Ο πατέρας του, ο Δημήτριος Σφόρτσας του Δρόσου, ήταν κτηματίας και διέμενε μόνιμα στα Αμπελάκια.
Αμέσως μετά από την απελευθέρωση της πόλης (1881), ο Ζαχαρός Σφόρτσας ίδρυσε επιχείρηση παντοπωλείου με εδώδιμα και αποικιακά είδη, ένα από τα καλύτερα της εποχής του. Προμηθευτές του ήταν οι μεγαλύτεροι εμπορικοί οίκοι των Αθηνών, της Κωνσταντινούπολης, της Βιέννης και των Παρισίων. Η επιχείρηση στεγάστηκε το 1881 σε κατάστημα που ανήκε στην πλήρη κυριότητα του καφεπώλη Ευάγγελου Ανδριά, στη θέση Μπαϊρακλή τζαμί της αγοράς της Λάρισας (σημερινή συμβολή των οδών Παπαφλέσσα και Όσσης). Το 1882 η επιχείρηση καταστράφηκε ολοσχερώς από τη μεγάλη πυρκαγιά εκείνου του χρόνου, που κατέστρεψε τα περισσότερα καταστήματα της εμπορικού κέντρου της Λάρισας. Ο ιδιοκτήτης του Ευάγγελος Ανδριάς κατεδάφισε το ερειπωμένο κτίσμα και στο οικόπεδο ανήγειρε μία πρόχειρη παράγκα την οποία ενοικίασε ο Ζαχαρός Σφόρτσας για να στεγάσει εκ νέου την επιχείρησή του [1]. Δεν γνωρίζουμε εάν ο ιδιοκτήτης ανήγειρε αργότερα στη θέση της παράγκας κάποιο λιθόκτιστο κατάστημα, αλλά το παντοπωλείο του Σφόρτσα αναφέρεται στη θέση αυτή μέχρι το 1889. Τη χρονιά εκείνη (1899),ο Ζαχαρός Σφόρτσας μεταστέγασε την επιχείρησή του σε νεόδμητο και λιθόκτιστο κατάστημα που βρισκόταν στη θέση «Κρεοπωλεία», επί της «μεγάλης οδού της αγούσης από της Πλατείας των Ανακτόρων εις την Γέφυραν του Πηνειού» (σημερινή οδός Βενιζέλου). Το κατάστημα ήταν ένα από τα έξι αντίστοιχα που είχαν αναγερθεί στη μεσημβρινή πλευρά του αυλόγυρου που διέθετε ένα πανδοχείο [2] που ανήκε κατά 50% εξ αδιαιρέτου στους αδελφούς Ατήφ βέη και Νααζήμ βέη, υιών του Οθωμανού κτηματία Ταφούρ βέη (το 1887 μετανάστευσε στην Κωνσταντινούπολη). Το μισθωτήριο συμβόλαιο ανανεώθηκε τον Μάιο του 1892 με ετήσιο μίσθωμα 30 χρυσών τουρκικών λιρών (681 δρχ.) [3] και ανανεώθηκε επίσης μεταξύ των ετών 1893-1896 [4]. Την τελευταία χρονιά (1896), τα άλλα πέντε καταστήματα του συγκροτήματος ήταν ενοικιασμένα: στον καφεπώλη Δημήτριο Ιωάννου Ζώζο, στον πανδοχέα Νικόλαο Χρυσοχόο, στον ζαχαροπλάστη Αριστείδη Μπουλούκο, στον καπνοπώλη Δημήτριο Σαμουρτζάκη και στον παντοπώλη Μαργαρίτη Παπαγεωργίου.
