Πηγές μας στάθηκαν το βιβλίο του Βάσου Καλογιάννη «Η χρυσή βίβλος του Δήμου Λαρίσης»[1], η επιτυχημένη στήλη «Προσωπογραφίες» του Αλέξανδρου Γρηγορίου στην τοπική «Ελευθερία» της Κυριακής, παλιές εφημερίδες της Λάρισας και πολλά ιδιωτικά αρχεία συμπολιτών μας.
Στο χρονικό διάστημα 138 χρόνων ελεύθερου βίου της πόλης μας εντοπίσθηκαν 32 διαφορετικοί δήμαρχοι, ορισμένοι από τους οποίους, όπως αποδεικνύεται και από τον επισυναπτόμενο πίνακα, επανεκλέχθηκαν μέχρι και τέσσερις φορές (Αχιλλέας Αστεριάδης, Κωνσταντίνος Τζανακούλης). Από τους 32, οι 17 ήταν εκλεγμένοι έπειτα από τη διενέργεια δημοτικών εκλογών. Οι υπόλοιποι 15 ήταν διορισμένοι. Οι τελευταίοι εμφανίζονται σε περιόδους πολιτικής αστάθειας, πολέμων, δικτατοριών, εθνικών και εμφυλίων διχασμών. Οι καταστάσεις αυτές, οι οποίες επέβαλαν διορισμένους δημάρχους έχουν καταμετρηθεί και είναι συνολικά πέντε:
1) Τα πρώτα χρόνια μετά την απελευθέρωση του 1881[2]. Πρώτος δήμαρχος ήταν ο Οθωμανός Χασάν Ετέμ και όταν αυτός τον Σεπτέμβριο του 1882 παραιτήθηκε, τον διαδέχθηκε ο διορισμένος δημοτικός σύμβουλος Αργύριος Διδίκας.
2) Ο ελληνοτουρκικός πόλεμος του 1897. Οι Τούρκοι κατακτητές διόρισαν δήμαρχο τον αρεστό σ' αυτούς Κωνσταντίνο Μαρκίδη και μετά την αποχώρησή τους το 1998 η ελληνική πολιτεία διόρισε τον Βασίλειο Σηλυβρίδη.
3) Ο εθνικός διχασμός. Απομακρύνεται το 1917 ο εκλεγμένος το 1914 Μιχαήλ Σάπκας και μέχρι το 1924 που γίνονται οι επόμενες δημοτικές εκλογές, διορίζονται κατά σειρά οι Κωνσταντίνος Βλάχος, Κουτσούμπας Χρήστος, Παπαγεωργίου Δημήτριος και Αρσενίδης Βασίλειος.
4) Η περίοδος 1938-1951 (δικτατορία Μεταξά, κατοχή, απελευθέρωση και εμφύλιος). Ο εκλεγμένος το 1934 Στυλιανός Αστεριάδης (Πατόφλας) συνεχίζει ως δήμαρχος και μετά το 1938 που έπρεπε να γίνουν εκλογές, αλλά η δικτατορία Μεταξά δεν το επέτρεψε. Συνέχισε και κατά τη διάρκεια της κατοχής μέχρι και το 1951, αφού ενδιάμεσα διορίσθηκαν για μικρά χρονικά διαστήματα οι Σακελλάριος Θεόδωρος, Παπαϊωάννου Γεώργιος, Σιτράς Αντώνιος και Τζαβέλας Νικόλαος.
5) Η δικτατορία των συνταγματαρχών (1967-1974). Το 1967 παύεται ο εκλεγμένος Αλέξανδρος Χονδρονάσιος και διορίζεται από τη δικτατορία ο Δημήτριος Χατζηγιάννης. Μετά την παραίτηση του τελευταίου διορίζεται ο Θάνος Μεσσήνης και μετά την πτώση της δικτατορίας διορίζονται από την κυβέρνηση οι δικαστικοί Σακελλαρίδης Ιωάννης και Ζωγραφίδης Στυλιανός.
Η χρονική διάρκεια συνολικής θητείας των 15 διορισμένων δημάρχων όλο αυτό το διάστημα ανέρχεται σε 32 χρόνια, εν αντιθέσει με τους 17 εκλεγμένους οι οποίοι θήτευσαν ως πρώτοι πολίτες της Λάρισας επί 106 χρόνια.
