Έγραψε ότι είναι διατεθειμένος να βοηθήσει την Ελλάδα ως διαπραγματευτής σε όποιες διαπραγματεύσεις γίνουν για το μέλλον της. Ο Ράλλης είδε θετικά τη βοήθεια του Βενιζέλου και το είπε στον Γούναρη, ο οποίος όχι μόνο δεν συμφώνησε αλλά τον απέπεμψε και διόρισε νέο πρωθυπουργό τον Ν. Καλογερόπουλο. Ο Γούναρης παρέμεινε υπ. Εθνικής Αμυνας.
Στις 24.01.1921 έγινε στο Παρίσι μία σύσκεψη των συμμάχων με σκοπό την αναθεώρηση της Συνθήκης Ειρήνης των Σεβρών. Έλαβαν μέρος η Γαλλία με τον νέο πρωθυπουργό και υπ. Εξωτερικών Αριστείδη Μπριάν, η Αγγλία με τον Λόυντ Τζόρτζ και τον λόρδο Κόρζον υπ. Εξωτερικών και η Ιταλία με τον πρέσβη Κόμη Σφόρτσα. Στη σύσκεψη «ο Μπριάν τόνισε πως οι Σύμμαχοι έπειτα από την επάνοδο του Κωνσταντίνου στην Ελλάδα, ήταν πλέον υποχρεωμένοι να αναθεωρήσουν τις αποφάσεις τους… Ο Σφόρτσα φυσικά αποδέχθηκε τις απόψεις του Μπριάν: «Η γνώμη μου είναι πως το τουρκικό ζήτημα μπορούσε να λυθεί μονάχα με τη συγκατάθεση των Τούρκων εθνικιστών, του Κεμάλ δηλαδή» (βιβλ.1, σελ. 38).
Ο Λόιντ τάχθηκε κατά κάποιο τρόπο υπέρ των ελληνικών συμφερόντων λέγοντας ότι δεν πρέπει να εγκαταλειφθεί η Ελλάδα στα χέρια του Κεμάλ, ενώ ο Κόρζον: «…η μεγαλύτερη παραχώρηση που μπορούμε να κάνουμε είναι μία κάποια μικρή τροποποίηση της Συνθήκης των Σεβρών» (βιβλ. 1, σελ. 38).
Η Αγγλία ενδιαφερόταν από τότε μαζί με τις ΗΠΑ για τα πετρέλαια της Μοσούλης και της Μεσοποταμίας που η μεταφορά τους θα γινόταν μέσω Τουρκίας.
Η σύσκεψη στο Παρίσι τελείωσε στις 29.01.21. Συμφώνησαν να γίνει στο Λονδίνο νέα ειδική διάσκεψη για αναθεώρηση του Ανατολικού Ζητήματος στις 21 Φεβρουαρίου 1921 (ν.ημ.). Εκτός της ελληνικής πλευράς και της σουλτανικής Τουρκίας κλήθηκε και ο Κεμάλ ή εκπρόσωπός του. Στη συνδιάσκεψη την Ελλάδα εκπροσώπησε ο νέος πρωθυπουργός και υπ. Εξωτερικών Ν. Καλογερόπουλος, ο επιτετραμμένος πρέσβης στο Λονδίνο Ραγκαβής Ρίζος και οι συνταγματάρχες Αθ. Εξαδάκτυλος, Π. Σαρριγιάννης και Κλ. Λάκων. Οι αντιπροσωπείες των Τούρκων έφτασαν στο Λονδίνο στις 23.02.1921. Στη σουλτανική αντιπροσωπεία αρχηγός ήταν ο μεγάλος Βεζίρης Αχμέτ Τεφίκ Πασάς και στην κεμαλική ο Μπεκίρ Σαμί Μπέης υπ. Εξωτερικών του Κεμάλ.