Στις 28 Δεκεμβρίου 1896 συντάχθηκε από τους αδελφούς Ατίφ βέη και Νααζήμ βέηΤαφούρ προσύμφωνο πώλησης του συγκροτήματος των καταστημάτων προς τον Οθωμανό κτηματία Ιμπραήμ Αχμέτ αντί 2.400 χρυσών τουρκικών λιρών (96.000 δρχ.). Η οριστική πώληση πραγματοποιήθηκε στις 10 Ιανουαρίου 1897 [5]. Ο Ζαχαρός Σφόρτσας στάθηκε όμως άτυχος αφού λίγους μήνες αργότερα ξέσπασε ο Ελληνοτουρκικός πόλεμος του 1897 και ακολούθησε η προσωρινή κατοχή της Θεσσαλίας (1897-1898). Επειδή το κατάστημα ανήκε στην κυριότητα Οθωμανού (όπως και τα παρακείμενα καταστήματα),οι Τούρκοι δεν το πυρπόλησαν, αλλά κατάσχεσαν τα εμπορεύματα και τον εξοπλισμό τους, μετατρέποντάς τα σε αποθήκες στρατιωτικού υλικού. Την ίδια περίοδο ο Ζαχαρός Σφόρτσας με την οικογένειά του κατέφυγαν στα Αμπελάκια και επέστρεψαν στη Λάρισα τον Ιούνιο του 1898. Μετά από τη τέλος της τουρκικής κατοχής, ο Ζαχαρός Σφόρτσας ανανέωσε την εκμίσθωση του παντοπωλείου από τον Ιμπραήμ Αχμέτ και τα επόμενα χρόνια [6], μέχρι τις αρχές του 20ού αιώνα που συνταξιοδοτήθηκε.
Το 1881 ο Δημήτριος Δρόσου Σφόρτσας (πατέρας του Ζαχαρού Δ. Σφόρτσα) είχε αγοράσει μία κατοικία στη συνοικία Παράσχου (Αγίου Νικολάου), απέναντι ακριβώς από την ομώνυμη εκκλησία και δίπλα από τις κατοικίες της Βασιλικής Λογιωτάτου και του Αχιλλέα Λογιωτάτου (ιατρού και μετέπειτα δημάρχου της Λάρισας). Το 1882 η οικία ενοικιάστηκε στον αστυνόμο της Λάρισας Γεώργιο Σιμόπουλο [7], ενώ το 1890 μεταβιβάστηκε αντί 45 χρυσών τουρκικών λιρών (1.013 δρχ.) στον βαφέα Κωνσταντίνο Νταφόπουλο [8]. Ο Ζαχαρός Δ. Σφόρτσας, ανήγειρε στις αρχές του 1892 δύο λιθόκτιστες κατοικίες στην παραπάνω συνοικία (η μία δίπλα στην άλλη), στην μία εκ των οποίων στέγασε την οικογένειά του.
(συνεχίζεται)
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
[1]. Γενικά Αρχεία του Κράτους, Αρχεία Νομού Λάρισας (ΓΑΚ/ΑΝΛ), Συμβολαιογραφικό Αρχείο Αγαθάγγελου Ιωαννίδη, φκ. 003, αρ. 790 (24 Σεπτεμβρίου 1882).
[2]. Το πανδοχείο διέθετε μεγάλο αυλόγυρο περιμετρικά του οποίου βρισκόταν τα δωμάτια για τους ταξιδιώτες, στάβλοι, αποθήκες και άλλα βοηθητικά κτίρια. Περισσότερες πληροφορίες για το πανδοχείο, στο υπό έκδοση βιβλίο του γράφοντος (Δεκέμβριος 2022): «Χάνια, πανδοχεία και ξενοδοχεία της Λάρισας 1423-1973» (τόμος Α΄: 1423-1940).
[3]. Αρχείο Ιωαννίδη, φκ. 037, αρ. 13174 (30 Μαΐου 1892).
[4]. Αρχείο Ιωαννίδη, φκ. 041, αρ. 14902 (27 Μαΐου 1893), φκ. 046, αρ. 16406 (6 Μαΐου 1894), φκ. 055, αρ. 19867 (6 Μαΐου 1896).
[5]. ΓΑΚ/ΑΝΛ, Συμβολαιογραφικό Αρχείο Ανδρέα Ροδόπουλου, φκ. 058, αρ. 18230 (28 Δεκεμβρίου 1896) και φκ. 058, αρ. 18250 (10 Ιανουαρίου 1897).
[6]. Αρχείο Ροδόπουλου, φκ. 072, αρ. 26746 (17 Μαΐου 1899).
[7]. Αρχείο Ιωαννίδη, φκ. 002, αρ. 412 (24 Μαΐου 1882).
[8]. Αρχείο Ιωαννίδη, φκ. 030, αρ. 10842 (9 Δεκεμβρίου 1890).
Από τον Αλέξανδρο Χ. Γρηγορίου