Όσον αφορά στην επαγγελματική ιδιότητα κάθε δημάρχου, παρατηρούμε ότι πλειοψηφεί η κατηγορία των εμπόρων, κτηματιών και γενικά επιχειρηματιών. Είναι οκτώ άτομα και όλοι τους εντοπίζονται στα πρώτα μετά την απελευθέρωση της Λάρισας χρόνια (Χασάν Ετέμ, Διδίκας, Γεωργιάδης, Γαλάτης, Αναστασιάδης, Σηλυβρίδης, Κουτσούμπας, Παπαγεωργίου). Ακολουθούν επτά ιατροί (Αστεριάδης Αχιλλεύς, Λογιωτάτου, Ζαρμάνης, Σάπκας, Βλάχος, Αστεριάδης Στυλιανός, Μεσσήνης), επτά δικηγόροι (Μαρκίδης, Αρσενίδης, Παπαϊωάννου, Σιτράς, Ζιαζιάς, Χατζηγιάννης, Χονδρονάσιος), τρεις δικαστικοί (Τζαβέλας, Σακελλαρίδης, Ζωγραφίδης), δύο πολιτικοί μηχανικοί (Σακελλάριος, Μπλάνας), δύο γεωπόνοι (Λαμπρούλης, Τζανακούλης), ένας φαρμακοποιός (Καραθάνος), ένας εκπαιδευτικός (Καφφές) και ένας οδοντίατρος (Καλογιάννης).
Ο δήμαρχος με την πιο μακροχρόνια θητεία είναι ο Κώστας Τζανακούλης. Έχει τέσσερις συνεχόμενες θητείες, από το 1998 μέχρι το 2014, δεκαέξι ολόκληρα χρόνια.
ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΔΗΜΑΡΧΩΝ ΤΗΣ ΛΑΡΙΣΑΣ ΑΠΌ ΤΟ 1881 ΜΕΧΡΙ ΣΗΜΕΡΑ
| 1. | Χασάν Ετέμ Καντήρ αγάς | 1881-1882 | Κτηματίας | διορισμένος |
| 2. | Διδίκας Αργύριος | 1882-1883 | Επιχειρηματίας | « |
| 3. | Γεωργιάδης Χρήστος | 1883-1887 | Έμπορος | εκλεγμένος |
| 4. | Γαλάτης Διονύσιος | 1887-1891 | Έμπορος σιτηρών | « |
| 5. | Αστεριάδης Αχιλλεύς | 1891-1895 | Ιατρός | « |
| 6. | Λογιωτάτου Αχιλλεύς | 1895-1896 | Ιατρός | « |
| 7. | Αναστασιάδης Κωνσταντίνος | 1896-1897 | Δ/της αγροκτημάτων | « |
| 8. | Μαρκίδης Κωνσταντίνος | 1897-1898 | Νομικός | διορισμένος |
| 9. | Σηλυβρίδης Βασίλειος | 1898-1899 | Έμπορος | « |
| 10. | Ζαρμάνης Αναστάσιος | 1899-1903 | Ιατρός | εκλεγμένος |
| Αστεριάδης Αχιλλεύς[3] | 1903-1914 | Ιατρός | « | |
| 11. | Σάπκας Μιχαήλ | 1914-1917 | Ιατρός | « |
| 12. | Βλάχος Κωνσταντίνος | 1917-1920 | Ιατρός | διορισμένος |
| 13. | Κουτσούμπας Χρήστος | 1921-1922 | Επαγγελματίας | « |
| 14. | Παπαγεωργίου Δημήτριος | 1922-1924 | Επιχειρηματίας | « |
| 15. | Αρσενίδης Βασίλειος | 1924-1925 | Δικηγόρος | « |
| Σάπκας Μιχαήλ | 1925-1934 | Ιατρός | εκλεγμένος | |
| 16. | Αστεριάδης Στυλιανός | 1934-1944 | Ιατρός | « |
| 17. | Σακελλάριος Θεόδωρος | 1944 | Πολιτικός Μηχ. | διορισμένος |
| 18. | Παπαϊωάννου Γεώργιος | 1944-1945 | Δικηγόρος | « |
| 19. | Σιτράς Αντώνιος | 1945 | Δικηγόρος | « |
| Αστεριάδης Στυλιανός | 1945-1946 | Ιατρός | « | |
| Σιτράς Αντώνιος | 1946 | Δικηγόρος | « | |
| Αστεριάδης Στυλιανός | 1946-1950 | Ιατρός | « | |
| 20. | Τζαβέλλας Νικόλαος | 1950-1951 | Δικαστικός | « |
| 21. | Καραθάνος Δημήτριος | 1951-1954 | Φαρμακοποιός | εκλεγμένος |
| 22. | Ζιαζιάς Σωτήριος | 1954-1955 | Δικηγόρος | « |
| 23. | Χατζηγιάννης Δημήτριος | 1955-1964 | Δικηγόρος | « |
| 24. | Χονδρονάσιος Αλέξανδρος | 1964-1967 | Δικηγόρος | « |
| Χατζηγιάννης Δημήτριος | 1967-1970 | Δικηγόρος | διορισμένος | |
