«Εις το Αλκαζάρ καθ’ εκάστην εσπέραν εξέρχονται σήμερον οι Λαρισαίοι ίνα λάβωσι το κυριαρχούν αναψυκτικόν της καθ’ όλην την Θεσσαλίαν, το ούζο με έναν εψημένον τσίρον ή με ένα ξυδοβρεμένον μαρούλι. Αυτός είναι ο μοναδικός δύναταί τις ειπείν περίπατος των Λαρισαίων, και η κεντρική πλατεία την οποίαν κατακλύζουσι καθ’ εκάστην ιδίως οι ξένοι υπάλληλοι, οι αξιωματικοί και ολίγιστοι εκ των Λαρισαίων, μεταξύ των οποίων οι πρόκριτοι τινές Τούρκοι τσιφλικούχοι και όχι ολίγοι Εβραίοι.
Παρ’ όλας τας δυσμενείς συνθήκας υφ’ άς έζησεν η πόλις της Λαρίσσης, παρ’ όλην την επιδειχθείσαν αμέλειαν των εγχωρίων αρχών της, παρ’ όλην την κυβερνητικήν αστοργίαν η οποία επεδείχθη εις όλην την Θεσσαλίαν και κατ’ ακολουθίαν και εις όλην την Λάρισσαν, συνθήκαι αι οποίαι δεν επέτρεψαν εις αυτήν να αισθανθή την γλυκυτάτην πνοήν της ελευθερίας, παρουσιάζει η Λάρισσα σπουδαία στοιχεία κοινωνίας μορφωμένης και ποθούσης την πρόοδον. Βεβαίως ηδύνατό τις ν’ απαιτήση περισσοτέραν πρόοδον και μόρφωσιν, διότι και Διδασκαλείον έχει και Εφετείον και Πρωτοδικείον, και Αρχηγείον στρατού, και Ανάκτορα βασιλικά, και κέντρον συναλλαγής εμπορικής εν τε τω εσωτερικώ και εξωτερικώ, και Σχολεία μικρά και μεγάλα και όλας καθ’ όλου τας αρχάς μεγάλης πόλεως προϋποθετούσης πρόοδον κοινωνικήν προ παντός, κατά δεύτερον λόγον υλικήν.
Πλην δε τούτων εκδίδονται εν Λαρίσση και εφημερίδες ουχί ανάξιαι λόγου ως επαρχιακαί, οίαι η «Σάλπιγξ», η οποία συγκεντρώνει και αρθογραφίαν καλήν και ειδησεολόγιον καλόν, το «Βήμα», ο «Όλυμπος» εσχάτως δε και μία μικρά μικρούτσικη και κομψοτάτη εφημερίς «Μικρά» τιτλοφορουμένη, η οποία είναι το μεγαλείτερον προοδευτικόν δείγμα διά την Λάρισσαν. Ηδύνατο λοιπόν δι’ όλα ταύτα να απαιτήση και μείζονα πρόοδον [...].
[Επίσκεψη εις τα εκπαιδευτικά ιδρύματα]. Έχω λοιπόν την πεποίθησιν, ότι πάσαν χώραν ιδιαιτέρως δε την Θεσσαλίαν δύναται να αναγάγη εις την περιωπήν αυτής μόνον η μόρφωσις του λαού και ουδέν άλλο. Η μόρφωσις δε αύτη δύναται να επέλθη διά των σχολείων, διά των σχολείων, διά των σχολείων και μόνον διά των σχολείων. Διά τούτο η πρώτη μου φροντίς μεταβαίνοντας εις κάθε τόπον είναι να επισκεφθώ τα σχολεία πρώτον και κατόπιν τα λοιπά. Επεσκέφθην κατά πρώτον το Διδασκαλείον [2], το οποίον διευθύνει ήδη ο καθηγητής κ. Ζηκίδης, του κ. Γεωργαντά κληθέντος και αναλαβόντος το τμήμα της Κατωτάτης Παιδείας, μη αφικομένου δε εισέτι του κ. Παπασωτηρίου ο οποίος αντικαθιστά τον κ. Γεωργαντά. Δεν αξιώ βεβαίως να εκφέρω κρίσεις εγώ περί της εν αυτώ γενομένης υπό των καθηγητών εργασίας, διότι η εγνωσμένη φιλοτιμία και φιλοπονία των εργαζομένων εν αυτώ καθηγητών είναι γνωστή. Λέγω όμως τούτο, ότι εις το Διδασκαλείον αυτό δεν εδόθη η δέουσα πρόνοια και διά τούτο και πρότερον μεν, αλλά και ήδη προ πάντων λειτουργεί ατελέστατα καθόσον και αργά ήρξαντο τα μαθήματα, και όργανα διά διδασκαλίαν δεν έχει και μαθητάς ολίγους έχει [...]. Φναταστήτε ότι ίδρυμα περιλαμβάνον περί τους 50 ήδη διδασκαλιστάς και περί τους 60 μικρούς μαθητάς του πρωτύπου, μη υπολογιζομένου του προσωπικού το οποίον ανέρχεται εις 10 περίπου δεν έχει ούτε ύδωρ εντός, ούτε αφοδευτήριον. Και όμως οι εν αυτώ εργαζόμενοι παραμένουσι εντός αυτού περί τας πέντε συνεχείς ώρας. Αλλά διατί να ομιλώμεν περί αυτών, αφού χθεσινή ακόμη είναι η ατασθαλία του υπουργείου της Παιδείας διά το Διδασκαλείον τούτο; [...]. Ω δυστυχισμένη Ελλάς, πότε πλέον θα εύρης άνεσιν των δεινών σου;
