Όλα τα γειτονικά κράτη μετά τη λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου προσπάθησαν να ανασυγκροτηθούν παραβλέποντας τις όποιες εσωτερικές διαφωνίες και εκμεταλλευόμενοι τις διεθνείς συγκυρίες, εξασφάλισαν οικονομικές και στρατιωτικές ενισχύσεις από διεθνείς οργανισμούς. Εμείς εδώ στην Ελλάδα μπλέξαμε με έναν απαράδεκτο εμφύλιο πόλεμο που ίσως να μας έμπλεξαν για να μην διεκδικήσουμε αυτά που μας ανήκαν, όπως την Κύπρο και τη Βόρεια Ήπειρο. Χιλιάδες νέα παιδιά έχασαν τη ζωή τους πολεμώντας τους Ιταλούς φασίστες του Μουσολίνι και – όπως μου έλεγε ο πατέρας μου – αψηφώντας τον θάνατο πολεμούσαν για να ενώσουν τη Βόρειο Ήπειρο με την Ελλάδα. Ταυτόχρονα, πρόσφεραν τεράστια οφέλη στον συμμαχικό αγώνα κατά των σχεδίων του Χίτλερ. Δύο σημαντικά, όμως, γεγονότα είχαν προηγηθεί το 1945 στην παγκόσμια σκακιέρα.
Το πρώτο ήταν ότι στις 12 Απριλίου 1945 πεθαίνει ο πρόεδρος των ΗΠΑ Φραγκλίνος Ρούσβελτ. Για την Ελλάδα μέχρι το τέλος του 1945, η βοήθειά του μέσω της UNRRA και της ML του ΟΗΕ που χορηγούσε πρώτες ύλες, τρόφιμα, καύσιμα αμερικανικής προέλευσης, ήταν τεράστια. «Ο Ρούσβελτ δεν οδήγησε τη χώρα του στον Αρμαγεδώνα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου για να σώσει τους λαούς από τον φασισμό, αλλά για να εκτοπίσει από την παγκόσμια αγορά τους δύο μεγάλους ανταγωνιστές του χρηματιστικού κεφαλαίου της χώρας του: Γερμανία, Ιαπωνία». (βιβλ.1, σελ.151)
Μετά τον θάνατο του Ρούσβελτ, τον διαδέχθηκε ο αντιπρόεδρος των ΗΠΑ Χάρι Τρούμαν. Με τη δύναμη της ατομικής βόμβας που για πρώτη φορά χρησιμοποιήθηκε στις πόλεις της Ιαπωνίας (Χιροσίμα 06.08.45 και Ναγκασάκι 09.08.45) όπου σκοτώθηκαν 150.000 άνθρωποι, θα έπαιζε πρωταγωνιστικό ρόλο στην εξέλιξη και στο τέλος του πολέμου.
Το δεύτερο σημαντικό γεγονός ήταν οι εκλογές της Αγγλίας στις 05.07.1945, όπου ο Ουίλσον Τσόρτσιλ χάνει. Την πλειοψηφία στην αγγλική Βουλή κερδίζουν οι εργατικοί με πρωθυπουργό τον Κλίμεντ Άτλι και υπουργό Εξωτερικών τον Έρνεστ Μπέβιν. Έγιναν τεράστιες αλλαγές στην εξωτερική πολιτική της Αγγλίας. Έγινε ανεξαρτητοποίηση των Ινδιών με τους 450 εκατ. κατοίκους και δημιουργήθηκαν νέα κράτη, Ινδία, Κεϋλάνη, Πακιστάν, Βιρμανία. Στην Ελλάδα ο Μπέβιν κατήργησε τη δεξιά κυβέρνηση του Τσαλδάρη και έφερε τον Κανελλόπουλο (01.11.1945). Η κυβέρνηση αυτή δεν κράτησε πολύ. Ο υφυπουργός Εξωτερικών της Αγγλίας Μακ Μιλ που ήταν νέος και στην αριστερά του εργατικού κόμματος (ο Καζαντζάκης τον αποκαλούσε σύντροφο), ήταν κατά της βασιλείας στην Ελλάδα και διόρισε πρωθυπουργό τον κεντρώο Θεμιστοκλή Σοφούλη και προσδιόρισε τις εκλογές για τις 31.03.1946.