| 25. | Μεσσήνης Θάνος | 1969-1974 | Ιατρός | « |
| 26. | Σακελλαρίδης Ιωάννης | 1974 | Δικαστικός | « |
| 27. | Ζωγραφίδης Στυλιανός | 1974-1975 | Δικαστικός | « |
| 28. | Μπλάνας Αγαμέμνων | 1975-1978 | Πολιτικός Μηχ. | εκλεγμένος |
| Χονδρονάσιος Αλέξανδρος | 1978-1981 | Δικηγόρος | « | |
| 29. | Λαμπρούλης Αριστείδης | 1980-1994 | Γεωπόνος | « |
| 30. | Καφφές Χριστόδουλος | 1994-1998 | Εκπαιδευτικός | « |
| 31. | Τζανακούλης Κωνσταντίνος | 1998-2014 | Γεωπόνος | « |
| 32. | Καλογιάννης Απόστολος | 2014- | Οδοντίατρος | « |
Στη συνέχεια και με την ευκαιρία των πρόσφατων εκλογών, διαβάζοντας την τοπική εφημερίδα «Ελευθερία» της 10ης Απριλίου 1926, εντοπίζουμε ενδιαφέροντα στοιχεία των εκλογών της εποχής εκείνης. Ήταν περίοδος δικτατορίας του Θεόδωρου Πάγκαλου. Τον Μάρτιο του 1926 παραιτήθηκε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κουντουριώτης και ο Πάγκαλος προκήρυξε εκλογές για την ανάδειξη νέου Προέδρου, με υποψήφιους τον ίδιο και τον Κωνσταντίνο Δεμερτζή. Οι εκλογές διεξήχθηκαν, για ευνόητους λόγους, σε δύο δόσεις. Σε μερικούς νομούς την 4η Απριλίου του 1926 και στους υπόλοιπους την 11η Απριλίου (δικτάτορας ήταν, ό,τι ήθελε έκανε…). Στον νομό Λαρίσης έγιναν την Κυριακή 11 Απριλίου. Με τη διαδικασία αυτή, όπως καταλαβαίνετε, Πρόεδρος Δημοκρατίας αναδείχθηκε ο Θεόδωρος Πάγκαλος.
Στην τρίτη σελίδα της «Ελευθερίας» δημοσιεύεται ανακοίνωση του Δημάρχου Λαρίσης την περίοδο εκείνη Μιχαήλ Σάπκα, η οποία καθόριζε τα εκλογικά κέντρα στην πόλη, καθώς και τα άτομα, τακτικά και αναπληρωματικά, που αποτελούσαν την εφορευτική επιτροπή κάθε εκλογικού τμήματος. Τα εκλογικά κέντρα την εποχή εκείνη ήταν μόλις τέσσερα: η αίθουσα συνεδριάσεων του Πρωτοδικείου, η αίθουσα συνεδριάσεων του Εφετείου, η εκκλησία του Αγ. Αχιλλίου και η εκκλησία του Αγ. Νικολάου. Στην παλιά Λάρισα, ελλείψει άλλων χώρων, οι νάρθηκες των ναών αποτελούσαν εκλογικά κέντρα.
Όσον αφορά στα μέλη των εφορευτικών επιτροπών των εκλογικών κέντρων, παρατηρούμε ότι τα περισσότερα είναι γνωστά ονόματα επιστημόνων, επαγγελματιών και εμπόρων της αστικής Λάρισας του μεσοπολέμου. Αναφέρουμε μερικά: Μίχος Βασίλειος, Μαρκατάς Αθανάσιος, Μπούρας Μιχαήλ, Αστεριάδης Στυλιανός, Αλεξάνδρου Ιωάννης, Ζιαζιάς Ιωάννης και πολλοί άλλοι…
--------------------------------------------------------------------------
[1]. Καλογιάννη Βάσου, Η Χρυσή Βίβλος του Δήμου Λαρίσης. Από τη μακραίωνη ιστορία της θεσσαλικής πρωτευούσης, τύποις Δημητρακοπούλου, Λάρισα 1963.
[2]. Είναι γνωστό ότι η ελληνική πολιτεία διόρισε ως πρώτο δήμαρχο της Λάρισας τον φιλέλληνα Οθωμανό Χασάν Ετέμ.
[3]. Στη συνεχόμενη αρίθμηση των δημάρχων παραλείπεται νέος αριθμός σε δήμαρχο ο οποίος είχε ήδη εκλεγεί ή διορισθεί πιο πριν και εν τω μεταξύ παρεμβλήθηκαν άλλοι.
Από τον Νικ. Αθ. Παπαθεοδώρου
nikapap@hotmail.com
