθνική επέτειος, την οποία η Αμαλία Παπασταύρου περιγράφει στο βιβλίο της ως εξής: «Η ημέρα αυτή επανηγυρίσθη ως συνήθως, και μάλιστα επιδεικτικώτερον, χάρις εις την παρουσίαν των βασιλικών Πριγγίπων. Δεν έλειψαν ούτε κανονιοβολισμοί, ούτε η πρωϊνή μουσική ανά τας οδούς της πόλεως ανακρούουσα το εωθινόν, ούτε αι παρατάξεις και δοξολογίαι και επί πλέον επίσημον εν τοις ανακτόροις γεύμα, εις ό παρεκάθησαν και Οθωμανοί! Και η πλατεία των Δικαστηρίων εφωταγωγήθη και πυροτεχνήματα εκάησαν και μουσική επαιάνισε μέχρι βαθείας νυκτός…». Και πιο κάτω κατακεραυνώνει τους πρίγκιπες και τους επιτελείς τους: «Πολλήν θυμηδίαν επροξένησεν εις τους εκπλήκτους Λαρισαίους η είδησις εξ Αθηνών ότι ο διάδοχος επί κεφαλής του στρατού ανήλθε και κατέλαβε την Μελούνα, ενώ κάλλιστα εγνώριζον ενταύθα όλοι ότι ο Κωνσταντίνος έμενεν εις τα ανάκτορα και όταν δεν έπαιζε με τας Αγγλίδας νοσοκόμους, ανεγίνωσκε τα νεώτερα μυθιστορήματα, τα οποία απεστέλλοντο εξ Αθηνών [3].
Για το κτίριο των ανακτόρων έχουμε μια ωραία περιγραφή του παλαιού δημάρχου Μιχαήλ Σάπκα, ο οποίος πρόλαβε και το επισκέφθηκε. Γράφει στις χειρόγραφες ανέκδοτες «Αναμνήσεις» του. «Ο διάδοχος μετά της ακολουθίας του εγκατεστάθη εις το μέγαρον του Χαϊρή βέη [4], το κεντρικώτερον και μεγαλοπρεπέστερον κονάκι της Λαρίσης, όπερ έκτοτε εχαρακτηρίσθη ως Ανάκτορον του ελευθερωτού Βασιλέως Γεωργίου του Α’. Ευρίσκετο τούτο εις κεντρικωτάτην θέσιν της πόλεως, ευρυχωρότατον, με δύο ορόφους, με αιθούσας ευρυτάτας, δωμάτια, θαλάμους και προθαλάμους πολλούς. Επιπλωμένον, με πλουσιωτάτους περσικούς τάπητας, μεταξωτά παραπετάσματα και επιτραπέζια σκεύη αργυρά και επίχρυσα. Το πράγματι Βασιλικόν τούτο Μέγαρον ηγείρετο εν μέσω κήπου ωραιοτάτου με άπειρον πρασινάδα, με συστάδας αειθαλών δένδρων και ανθώνας με όλως εξαιρετικά άνθη και με άφθονα ρέοντα ύδατα άτινα προωθούντο εκ του Πηνειού ποταμού δι’ ανυψωτικής αντλίας, τοποθετημένης εις τον παρά τον Πηνειόν ποταμόν ατμόμυλον των Χρ. Γεωργιάδου [5] και Ιωάννου. Δια την συντήρησιν του θαυμαστού αυτού κήπου ήσαν εις την υπηρεσίαν του Μεγάρου κηπουροί και ειδικοί ανθοκόμοι. Δια την άρδευσιν και το πότισμα υπήρχε ειδική δεξαμενή εις τον κήπον».
Η τύχη του ανακτόρου αυτού είναι γνωστή. Μετά τη δολοφονία του βασιλιά Γεωργίου Α΄ στη Θεσσαλονίκη το 1913, περιήλθε κληρονομικά στην ιδιοκτησία του πρίγκιπα Νικολάου. Το 1915 οι υπασπιστές του ήλθαν σε επαφή με τον δήμαρχο Λαρίσης, που τότε ήταν ο Μιχαήλ Σάπκας και τελικά διευθετήθηκε η πώληση όχι μόνον του κτιρίου, αλλά και του περιβάλλοντος χώρου, ο οποίος περιλάμβανε και τη σημερινή πλατεία Λαού (δημάρχου Αγαμ. Μπλάνα). Στην έκθεση “Larissa mea dulcissima” [Γλυκυτάτη μου Λάρισα] της Δημοτικής Πινακοθήκης εκτίθεται το αυθεντικό συμβόλαιο της αγοράς των ανακτόρων και ολόκληρη η αλληλογραφία της πώλησης των ανακτόρων μετά του περιβάλλοντος χώρου στον Δήμο Λαρίσης.————————————————
[1]. Είναι γνωστό και από άλλα δημοσιεύματα ότι ο βασιλιάς Γεώργιος Α’ έναν μήνα μετά την προσάρτηση της Θεσσαλίας στο Ελληνικό Βασίλειο (αρχές Οκτωβρίου 1881) επισκέφθηκε τη Λάρισα. Κατά τη διάρκεια της παραμονής του στην πόλη μας αγόρασε το κονάκι όπου φιλοξενήθηκε και το οποίο ανήκε σε δύο Οθωμανούς μπέηδες, τον Χουσνή μπέη και τον αδελφό του Χαϊρή μπέη. Κάθε φθινόπωρο, όταν γινόταν τα μεγάλα γυμνάσια του Ελληνικού Στρατού ερχόταν πότε ο ίδιος και πότε ο διάδοχος Κωνσταντίνος για 1-2 μήνες με σκοπό να τα παρακολουθούν. Η Λάρισα την περίοδο εκείνη ήταν ακριτική περιοχή και διέθετε στρατώνες μεγάλης χωρητικότητας (περίπου 10.000 ατόμων).
[2]. Βόγιας Χαράλαμπος, «Ο Ελληνοτουρκικός πόλεμος του 1897. Κινηματογραφικές, Υγειονομικές και άλλες πρωτοτυπίες. Ευρεία Γενική Βιβλιογραφία», Λάρισα, 2017, όπου υπάρχει εκτεταμένη βιβλιογραφία του πολέμου.
[3]. Αμαλία Κ. Παπασταύρου, Ημερολόγιον του πολέμου, ανευρεθέν εν Λαρίσση από 1-14 Απριλίου 1897, Αλεξάνδρεια, 1897.
[4]. Ο Χαϊρή μπέης ήταν συνιδιοκτήτης του αρχοντικού αυτού με τον αδελφό του Χουσνή μπέη, ο οποίος όμως είχε φροντίσει να μετακομίσει στην Κωνσταντινούπολη πριν γίνει η ενσωμάτωση της Θεσσαλίας στην Ελλάδα.
[5]. Ο Χρήστος Γεωργιάδης ήταν επιτυχημένος επιχειρηματίας και εν συνεχεία υπήρξε ο πρώτος εκλεγμένος δήμαρχος της Λάρισας για το χρονικό διάστημα (1883-1887). Από τον Σάπκα γίνεται εδώ για πρώτη φορά μνεία της τροφοδοσίας του κτιρίου των ανακτόρων με νερό του Πηνειού, μέσω ειδικής αντλίας.