Οι εκλογές έγιναν και εξαιτίας της επιμονής του ΚΚΕ και του Ζαχαριάδη για αποχή, βγήκε και πάλι πρώτο το δεξιό κόμμα με τον Τσαλδάρη. Η Βουλή αυτή ψήφισε το Γ΄ Ψήφισμα όπου έθετε τα μέλη των αριστερών οργανώσεων εκτός νόμου. Για πεποιθήσεις και ιδέες που με τις διαδηλώσεις στρέφονταν κατά του κράτους, η τιμωρία ήταν ο θάνατος. Μετά το ψήφισμα αυτό πολλοί διωκόμενοι κατέφυγαν στα βουνά και αυτοί ήταν χιλιάδες. Ο εμφύλιος ήταν αναπόφευκτος.
Το δημοψήφισμα που έγινε 01.09.1946 για την επάνοδο του Γεωργίου στην Ελλάδα ήταν 68,3% υπέρ και ο Γεώργιος ήρθε από το Λονδίνο στην Αθήνα στις 28.11.1946. Μετά όμως από λίγους μήνες (01.04.1947) πέθανε από καρδιακή προσβολή και τη βασιλεία πήρε ο μικρότερος αδελφό του Παύλος. Στις 20.07.1947 την προστασία της Ελλάδας ανάλαβαν οι ΗΠΑ λόγω οικονομικών προβλημάτων της Αγγλίας. Η υλοποίηση του σχεδίου του δόγματος Τρούμαν περιελάμβανε τον αφανισμό του κουμμουνισμού στην Ελλάδα.
Δημιουργήθηκε ο Δημοκρατικός Στρατός (ΔΣ) με διοικητή τον στρατηγό Μάρκο Βαφειάδη και το 1948 έφτανε τις 25.000. Ο Εθνικός Στρατός έφτανε τις 250.000. Ο Σοφούλης με τον Τσαλδάρη στις 06.09.1947 με την πρωτοβουλία του Μακ Βι και του στρατιωτικού ακολούθου Μίλερ πήρε δραστικά μέτρα ώστε μέχρι το τέλους του 1948 κατά τον Βαν Φλιτ να διαλυθεί ο Δ.Σ. και να τελειώσει ο εμφύλιος πόλεμος. Στις 24.12.1947 δημιουργήθηκε η κυβέρνηση του Βουνού. Ο Δ.Σ. δεν μπόρεσε την επόμενη μέρα να καταλάβει την Κόνιτσα προκειμένου να την κάνουν πρωτεύουσα του νέου ελληνικού κράτους. Ο Δ.Σ. μέχρι τέλος του 1948 και τους πρώτους μήνες του 1949 με τις δυνάμεις που διέθετε ήταν κυρίαρχος στο μέτωπο της Ηπείρου και της Δυτικής Μακεδονίας, στην κακοτράχαλη οροσειρά της Πίνδου , του Γράμμου και του Βίτσι μέχρι τις Πρέσπες.
