Για τη Λάρισα η θεματογραφία των εικόνων εντοπιζόταν ως επί το πλείστον στην περιοχή γύρω από τη μεγάλη λίθινη και πολύτοξη γέφυρα του Πηνειού, με φόντο από τη μια την εκκλησία του Αγίου Αχιλλίου και τα σπίτια του Τρανού μαχαλά και από την άλλη το μεγάλο τζαμί του Χασάν μπέη. Άλλες απόψεις δεν ήταν πολύ συχνές, ίσως γιατί δεν είχαν κάτι ιδιαίτερο που να χαρακτήριζε την πόλη, εκτός από το τουρκικό Διοικητήριο που βρισκόταν στη βορειοδυτική πλευρά της Κεντρικής πλατείας και είχε μετατραπεί σε Δικαστικό Μέγαρο. Οι φωτογράφοι της Λάρισας της περιόδου εκείνης προτιμούσαν τις λήψεις κλειστού χώρου (Studio) και όχι τοπίου. Γι’ αυτό τα πρώτα εικονογραφημένα δελτάρια της Λάρισας που κυκλοφόρησαν ήταν της Ελληνικής Ταχυδρομικής Υπηρεσίας (1901-1903) και του Βολιώτη ζωγράφου και φωτογράφου Στέφανου Στουρνάρα (λίγο μετά το 1900).
Στις όμορφες κάρτες του Στέφανου Στουρνάρα που απεικονίζουν απόψεις του λόφου του Φρουρίου παρατηρούμε ότι στην περιοχή δέσποζε ένα ψηλό τριώροφο κτίριο, ο τελευταίος όροφος του οποίου εξείχε πάνω από τη στέγη του ναού του Αγίου Αχιλλίου, της βασιλικής του Καλλιάρχη όπως είναι ευρύτερα γνωστή. Μετά το 1907, όταν στη θέση της βασιλικής ολοκληρώθηκε ο προπολεμικός ναός αναγεννησιακού ρυθμού, το τριώροφο αυτό κτίριο συναγωνιζόταν σε ύψος τα δύο κωδωνοστάσιά του. Το κτίριο αυτό ήταν γνωστό σαν κατοικία της οικογένειας Ιωάννη Βελλίδη. Βρισκόταν ακριβώς απέναντι από τη νότια πλευρά του ναού σε μια σειρά με άλλα χαμηλότερα κτίσματα. Το κτίριο κτίσθηκε το 1888, λίγα χρόνια μετά την απελευθέρωση της Λάρισας από τους Τούρκους.
Ο ιδιοκτήτης του Ιωάννης Βελλίδης (1849-1890) καταγόταν από το Λιβάδι Ελασσόνας και το 1873 εγκαταστάθηκε στη Λάρισα. Το 1877 είχε προσληφθεί ως γενικός επιθεωρητής των επιχειρήσεων των Τούρκων γαιοκτημόνων Χουσνή μπέη και Χαϊρή μπέη [1]. Επίσης για κάποιο χρονικό διάστημα είχε διατελέσει και νομαρχιακός σύμβουλος. Ο Βελλίδης δαπάνησε ένα σεβαστό ποσόν για να ανοικοδομήσει ένα τριώροφο αρχοντικό σε περίοπτη θέση πάνω στο λόφο, δίπλα από τον μητροπολιτικό ναό και μάλιστα σε διαστάσεις που να αντιπαραβάλλεται και να υπερτερεί απ’ αυτόν σε ύψος. Δυστυχώς όμως ο ιδιοκτήτης του έναν περίπου χρόνο μετά την εγκατάσταση στη νέα του κατοικία, είχε τραγικό τέλος. Τον Απρίλιο του 1890 για λόγους ασυμφωνίας με τους αναφερθέντες Οθωμανούς μπέηδες υπέστη οικονομική καταστροφή, έπεσε στα νερά του διπλανού Πηνειού και αυτοκτόνησε. Το πτώμα του βρέθηκε λίγες μέρες αργότερα στην τοποθεσία Ορμάν Τσιφλίκ, το σημερινό Δασοχώρι και ενταφιάσθηκε στο νεκροταφείο της συνοικίας του Αγίου Χαραλάμπους (Πέρα μαχαλά), το οποίο βρισκόταν αμέσως αριστερά από την έξοδο της γέφυρας του Πηνειού, στον δρόμο που οδηγούσε στον Τύρναβο. Τρεις ημέρες μετά την κηδεία του Ιωάννη Βελλίδη, η άρρωστη σύζυγός του Ελένη δεν μπόρεσε να αντέξει τον άδικο χαμό του και τον ακολούθησε και εκείνη στον τάφο, δίπλα του [2]. Μετά τον θάνατο του ζεύγους Βελλίδη η κατοικία περιήλθε κληρονομικά στη δικαιοδοσία των δύο ανήλικων παιδιών τους, αλλά κατοικήθηκε από διάφορους ενοικιαστές.
