Τα θεσσαλικά δελτάρια (1917)

ΛΑΡΙΣΑ ΜΙΑ ΕΙΚΟΝΑ, ΧΙΛΙΕΣ ΛΕΞΕΙΣ...

ΤΑ ΓΑΛΛΙΚΑ ΕΠΙΣΤΟΛΙΚΑ ΔΕΛΤΑΡΙΑ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΤΟΥ Α’ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ

Μια άποψη της Λάρισας. Το επιστολικό δελτάριο αρ. 125 της σειράς του 1917

Από τον Νίκο Παπαθεοδώρου
[e-mail]

Ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος βρήκε τη χώρα μας με τον πρωθυπουργό Ελευθέριο Βενιζέλο και τον βασιλιά Κωνσταντίνο να έχουν προτιμήσεις σε διαφορετικά στρατόπεδα των Μεγάλων Δυνάμεων του πολέμου. Ο Πρωθυπουργός πίστευε πως η Ελλάδα έπρεπε να συμμαχήσει με τις δυνάμεις της Αντάντ [Entente] που αντιπροσωπεύονταν κυρίως από τη Γαλλία και την Αγγλία, ενώ ο βασιλιάς, ίσως και για συγγενικούς λόγους (ήταν παντρεμένος με την αδελφή του Κάιζερ, Σοφία), προτιμούσε επιφανειακά την ουδετερότητα, αλλά με μια στάση φιλικής ανοχής για τις Κεντρικές Δυνάμεις, οι οποίες αντιπροσωπεύονταν κυρίως από τη Γερμανία και την Αυστροουγγαρία. Το γεγονός αυτό είχε ως αποτέλεσμα να οδηγηθεί η χώρα το 1915-17 στον Εθνικό Διχασμό. Η Ελλάδα βρέθηκε με δύο κυβερνήσεις, των Αθηνών (βασιλιάς) και της Θεσσαλονίκης (Βενιζέλος). Ο τελευταίος είχε και την υποστήριξη των αγγλογαλλικών στρατευμάτων της Αντάντ, τα οποία την περίοδο εκείνη του πολέμου βρίσκονταν στη Θεσσαλονίκη.

