Ένας τεχνικός γήλοφος δίπλα από την κοίτη του Πηνειού ήταν το αρχικό κέντρο της. Πηνειός και Ακρόπολη είναι τα δύο γεωγραφικά στοιχεία τα οποία τη χαρακτηρίζουν. Οι αρχαιολόγοι έχουν να μας πουν ακόμη πολλά για τους θησαυρούς που βρίσκονται στα έγκατα του Λόφου, πολλά από τα οποία μας είναι ακόμη άγνωστα. Όμως ήδη η αρχή έγινε. Το Αρχαίο Θέατρο αποκαλύφθηκε και περιμένει την ολοκλήρωση της συντήρησής του για να λειτουργήσει. Από μια ιστορική διαδρομή χιλιετηρίδων, πιστεύεται ότι τα σπουδαιότερα αρχαιολογικά κατάλοιπα της πόλης βρίσκονται στην Ακρόπολή της. Η συνεχής κατοίκηση στην ίδια περιοχή μπορεί να έσβησε πολλά από τα αρχαία μνημεία της, όμως στα σπλάγχνα του Λόφου είναι σίγουρο ότι δεν υπήρχε μόνον το Αρχαίο Θέατρο. Προσωπικά η αδύναμη φωνή μου θα προσπαθήσει ώστε οι κάτοικοι αυτής της πόλης, οι αρχές και οι ειδικοί να ενστερνισθούν ότι ο χώρος της Ακρόπολης που περικλείεται από τους δρόμους Βενιζέλου-Δήμητρας-Γεωργιάδου- και παραπήνειας οδού, αποτελεί έναν ανεκτίμητο θησαυρό ο οποίος χρήζει ιδιαίτερης προσοχής. Είναι καιρός να εκπονηθεί ένα μεγαλόπνοο σχέδιο το οποίο σε μεγάλο βάθος χρόνου να σβήσει κάθε περιττή και πρόχειρη δόμηση πάνω στον Λόφο και να τον παραδώσει στους ειδικούς για έρευνα και ειδική αξιοποίηση.
Η σημερινή φωτογραφία απεικονίζει τη δυτική πλευρά του Λόφου της Ακρόπολης της Λάρισας, όπως ήταν πριν 92 χρόνια, το 1929. Ένα αεροπλάνο της Στρατιωτικής Αεροπορίας, η οποία είχε λίγα μόλις χρόνια που ιδρύθηκε, πέταξε πάνω από τη Λάρισα στις 6 Ιανουαρίου 1929, ημέρα της εορτής των Θεοφανείων. Ήταν μια ηλιόλουστη ημέρα και οι κάτοικοι της πόλης και των γύρω οικισμών συγκεντρώθηκαν για να δουν την επιβλητική τελετή του αγιασμού των υδάτων του Πηνειού. Συνθήκες ευνοϊκές για τη φωτογραφική υπηρεσία της αεροπορίας, η οποία βρισκόταν ακόμη στα σπάργανά της, ώστε να κάνει ορισμένες θαυμάσιες λήψεις του Λόφου και της περιοχής της γέφυρας του Πηνειού. Από τη φωτογράφιση αυτή η Φωτοθήκη έχει στο αρχείο της τρεις θαυμάσιες αυθεντικές φωτογραφίες, ικανές να μας αποτυπώσουν τα κτίσματα της περιοχής.
Η δημοσιευόμενη φωτογραφία έχει σπουδαία ευκρίνεια και αποτυπώνει τη συγκεκριμένη περιοχή με εξαιρετική λεπτομέρεια. Στο πρώτο επίπεδο χαμηλά διακρίνουμε καθαρά τον κορμό του ρολογιού της Λάρισας (αριθ. 1). Η κατασκευή του ήταν σχετικά νέα. Το 1923, επί δημαρχίας Δημητρίου Παπαγεωργίου (1922-1924), το Δημοτικό Συμβούλιο ενέκρινε πίστωση 45.000 δραχμών «...δια την κατασκευήν και ανύψωσιν του παλαιού κτιρίου του πρώην Ωρολογίου της πόλεως»[1]. Σύμφωνα με τον Επαμ. Φαρμακίδη στην κατασκευή συνέβαλε οικονομικά εκτός του Δήμου και ο Λαρισαίος έμπορος Ηλίας Κολέσκας. Ουσιαστικά ο κορμός του ρολογιού διατηρήθηκε ο εξαγωνικός όπως ήταν, άλλαξε όμως εντελώς ο πυργίσκος της κορυφής. Τοποθετήθηκαν τέσσερα μεγάλα κυκλικά ρολόγια, ένα σε κάθε πλευρά. Η βάση του πυργίσκου προστατευόταν περιμετρικά από μεταλλικό κιγκλίδωμα, το οποίο έδινε τη δυνατότητα προσπέλασης και παραμονής εργατών ή και επισκεπτών. Η όλη κατασκευή οδήγησε τελικά στην καθ’ ύψος αύξηση του ρολογιού, το οποίο δέσποζε λόγω και της θέσεώς του, απ’ όλες τις πλευρές της πόλης. Η ζωή του ρολογιού αυτού υπήρξε δυστυχώς σύντομη. Διήρκησε λιγότερο από μια εικοσαετία. Με τον σεισμό της 1ης Μαρτίου 1941 κατέπεσε εντελώς ο πυργίσκος και μέρος από το επάνω τμήμα του κορμού και μεταπολεμικά κατεδαφίσθηκε.