Δόθηκαν πολλές μάχες για την ανακατάληψη πολλών πόλεων όπως του Καρπενησίου, της Καρδίτσας , της Νάουσας κ.λπ. από τις δυνάμεις του Α΄ Σώματος Στρατού υπό του Τσακαλώτου και του Β΄ Σώματος υπό του Καλογερόπουλου. Η μεγαλύτερη και επίπονη μάχη δόθηκε για την κατάληψη του υψώματος Κλέφτη σε ύψος 1844 μ. του όρους Σμόλικα που διήρκησε περίπου 40 ημέρες, από τις 25 Ιουνίου. «6:30 το πρωί στην 1η Αυγούστου ύστερα από άγρια μάχη με χειροβομβίδες και με τη λόγχη, η σκληρή κορυφή πατήθηκε, ο Κλέφτης έπεσε αλλά οι υπερασπιστές του διέφυγαν εγκαταλείποντας αρκετά πτώματα» (βιβλ.1, σελ.15)
Στο μεταξύ, ο Σοφούλης στις 24.06.1949 περιμένοντας να επιστρέψει η βασίλισσα Φρειδερίκη από την Ελβετία, τον πιάνει επίμονος βήχας και πριν έρθουν οι γιατροί πεθαίνει από πνευμονικό οίδημα σε ηλικία 89 ετών. Είχε ήδη διορίσει τον Αλέξανδρο Παπάγο ως αρχιστράτηγο των Ενόπλων Δυνάμεων στις 20.01.1949, με απεριόριστη δικαιοδοσία σε στρατό, αεροπορία, ναυτικό και χωροφυλακή. Ο Παπάγος με τη συνεργασία του στρατηγού Βαν Φλιτ των ΗΠΑ σχεδίασαν, καθοδήγησαν και πέτυχαν τη λήξη του εμφυλίου.
Με το σχέδιο επιχειρήσεων «Πυρσός Α΄» στον Γράμμο παραπλάνησε τον Δ.Σ. που αναγκάστηκε να φέρει ενισχύσεις από το Βίτσι για να αντιμετωπίσει τη φοβερή επίθεση που άρχισε στις 2 Αυγούστου. Ο κρατικός στρατός κατόρθωσε να καταλάβει καίρια σημεία του Γράμμου. Η επιχείρηση τελείωσε στις 8 Αυγούστου και δύο μέρες μετά άρχισε η επιχείρηση «Πυρσός Β΄» με τη μεγάλη δύναμη του στρατού και της αεροπορίας. Οι σφοδροί βομβαρδισμοί διέλυσαν τον Δ.Σ. στο Βίτσι σε δύο τμήματα, το ένα προς το Γράμμο και το άλλο προς την Αλβανία μέχρι τις 16 Αυγούστου. Η μεγάλη και τελική επιχείρηση «Πυρσός Γ΄» άρχισε στις 24 και τελείωσε στις 30 Αυγούστου. Ο στρατηγός Τσακαλώτος τα είχε όλα ετοιμάσει και κάλεσε τον στρατηγό Φλιτ και τον βασιλιά Παύλο να παρακολουθήσουν με κιάλια την επιχείρηση το πρωί της 25ης Αυγούστου. Οι μάχες που επακολούθησαν ήταν τρομερές. Σημαντικό ρόλο έπαιξε η ακατάπαυστη και σφοδρή αεροπορική συμμετοχή, όπου διέλυσε τις ανταρτικές μονάδες.
Μεγάλος αριθμός ανταρτών (περίπου 5.500) κατέφυγαν στην Αλβανία. Μετά από λίγες ημέρες «… τα ερτζιανά κύματα μετέφεραν στην Ελλάδα από τη Σόφια τη φωνή του Δ. Παρτσαλίδη, που σαν πρωθυπουργός της «Προσωρινής Δημοκρατικής Κυβέρνησης» ανήγγειλε από τον σταθμό της «Ελεύθερης Ελλάδας» τον επίσημο τερματισμό των εχθροπραξιών. Η ανακοίνωση πρόσθετε : «Ο Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας δεν κατέθεσε τα όπλα μα μονάχα τα έθεσε παρά πόδα. Υποχώρησε μπροστά στην τεράστια υπεροχή του μοναρχοφασισμού… Σταμάτησε την αιματοχυσία για να σώσει την Ελλάδα από την ολοκληρωτική εκμηδένιση». (βιβλ.1, σελ.114)
Βιβλιογραφία:
1) «ΤΑ ΦΟΒΕΡΑ ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΑ – Ο ΕΜΦΥΛΙΟΣ 1946-1949», ΤΟΜΟΣ Β, Σόλων Ν. Γρηγοριάδης, εκδ. Φυτράκη, Αθήνα, 1978
Από τον Στέφανο Παπαγεωργίου