Για την εξυπηρέτηση των στρατευμάτων του Στρατού της Ανατολής, όπως ονομάζονταν οι αγγλογαλλικές Ένοπλες Δυνάμεις της Αντάντ, μεταξύ των άλλων διευκολύνσεων που τους παρέχονταν ήταν και η έκδοση το 1917 ενός σημαντικού αριθμού επιστολικών δελταρίων, για την προσωπική ταχυδρομική επικοινωνία των μελών του στρατεύματος με τους φίλους και τις οικογένειές τους. Οι κάρτες αυτές έχουν ορισμένα χαρακτηριστικά, με τα οποία διακρίνονται από άλλες παρόμοιες. Το κυριότερο είναι ότι δεν αναγράφεται πουθενά ο εκδότης, ο τυπογράφος ή ο φωτογράφος και το γεγονός αυτό δεν προέρχεται από τυπογραφικό λάθος, αλλά ήταν αναγκαία, καθώς εξυπηρετούσε την υποκλοπή των φωτογραφικών κλισέ από επιτήδειους. Στην κατηγορία αυτήν των γαλλικών καρτών διακρίνουμε δύο μεγάλες σειρές. Θα ασχοληθούμε με τη δεύτερη, τη λεγόμενη «ανώνυμη σειρά», η οποία αποτελείται από πέντε διαφορετικά τμήματα, τα οποία έχουν μια συνεχή αρίθμηση από το 1-200, δηλ. εκεί όπου τελειώνει η αρίθμηση των δελταρίων του πρώτου τμήματος, συνεχίζεται η αρίθμηση του δευτέρου τμήματος κ.ο.κ. Οι απεικονίσεις των τεσσάρων πρώτων τμημάτων, με αρίθμηση από το 1-120, αφορούν θέματα αποκλειστικά από τη Θεσσαλονίκη, με την προσθήκη στο κάτω περιθώριο της κάρτας, της λέξης Salonique στα γαλλικά.
Από τις 200 αυτές κάρτες μάς ενδιαφέρει το πέμπτο τμήμα, που συνολικά περιλαμβάνει 80 δελτάρια, με αρίθμηση από 121-200. Έχουν όλες στο κάτω μέρος τους ένα περιθώριο πλάτους 1,5 εκ. Τα περισσότερα θέματα προέρχονται από διάφορες επαρχιακές πόλεις και οικισμούς της Μακεδονίας, της Ηπείρου και της Θεσσαλίας. Οι επιγραφές με τον αριθμό κάθε κάρτας είναι γραμμένα στο περιθώριο στη γαλλική γλώσσα και σε μερικές υπάρχει επιγραφή και στα αγγλικά, όπως στη δημοσιευόμενη φωτογραφία της Λάρισας. Συνήθως οι κάρτες αυτές πωλούνταν σε καρνέ δώδεκα ή εικοσιτεσσάρων τεμαχίων, οι οποίες μπορούσαν εύκολα να αποσπασθούν, γι’ αυτό και σε πολλές απ’ αυτές υπάρχουν στις πλάγιες πλευρές οδοντώσεις. Ο εντοπισμός του τυπογράφου ή του εκδότη είναι δύσκολος. Χωρίς αμφιβολία όμως οι κάρτες τυπώθηκαν στη Γαλλία και είναι πολύ πιθανόν να προέρχονται από τον εκδοτικό οίκο των αδελφών Mallinvaud στην πόλη Limoges και αυτό συμπεραίνεται από τα πολύ μικρά χαρακτηριστικά τυπογραφικά στοιχεία, που ήταν αποκλειστικό γνώρισμα του τυπογραφείου αυτού.
Από τα 80 επιστολικά δελτάρια του πέμπτου τμήματος, μόνον τέσσερα αφορούν τη Θεσσαλία. Τα τρία είναι από τη Λάρισα και το τέταρτο από την Ελασσόνα. Τα καταγράφουμε με τη σειρά στην αρίθμηση και με το κείμενο που τα συνοδεύει στη γαλλική γλώσσα. Και στις τέσσερις η οπίσθια όψη έχει τυπωμένα ψηλά τις λέξεις CARTE POSTALE και είναι χωρισμένη αριστερά για να γράφει κάποιο κείμενο ο αποστολέας και δεξιά για να αναγράφεται η διεύθυνση του παραλήπτη.
—αρ. 122. Thessalie - Rue principale a Larissa (Κεντρική οδός της Λάρισας).
Η κάρτα αυτή απεικονίζει κάποιον κεντρικό δρόμο της Λάρισας. Ποιος ακριβώς είναι δεν έχει ταυτοποιηθεί. Έχουν περάσει τουλάχιστον 105 χρόνια από τη λήψη της φωτογραφίας και όλα τα κτίσματα έχουν αλλοιωθεί ή έχουν αντικατασταθεί με νέα. Επιπλέον δεν υπάρχει κάποιο οδηγό σημείο για να μας βοηθήσει. Πάντως πρόκειται για ευθεία και μεγάλου μήκους οδό και με τέτοια στοιχεία τρεις ήταν εκείνη την εποχή οι σπουδαιότερες. Η Ακροπόλεως (Παπαναστασίου), η Μακεδονίας (Βενιζέλου) και η Αλεξάνδρας (Κύπρου). Η κίνηση στον δρόμο είναι αραιή, ενώ τα πεζοδρόμια είναι γεμάτα από κόσμο και εμπορεύματα που έχουν βγάλει οι καταστηματάρχες έξω.
—αρ. 125. Thessalie - Une Vue de Larissa (Άποψη της Λάρισας).
Πρόκειται για τη φωτογραφία η οποία συνοδεύει το σημερινό κείμενο. Ο φωτογράφος ανέβηκε στο προπολεμικό καμπαναριό του Αγ. Νικολάου και απ’ εκεί έστρεψε τον φακό του προς τα βορειοανατολικά. Στη φωτογραφία εξέχει μια διώροφη κατοικία στη γωνία των σημερινών οδών Ηπείρου και Παπαναστασίου με άφθονα νεοκλασικά στοιχεία στο εξωτερικό της. Χαρακτηριστικά είναι τα δύο τρίγωνα αετώματα στο ύψος της στέγης στις επιφάνειες του σπιτιού που βλέπουν στους δύο μεγάλους δρόμους. Είναι στοιχεία τα οποία προσδίδουν στο κτίσμα ομορφιά και αρχοντιά. Ανήκε στον Δημήτριο Βλησσαρίδη. Οι ρίζες της οικογένειας Βλησσαρίδη ανιχνεύονται στα Αμπελάκια. Εκεί γεννήθηκε στα μέσα του 19ου αιώνα ο Δημήτριος Βελισσαρίου, όπως ήταν το αρχικό επίθετο της οικογένειας, το οποίο αργότερα για φωνητικούς προφανώς λόγους μεταβλήθηκε σε Βλησσαρίδης. Εγκαταστάθηκε στη Λάρισα και εργάσθηκε σαν επιπλοποιός. Εδώ νυμφεύθηκε τη Γλυκερία το γένος Σδράλη από τη Βλάστη. Για να εγκαταστήσει την οικογένειά του ο Δημήτριος Βλησσαρίδης αγόρασε την ωραία αυτή διώροφη κατοικία [1]. Πίσω και στο βάθος προέχει ένα μεγάλο κτίριο. Πρόκειται για το περίφημο αρχοντικό του Κωνσταντίνου Σκαλιώρα.
—αρ. 128. Thessalie - Vue generale d’ Elassona (Γενική άποψη της Ελασσόνας).
Η κάρτα είναι επικεντρωμένη στα παλιό μονότοξο γεφύρι της πόλης. Πίσω διαγράφεται η συνοικία Βαρόσι, εντός της οποίας διακρίνεται ο ναός των Εισοδίων της Θεοτόκου. Η κάρτα της συλλογής της Φωτοθήκης είναι ταχυδρομημένη και φέρει την ημερομηνία 12 Ιανουαρίου 1920.
—αρ. 135. Thessalie - Entree de Larissa (Είσοδος στη Λάρισα).
Απεικονίζει την πέτρινη γέφυρα του Πηνειού, με τον Λόφο της Ακρόπολης στο βάθος και όλα τα γνωστά κτίσματα. Ενδιαφέρον στοιχείο της εικόνας ο πυργίσκος του τούρκικου ρολογιού της πόλης με τις καμπάνες.————————————————————
[1]. Παπαθεοδώρου Νικόλαος, Συνοικία Αγίου Νικολάου, εφ. «Ελευθερία», Λάρισα, φύλλο της 5ης Φεβρουαρίου 2017. Ο επάνω όροφος του κτιρίου αυτού καταστράφηκε σημαντικά από τον σεισμό του 1941 και αποκαταστάθηκε πρόχειρα. Πριν από μερικά χρόνια κατεδαφίσθηκε και σήμερα στη θέση αυτήν υπάρχει πολυώροφη οικοδομή.