Και ταύτα μεν διά το εσωτερικόν του Διδασκαλείου. Αλλά και εξωτερικώς τούτο καίτοι έχει χώρον αρκετόν, όμως είναι τελείως παραμελημένον μη υπάρχοντος εν αυτώ ούτε ενός δένδρου ή στημένου ενός ξύλου διά γυμναστικήν. Παραφυλάττει όμως ευτυχώς ο χώρος του πλείστα προγονικά κειμήλια, ενεπιγράφους πλάκας τήδε κακείσαι εν Λαρίσση ευρεθείσας, και τινά ανάγλυφα καλής τέχνης ατάκτως και ταύτα χάριν τη ακηδεία του υπουργείου της Παιδείας ερριμμένα. Ευτυχώς υπάρχει ενταύθα εις αρχαιόφιλος καθηγητής μαθηματικός, ο κ. Καντακίδης, ο οποίος όχι μόνον με πάσαν του θυσίαν επιμελείται και περισυλλέγει τα τεμάχια τα οποία είχον απομείνει εκ του βανδαλισμού των Γκέκηδων, ώστε να υπάρχει τουλάχιστον ελπίς μίαν ημέραν να αναγνωσθώσι και συναρμολογηθώσιν αι επιγραφαί αύται [...]. Αλλά και επαναλαμβάνομεν ποτέ υπουργός δεν εσκέφθη να ιδρύση εν Λαρίσση εν Μουσείον διά να περισωθώσιν και περιφρουρηθώσιν εν αυτώ ολόκληροι θησαυροί της Θεσσαλίας, ων πολλούς εναποκειμένους ως επληροφορήθην, εν ιδιωτικαίς οικίαις ενταύθα, άλλους ευρισκομένους εν τω Διδασκαλείω διήρπασαν επί της Τουρκικής κατοχής οι Γερμανοί και απήγαγον αυτούς εκεί όπου γινώσκουσιν οι άνθρωποι να εκτιμώσι το Ελληνικόν πνεύμα και την Ελληνική καλλιτεχνικήν ευφυΐαν [...].
Δεν δύναμαι να κλείσω το σημερινόν μου γράμμα χωρίς να προσθέσω ολίγα τινά και περί της λοιπής πνευματικής κινήσεως της Λαρίσσης. Πλην του Διδασκαλείου επεσκέφθην και το Γυμνάσιον Λαρίσσης το οποίον διευθύνει ο κ. Νικολαΐδης επαξιώτατα και μεθοδικώτατα, ούτως ώστε να μην ακούηται ουδ’ ο ελάχιστος περί αυτού ψόγος, έπειτα το αυτόθι Β’ Ελληνικόν Σχολείον, το οποίον διευθύνει ο κ. Δαγκλής μετά των επαξίων αυτού συναδέλφων Σλίτα και Τσαούση διδάκτορος των μαθηματικών, και τέλος συνοδευόμενος υπό του επιθεωρητού κ. Καραμάνη τα Δημοτικά ενταύθα Σχολεία ως και τα Σχολεία των θηλέων εις τα οποία πλην των Ελληνίδων φοιτώσι και Εβραίαι κορασίδες [...].
Αρκεί να σας είπω ότι είδον παιδάκια και κοράσια μόλις οκτώ και πολλάκις εξ ετών να σκέπτωνται και ν’ απαντώσι χάρις εις την μέθοδον της νεωτέρας διδασκαλίας τόσον σαφώς εις τας ερωτήσεις μου, και να γινώσκωσι τόσα πολλά πρακτικά πράγματα της περιστοιχούσης αυτά φύσεως και ζωής, όσα αμφιβάλλω αν θα είναι δυνατόν να γινώσκωσι μαθηταί του Γυμνασίου. Δεν έχω δε καιρόν ν’ αναφέρω λεπτομερώς ενταύθα και τα ωραία εργόχειρα τα οποία εθαύμασα εις το σχολείον το οποίον διευθύνει η δεσπονίς Χαϊδούλη μετά των δεσποινίδων Πέρου και Γρηγοροπούλου. Πλην δυστυχώς ολίγιστα τούτων έχουσι τα κατάλληλα όργανα προς διδασκαλίαν, άλλα δε είναι εις ήκιστα κατάλληλα οικήματα ιδρυμένα [...].
(συνεχίζεται)
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
[1]. Νεολόγος (Αθήνα), φ. 644 (2 Ιουνίου 1899) και φ. 647 (5 Ιουνίου 1899).
[2]. Το Διδασκαλείο της Λάρισας συστήθηκε το 1882 χάρη στις ενέργειες του τότε τμηματάρχη του Υπουργείου Παιδείας και μετέπειτα Υπουργού, Δημητρίου Πετρίδη (1836-1896). Ο Νικόλαος Παπαθεοδώρου δημοσίευσε στην εφημερίδα «Ελευθερία» δύο εξαιρετικά άρθρα για αυτό: «Το κτίριο του Διδασκαλείου Λαρίσσης» (29.7.2015) και «Περί του Διδασκαλείου Λαρίσσης» (7.9.2016).
Από τον Αλέξανδρο Χ. Γρηγορίου
