Ο Νικόλαος Μούσιος γεννήθηκε το 1911 στον Βόλο. Γονείς του ήταν ο Γεώργιος Μούσιος από τον Βόλο και η Ευαγγελία Δαφνόπουλου, αδελφή του περίφημου φωτογράφου της Λάρισας Γεράσιμου Δαφνόπουλου. Είχε την ατυχία το 1915, σε ηλικία τεσσάρων ετών, να χάσει τον πατέρα του, με αποτέλεσμα να εγκατασταθεί με τη μητέρα του στη Λάρισα, κοντά στον θείο του Γεράσιμο. Ο Νικόλαος Μούσιος σε ηλικία 18 ετών ταξίδεψε στην Κωνστάντζα της Ρουμανίας, όπου ζούσε η αδελφή της μητέρας του Ελένη Δαφνοπούλου[1] με τον άνδρα της Νικόλαο Ιωαννίδη, οι οποίοι διατηρούσαν φωτογραφείο. Έμεινε στη Ρουμανία περίπου 2,5 χρόνια, όπου τελειοποίησε τις γνώσεις του γύρω από τη φωτογραφία που είχε αποκτήσει ήδη στο εργαστήριο του θείου του Γεράσιμου Δαφνόπουλου. Επιστρέφοντας στην Ελλάδα εργάσθηκε στο φωτογραφείο του θείου του. Όταν το 1935 ο τελευταίος πέθανε, ανέλαβε μαζί με τον αδελφό του Δημήτριο Αρετόπουλο το φωτογραφείο του. Ο Νικόλαος Μούσιος με τη σύζυγό του είχαν αποκτήσει ένα γιο, τον Μάκη (ονομάσθηκε Γεράσιμος προς τιμήν του θείου του), ο οποίος σπούδασε νομικά, εργάσθηκε ως δικηγόρος στην πόλη μας και πέθανε πριν λίγα χρόνια, μόλις συνταξιοδοτήθηκε. Ο Νικ. Μούσιος, εν αντιθέσει με τους άλλους φωτογράφους της σχολής Δαφνόπουλου, ήταν ως επί το πλείστον φωτογράφος τοπίου. Εκτύπωσε και κυκλοφόρησε τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια επιστολικά δελτάρια με διάφορα τοπία της Λάρισας και πέθανε όπως και ο πατέρας του σε νεαρή ηλικία το 1951, όταν ήταν 40 ετών.
Η λήψη της σημερινής φωτογραφίας έγινε από την περιοχή του Αλκαζάρ, λίγο πριν από το Εθνικό Στάδιο και απεικονίζει τη δυτική πλευρά της συνοικίας Ταμπάκικα (σήμερα έχουν μετονομασθεί σε Αμπελοκήπους). Το ιδιαίτερο στην άποψη αυτή είναι ότι απεικονίζονται μόνον δύο κτίσματα. Σε πρώτο επίπεδο ο ναός της Ζωοδόχου Πηγής (Παναγία) και στο βάθος ο Μύλος του Παππά. Ο υπόλοιπος χώρος είναι κενός από κτίρια και καλύπτεται από υψηλόκορμα δένδρα και πράσινη βλάστηση.
Ο ναός της Παναγίας διατηρεί την προπολεμική του μορφή, όπου η ιδιαιτερότητα της αρχιτεκτονικής σύνθεσης επικεντρωνόταν στη μορφή της δυτικής πρόσοψης του ναού. Στο κατώτερο τμήμα υπήρχαν τρία τοξωτά ανοίγματα, τα οποία οδηγούσαν στο εσωτερικό προς τα αντίστοιχα κλίτη, ενώ στο ανώτερο τμήμα της, πάνω από την αετωματική απόληξη της δυτικής πλευράς, υψωνόταν το κωδωνοστάσιο σε μια ασυνήθιστη θέση, η οποία ήταν αποτέλεσμα μιας ευφυούς κατασκευής του αρχιτέκτονα. Το αγίασμα βρίσκεται και σήμερα σε υπόγειο χώρο στη βορειοδυτική γωνία του ναού, ακριβώς στο σημείο όπου ανευρέθηκε η εικόνα. Ο ναός αυτός είχε κτισθεί το 1880 και διατηρήθηκε ακέραιος μέχρι τον μεγάλο σεισμό του 1941. Τότε κατέρρευσε το κομψό κωδωνοστάσιο και επηρεάσθηκε σημαντικά η ανθεκτικότητα της τοιχοποιίας. Όμως συντηρήθηκε και το 1992 το λαβωμένο από τον σεισμό κτίσμα κατεδαφίσθηκε και στη θέση του ανοικοδομήθηκε ο σημερινός περίλαμπρος ναός.
