Από τον Νίκο Παπαθεοδώρου
nikapap@hotmail.com
Στις 10 Οκτωβρίου 1882 έγινε με επισημότητα η έναρξη της λειτουργίας του Διδασκαλείου Λαρίσσης. Το Διδασκαλείο ήταν ένα δημόσιο εκπαιδευτικό ίδρυμα, το οποίο προετοίμαζε τους απόφοιτους του Γυμνασίου επί τρία χρόνια να πάρουν την επίσημη πιστοποίηση ώστε να διορισθούν δάσκαλοι στη Θεσσαλία που μόλις είχε απελευθερωθεί, αλλά και σε διάφορα ελληνικά σχολεία της Μακεδονίας, η οποία ήταν ακόμη υπό τουρκική κατοχή. Με απόφαση της Νομαρχίας, το Διδασκαλείο Αρρένων Λαρίσσης στεγάσθηκε στο κτίριο που είχε ξεκινήσει να κατασκευάζεται το 1873 επί τουρκοκρατίας από τη χριστιανική κοινότητα της πόλης για να λειτουργήσει ως Γυμνάσιο, αλλά δεν είχε ολοκληρωθεί. Μετά την απελευθέρωση του 1881 το κτίσμα περιήλθε στην ελληνική κυβέρνηση, η οποία το ολοκλήρωσε άμεσα και από τη σχολική περίοδο 1882-83 εγκαταστάθηκε το Διδασκαλείο.
Κατά τα εγκαίνια λειτουργίας των μαθημάτων του Διδασκαλείου μίλησε ο διευθυντής του Παναγιώτης Π. Οικονόμου (1851-1931). Καταγόταν από τη Γορτυνία και ήταν ένας μορφωμένος εκπαιδευτικός. Φοίτησε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και μετά τις σπουδές του, με υποτροφία πήγε το 1871 για τέσσερα χρόνια στη Ιένα και τη Λειψία και μαθήτευσε κοντά σε σπουδαίους καθηγητές της Παιδαγωγικής.
Επανερχόμενος στην Ελλάδα διετέλεσε διευθυντής του Πρότυπου Δημοτικού Σχολείου Θεσσαλονίκης και αργότερα υπηρέτησε ως διευθυντής του Πρότυπου Δημοτικού Σχολείου Αθηνών. Το 1882 η κυβέρνηση Χαριλάου Τρικούπη τον διόρισε διευθυντή του νεοσύστατου Διδασκαλείου στη Λάρισα.
Η ομιλία του κατά την τελετή των εγκαινίων σαγήνευσε το κοινό, γι’ αυτό και ο Βασίλειος Αργυρόπουλος, εκδότης της εφημερίδας της Λάρισας «Ανεξαρτησία»[1] ζήτησε την άδεια να εκτυπώσει τον εμπνευσμένο λόγο του, ο οποίος κυκλοφόρησε σε ένα φυλλάδιο 24 μικρών σελίδων με τον τίτλο «Περί αποστολής του Διδασκαλείου Θεσσαλίας». Το φυλλάδιο αυτό κυκλοφόρησε μέσα στο 1882 από το τυπογραφείο της εφημερίδας.
Στον πρόλογό του ο εκδότης γράφει σχετικά: «Τον λόγον όν σήμερα παρέχω εις ανάγνωσιν των Ελλήνων, ήκουσα λεγόμενον παρά του διευθυντού του Διδασκαλείου Θεσσαλίας κατά την ημέραν των εγκαινίων. Τοιαύτη δε εντύπωσιν έκαμεν εις εμέ και εις πάντας τους παρευρεθέντας κατά την ημέραν εκείνην δια τα αληθείας άς περιέχει, δια τον θερμόν τόνον μεθ’ ού αύται λέγονται, δια την παρρησίαν ήτις είναι προσόν καθαράς επιστήμης, ώστε η δημοσίευσις αυτού είχε γίνει επαισθητή ανάγκη...».