Εν τω μεταξύ ο Καλογερόπουλος που είχε σπουδάσει νομικά στη Γαλλία, πριν πάει στο Λονδίνο πέρασε από το Παρίσι στις 16.02.1921, όπου συναντήθηκε με τον πρόεδρο Μιλενάρ και τον πρωθυπουργό Μπριάν. Από τις συζητήσεις που είχε διαπίστωσε ότι τα συμφέροντα της Γαλλίας είναι με τον Κεμάλ και ότι η Ελλάδα δεν πρόκειται να λάβει καμία βοήθεια. Όταν έφτασε στο Λονδίνο ο Καλογερόπουλος στις 18.02.1921 και συναντήθηκε με τον Λόυντ Τζόρτζ διαπίστωσε ότι η κατάσταση ήταν πολύ σοβαρή και κάλεσε τον Γούναρη να έρθει επειγόντως στο Λονδίνο. Ο Λόυντ του είχε πει: «…Οι πληροφορίες που έχω είναι ότι οι Τούρκοι θα ζητήσουν την αποχώρηση των Ελλήνων, όχι μόνο από τη Μικρά Ασία αλλά και από την Ανατολική Θράκη» (βιβλ. 1, σελ. 40).
Από τη συνδιάσκεψη που άρχισε στις 21 Φεβρουαρίου και τελείωσε στις 12 Μαρτίου 1921 διαπιστώθηκε ότι οι δύο «σύμμαχοί μας» Γαλλίας και Ιταλία συντάχθηκαν με το μέρος της κεμαλικής Τουρκίας αγνοώντας τελείως τη σουλτανική. Η Γαλλία αποχώρησε από την Κιλικία αφού νικήθηκε από τους Τούρκους αφήνοντας μεγάλες ποσότητες στρατιωτικού υλικού στον Κεμάλ (που χρησιμοποιήθηκαν στον πόλεμο του Σαγγάριου κατά των Ελλήνων τον Αύγουστο του 1921), ενώ οι Ιταλοί υποσχέθηκαν να υποστηρίξουν την απόφαση της τουρκικής Μεγάλης Εθνοσυνέλευσης για επιστροφή στην Τουρκία των εδαφών της Ανατολικής Θράκης και της Σμύρνης που είχαν παραχωρηθεί στην Ελλάδα με τη Συνθήκη των Σεβρών.
Η συνδιάσκεψη δεν κατέληξε σε καμία συμφωνία, ενώ η κεμαλική αντιπροσωπία ζήτησε προθεσμία 25 ημερών για να στείλει την απάντησή τους, αφού συνεννοηθεί με τον Κεμάλ. Οι Τούρκοι από τότε ζητούσαν ανακωχή και διάσκεψη για να οργανώσουν και να ενισχύσουν τις στρατιωτικές δυνάμεις (όπως έκαναν μετά από δεκαετίες στον Αττίλα 2 στην Κύπρο το 1974 και τώρα με τη σύσκεψη του Βερολίνου χωρίς την Ελλάδα για την παράνομη συμφωνία Τουρκίας –Λιβύης).
Όταν ο Γούναρης έφτασε στο Λονδίνο στις 12.03.1921 και συναντήθηκε με τον Λόυντ Τζόρτζ έχοντας μαζί του τον Καλογερόπουλο και τον Ραγκαβή, συζητήθηκαν όλα τα θέματα που προέκυψαν από τη διάσκεψη. Το τελικό συμπέρασμα ήταν ότι για να εφαρμοσθεί και να ισχύσει η Συνθήκη των Σεβρών, όπως έχει εξελιχθεί η κατάσταση, έπρεπε να συνεχίσουμε τον πόλεμο με την Τουρκία και να συντρίψουμε διά των όπλων τις δυνάμεις του Κεμάλ ή να εγκαταλείψουμε τη Σμύρνη και να κρατήσουμε την Ανατολική Θράκη. Ο Γούναρης επιστρέφοντας στην Αθήνα αποφάσισε την πρώτη εκδοχή, την άμεση έναρξη των πολεμικών επιχειρήσεων, «την εαρινή επίθεση» προς κατάληψη του Εσκί Σεχίρ, της Κιουτάχειας και του Αφιόν Καραχισάρ μέχρι τον Ιούλιο του 1921.
Βιβλιογραφία :
1. «ΤΑ ΦΟΒΕΡΑ ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΑ – ΣΑΓΓΑΡΙΟΣ ΕΠΟΠΟΙΪΑ ΚΑΙ ΚΑΤΑΡΕΥΣΗ ΣΤΗΝ ΜΙΚΡΑ ΑΣΙΑ», ΔΗΜ. ΦΩΤΙΑΔΗΣ, ΕΚΔ. ΦΥΤΡΑΚΗ, ΑΘΗΝΑ, 1974
Από τον Στέφανο Παπαγεωργίου