Αρχιτεκτονικά το αρχοντικό του Βελλίδη ακολουθούσε το ρεύμα της εποχής, τον νεοκλασικισμό. Στο κέντρο της βόρειας όψης υπήρχε μια υποχώρηση της πρόσοψης, στο ισόγειο της οποίας βρισκόταν η κεντρική είσοδος, πλαισιωμένη από κίονες και αντίκριζε τη νότια πλευρά του μητροπολιτικού ναού. Στη βόρεια πλευρά της στέγης υπήρχε σαν επιστέγασμα, μικρό, τετράγωνο, κομψό υπερώο με απέραντη θέα τόσο στην πόλη, όσο και στον απέραντο κάμπο μέχρι τον Όλυμπο και τον Κίσσαβο.
Στους ευρύχωρους εσωτερικούς χώρους του επάνω ορόφου η οικογένεια Βελλίδη στο λίγο χρονικό διάστημα που διέμειναν, αλλά και αργότερα από τους ενοικιαστές του, φιλοξένησε κοσμικές συγκεντρώσεις φίλων και γνωστών, οι οποίες κατά τον δικηγόρο και ιστορικό της σύγχρονης Λάρισας Γιώργο Ζιαζιά, άφησαν εποχή. Δυτικά του αρχοντικού αυτού βρισκόταν η διώροφη κατοικία της οικογένειας Δημητρίου Αλέκου, που τον συναντήσαμε σαν εκκλησιαστικό επίτροπο στον Μητροπολιτικό Ναό του Αγίου Αχιλλίου [3].
Η ζωή του επιβλητικού αυτού αρχοντικού υπήρξε σχετικά σύντομη, περίπου 53 χρόνια. Ο καταστρεπτικός σεισμός της 1ης Μαρτίου 1941 το κατέστρεψε ολοκληρωτικά. Τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια κατεδαφίσθηκε σχεδόν συγχρόνως με τον ναό του Αγίου Αχιλλίου. Η θέση δε που καταλάμβανε, μαζί και με τα διπλανά μ’ αυτό κτίρια, απαλλοτριώθηκε και χρησιμοποιήθηκε για την ανέγερση το 1965 του σημερινού μεγαλοπρεπούς ναού του Αγίου Αχιλλίου.
[1]. Είναι οι ιδιοκτήτες της κατοικίας όπου διέμενε ο Βασιλιάς Γεώργιος κατά την πρώτη του επίσκεψη στη απελευθερωμένη Λάρισα τον Οκτώβριο του 1881 και εν συνεχεία δι’ αγοράς μετατράπηκε σε βασιλικό ανάκτορο. Αλέξανδρος Γρηγορίου. Ιωάννης Βελλίδης. Από την απόλυτη παντοδυναμία στην τραγική αυτοκτονία, εφ. «Ελευθερία», φύλλο της 17ης Απριλίου 2016.
[2]. Αλέξανδρος Γρηγορίου, Το Α’ Δημοτικό Νεκροταφείο της Λάρισας (1899-1993). Ιστορική διαδρομή. Ταφικά μνημεία. Ο Ιερός Ναός των Παμμεγίστων Ταξιαρχών. Το Στρατιωτικό Νεκροταφείο της Λάρισας, Θεσσαλονίκη (2013) σ. 19.
[3]. Νικόλαος Παπαθεοδώρου, Αργυρός δίσκος του 1858 στον Ιερό Ναό του Αγίου Αχιλλίου. Ιχνηλατώντας την παλιά Λάρισα-Α’ (2014), σελ. 91-94.
Από τον Νίκο Παπαθεοδώρου
nikapap@hotmail.com