Από την ομιλία του Παν. Οικονόμου κατά την έναρξη της λειτουργίας του Διδασκαλείου απομονώνουμε ορισμένα χαρακτηριστικά αποσπάσματα τα οποία αποδεικνύουν το επίπεδο της μόρφωσής του και τις προηγμένες για την εποχή του σκέψεις για την Παιδαγωγική: «Ίνα μορφωθή και ειδολογικώς η ψυχή, πρέπει η διδασκαλία να γίνεται ακριβώς αντιστρόφως απ’ ότι γίνεται. Διότι μόρφωσις ουδέποτε είνε η μηχανική απομνημόνευσις κανόνων, ουδέ δύναται ποτέ ούτε εν τω παρελθόντι, ούτε εν τω παρόντι, ούτε εν τω μέλλοντι τοιαύτη μάθησις να παράσχη δύναμίν τινα ή ικανότητα εις την ψυχήν προς οιανδήποτε πνευματικήν εργασίαν. […] Όταν λέγομεν μόρφωσιν εννοούμεν την ικανότητα ήν απέκτησε το πνεύμα του ανθρώπου να αντιλαμβάνηται ορθώς πασών των εκδηλώσεων της ανθρωπίνης διανοίας εν τε τη επιστήμη και τη τέχνη […]. Η μόρφωσς δεν είναι ούτε αποστήθησις, ούτε πολυμάθεια, αλλ’ είναι της ψυχής διοργάνωσις τοιαύτη, ώστε ό,τι προσλαμβάνει να το αφομοιώνη, να τα καταλαμβάνη και ούτω να αυξάνηται, να φωτίζηται και τελειοποιήται». Εδώ και 140 χρόνια ο διευθυντής του Διδασκαλείου Παναγιώτης Οικονόμου είχε επισημάνει ότι η παιδαγωγική της μάθησης στα σχολεία δεν ήταν η ενδεδειγμένη.
Πέρασαν από τότε τόσα χρόνια, άλλαξαν κυβερνήσεις, καθεστώτα, περάσαμε πολέμους, νέες κατοχές και η κατάσταση στο θέμα αυτό δυστυχώς παραμένει σχεδόν η ίδια.
Οι πλούσιες σπουδές, η προηγηθείσα πείρα και η αναμφισβήτητη ικανότητα του Οικονόμου τον βοήθησαν να οργανώσει το Διδασκαλείο σε υγιείς βάσεις, αλλά έπειτα από τρία χρόνια ευδόκιμης πορείας, το 1885 το εκπαιδευτικό αυτό ίδρυμα σταμάτησε προσωρινά τη λειτουργία του.
Οι λόγοι της διακοπής υπήρξαν ασαφείς. Ίσως η μικρή προσέλευση σπουδαστών, μπορεί και ο αυστηρός χαρακτήρας του διευθυντού του. Ο Παναγιώτης Οικονόμου μετατέθηκε ως τμηματάρχης στο Υπουργείο Παιδείας και στη συνεχεία πέρασε από πολλά σχολεία της χώρας, αλλά η παραμονή του σε όλα ήταν συνήθως ολιγόχρονη.
Το 1891 το Διδασκαλείο άρχισε και πάλι να λειτουργεί, μέχρι και τον Απρίλιο του 1897. Η ελληνοτουρκική σύρραξη οδήγησε στη διακοπή των μαθημάτων της. Επαναλειτούργησε τον Φεβρουάριο του 1899. Η νέα πορεία του Διδασκαλείου υπήρξε για κάποιο διάστημα ανοδική. Ο αριθμός των σπουδαστών αυξήθηκε, η επιστημονική πληρότητα των νέων καθηγητών ήταν σπουδαία, οι εξωσχολικές δραστηριότητες των σπουδαστών εντυπωσίαζαν τους Λαρισαίους και η πόλη απολάμβανε τα ευεργετικά αποτελέσματα της λειτουργίας ενός ανώτατου εκπαιδευτικού ιδρύματος. Όμως το 1907 το «Διδασκαλείον Λαρίσσης» σταματά να υπάρχει οριστικά.
Τελικά η διάρκεια ζωής του διήρκησε επί 25 χρόνια (1882-1907), με δύο ενδιάμεσες διακοπές οι οποίες κράτησαν 8 χρόνια. Όμως, παρά τη μικρή διάρκεια λειτουργίας του, η προσφορά σε έμψυχο υλικό μορφωμένων εγκυκλοπαιδικά και με εθνική συνείδηση δασκάλων, ήταν πολύ μεγάλη.
[1]. Η «Ανεξαρτησία» ήταν χρονολογικά η δεύτερη εφημερίδα η οποία κυκλοφόρησε στην ελεύθερη Λάρισα. Το πρώτο φύλλο της κυκλοφόρησε στις 22 Νοεμβρίου του 1881. Εκδότης και διευθυντής ήταν ο Βασίλειος Αργυρόπουλος.