Για τον Μύλο του Παππά αναφερθήκαμε παλαιότερα με την ευκαιρία μιας παλαιάς και σπάνιας φωτογραφίας του Μύλου από τις αρχές του 20ού αιώνα (περίπου 1910)[2]. Το 1920 μια καταστροφική πυρκαγιά, η οποία οφειλόταν σε επέμβαση(;) των γαλλικών στρατευμάτων (Σενεγαλέζοι, Μαροκινοί) τα οποία είχαν καταλάβει τη Λάρισα και στάθμευαν στην πόλη μας κατά τη διάρκεια του εθνικού διχασμού, αποτέφρωσε τον ατμόμυλο και τα διάφορα παραρτήματα του κεντρικού κτιρίου. Το γεγονός αυτό στάθηκε αφορμή να κατασκευασθεί ένα μεγαλύτερο σε έκταση και πολυώροφο κτιριακό συγκρότημα με σύγχρονο μηχανικό εξοπλισμό, αυτό το οποίο διακρίνεται στη φωτογραφία του Νικ. Μόσιου και διατηρείται μέχρι και σήμερα, όπου έχει μετατραπεί σε εστία πολιτισμού για την πόλη μας.
Η περίοδος αυτή του Μύλου του Παππά σφραγίσθηκε από την προσωπικότητα του Φώτη Παππά, ο οποίος ήταν ένα από τα πλέον επίλεκτα μέλη της λαρισαϊκής κοινωνίας. Εκτός της απόλυτης εποπτείας του Μύλου που είχε, ήταν ένας από τους πρωτεργάτες της δημιουργίας της Εταιρείας Υδρεύσεως Ηλεκτροφωτισμού Λαρίσης (Ε.Υ.Η.Λ.), του μετέπειτα Ο.Υ.Η.Λ., διετέλεσε πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου και του Εμπορικού Συλλόγου Λαρίσης, ίδρυσε τη Νυκτερινή Εμπορική Σχολή και είχε αξιόλογη αλλά αφανή φιλανθρωπική δράση.
Γύρω στα 1985 ο Μύλος σταμάτησε τις εργασίες του και τον Νοέμβριο του 1988 αγοράσθηκαν τα κτίρια και ο περιβάλλων χώρος από τη δημοτική αρχή με δήμαρχο τον Αριστείδη Λαμπρούλη. Έναν χρόνο αργότερα, τον Νοέμβριο του 1989, οι εγκαταστάσεις του Μύλου του Παππά μαζί με τον εξοπλισμό του, χαρακτηρίσθηκαν από το Υπουργείο Πολιτισμού ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο, καθ' όσον "…αποτελεί αξιόλογο και αντιπροσωπευτικό δείγμα παραδοσιακής βιομηχανικής εγκατάστασης των αρχών του αιώνα μας … και συνδέεται με ιστορικές μνήμες των κατοίκων της περιοχής…".
Στο κάτω μέρος της φωτογραφίας διακρίνεται η δεξιά όχθη του Πηνειού, η οποία είναι ακόμα αδιαμόρφωτη. Τα νερά του ποταμού κυλούν ήρεμα και στο μέσον της κοίτης διαγράφεται μια μικρή νησίδα με αραιή χαμηλή βλάστηση. Πρόκειται για μια όμορφη φωτογραφία, η οποία στην έγχρωμη έκδοση η απόδοσή της είναι εξαιρετική[3].
------------------------------------------------
[1]. Η Ελένη Δαφνοπούλου-Ιωαννίδου, αδελφή του Γεράσιμου υπήρξε, όπως και ο αδελφός της, «Φωτογράφος της Βασιλικής Αυλής». Θεωρείται ότι είναι μία από τις πρώτες, αν όχι η πρώτη, γυναίκα φωτογράφος στην Ελλάδα.
[2]. Βλέπε: Παπαθεοδώρου Νικόλαος, Το κτίριο του Μύλου του Παππά. Η αρχική μορφή του, εφ. "Ελευθερία" φύλλο της 18ης Φεβρουαρίου 2018.
[3]. Θα ήθελα να ευχαριστήσω θερμά την κ. Χάιδω Βαλσάμη-Πανέλα για την παραχώρηση φωτογραφιών από το αρχείο του αείμνηστου εξαδέλφου της Μάκη Μούσιου. Χωρίς την απλόχερη βοήθεια αυτών των ατόμων δεν θα μπορούσε η στήλη αυτή να αναπλάσει τη σύγχρονη ιστορία της πόλης μας στον βαθμό που θα το επιθυμούσε.
Από τον Νικ. Αθ. Παπαθεοδώρου
nikapap@hotmail.com