Ολόκληρος ο χώρος μέχρι την οδό Διονυσίου Φιλοσόφου και την Πολυκάρπου είναι σχεδόν κενός, με αραιή κατοίκιση. Στον αριθμ. 2 διακρίνουμε το κτίριο που έκτισε για κατοικία του το 1882 ο μητροπολίτης Νεόφυτος και στο οποίο στεγάστηκαν για κάποιο διάστημα τα γραφεία της Μητροπόλεως Λαρίσης[2]. Δίπλα του στον αριθμ. 3 απεικονίζεται η κατοικία του Μακρή. Στο σημείο των δύο αυτών κτιρίων σήμερα απλώνεται η πλατεία της Μητέρας και το καλοκαίρι απλώνει τραπεζοκαθίσματα το διπλανό κέντρο αναψυχής. Πίσω από τα κτίσματα αυτά μεσολαβεί ο δρόμος που οδηγεί στον μητροπολιτικό ναό του Αγ. Αχιλλίου, ενώ απέναντι διακρίνεται κενός χώρος με μια χαμηλή κατοικία. Το 1930 ολόκληρος ο χώρος αυτός απαλλοτριώθηκε και στη θέση του κατασκευάσθηκε επί δημαρχίας Μιχαήλ Σάπκα το Β΄ Δημοτικό Σχολείο της Λάρισας. Ήταν το πρώτο από τα οκτώ διδακτήρια τα οποία κτίσθηκαν μόλις μέσα σε πέντε χρόνια στην πόλη. Μέχρι τότε όλα τα σχολεία στεγάζονταν σε παλιά και ακατάλληλα τουρκικά σπίτια. Το σχολείο κατεδαφίσθηκε μεταπολεμικά και στη θέση του σήμερα υπάρχει κήπος με προτομές και αναθηματικές στήλες.
Πίσω από την κατοικία του Μητροπολίτη Νεόφυτου παρεμβάλλονται δύο κατοικίες άγνωστων ιδιοκτητών και εν συνεχεία προέχει το επιβλητικό σε ύψος αρχοντικό του Ιωάννη Βελλίδη (αριθ. 4). Στις κάρτες του Στέφανου Στουρνάρα και σε άλλες αποτυπώσεις της Λάρισας οι οποίες απεικονίζουν απόψεις του λόφου της Ακρόπολης, παρατηρούμε ότι δέσποζε ένα ψηλό τριώροφο κτίριο, ο τελευταίος όροφος του οποίου εξείχε και πάνω από τη στέγη του ναού του πολιούχου της πόλης μας Αγίου Αχιλλίου, της βασιλικής του Καλλιάρχη όπως είναι ευρύτερα γνωστή. Μετά το 1907, όταν στη θέση της βασιλικής κτίσθηκε ο προπολεμικός ναός αναγεννησιακού ρυθμού, το τριώροφο αυτό κτίριο συναγωνιζόταν σε ύψος τον τρούλο και τα δύο κωδωνοστάσιά του. Βρισκόταν ακριβώς απέναντι από τη νότια πλευρά του ναού σε μια σειρά με άλλα χαμηλότερα κτίσματα. Πρέπει να κτίσθηκε λίγα χρόνια μετά την απελευθέρωση της Λάρισας από τους Τούρκους και πάντως μετά το 1884, γιατί δεν εντοπίζεται στις φωτογραφίες του Μιχαηλίδη που τραβήχτηκαν τη χρονολογία αυτή.
Απέναντι από το αρχοντικό Βελλίδη διακρίνεται μεγαλοπρεπής ο ναός του Αγ. Αχιλλίου (αριθ. 5). Τα εγκαίνιά του είχαν γίνει τον Σεπτέμβριο του 1907 από τον μητροπολίτη Αμβρόσιο Κασσάρα. Η αεροφωτογραφία μάς δίνει τη δυνατότητα να επισημάνουμε την αρχιτεκτονική μορφή του ναού. Ήταν σταυρεπίστεγη βασιλική με τρούλο και δύο κωδωνοστάσια.
Στη γέφυρα και στις όχθες του Πηνειού διακρίνεται πλήθος κόσμου, ο οποίος προσήλθε για να δει την τελετή του αγιασμού των υδάτων και τη ρίψη του Σταυρού, με τους ποταμοκολυμβητές να συναγωνίζονται ποιος θα πιάσει πρώτος τον Σταυρό.
[1]. Καλογιάννης Βάσος, Η χρυσή Βίβλος του Δήμου Λαρίσης. Από τη μακραίωνη ιστορία της θεσσαλικής πρωτευούσης, Λάρισα (1963) σελ. 221. Από τα Πρακτικά της συνεδρίασης του Δημοτικού Συμβουλίου της 27ης Ιανουαρίου 1923.
[2]. Παπαθεοδώρου Νικόλαος. Η κατοικία του μητροπολίτου Νεόφυτου (1875-1896), εφ. Larissanet, φύλλο της 15ης Ιανουαρίου 2015.
Από τον Νίκο Παπαθεοδώρου
nikapap@hotmail.com
