Στην εικόνα αποτυπώνεται το περίφημο για την εποχή του κτίριο της Μανιαρείου Σχολής των Αμπελακίων. Ήταν ένα επιβλητικό σε μέγεθος και αρχιτεκτονικό σχέδιο κτίριο, το οποίο οικοδομήθηκε κατά τη διάρκεια των τελευταίων χρόνων της τουρκοκρατίας, μοναδικό για τη Θεσσαλία την περίοδο εκείνη. Κτίσθηκε με χρήματα τα οποία διατέθηκαν από τον Αμπελακιώτη την καταγωγή Αδαμάντιο (Διαμαντή) Μάνιαρη, κάτοικο Ερμούπολης, σύμφωνα με την επιθυμία του, η οποία είναι αποτυπωμένη στη γενναιόδωρη διαθήκη που άφησε το 1870, λίγο πριν τον θάνατό του.
Ο Διαμαντής Μάνιαρης γεννήθηκε στα Αμπελάκια το 1789. Πατέρας του ήταν ο Θωμάς Γ. Μάνιαρης, που ήταν ταμίας της Συντροφίας (Συνεταιρισμού) των Αμπελακίων, η οποία κατασκεύαζε και διακινούσε σε όλη την Ευρώπη τα κόκκινα ανεξίτηλα νήματα. Τα βασικά γράμματα τα έμαθε στα Αμπελάκια και επιθυμία του πατέρα του ήταν να σπουδάσει ιατρική. Το 1807 ταξίδεψε στη Βιέννη κοντά σε συγγενείς του, οι οποίοι όμως τον μετέπεισαν και τον προέτρεψαν να ασχοληθεί με το εμπόριο, αφού θα είχε πλούσια την υποστήριξή τους. Αρχικά εργάσθηκε σε πολλές εταιρείες και από το 1816 άρχισε κι ο ίδιος να διακινεί εμπορικά τα κόκκινα νήματα.
Όταν ξέσπασε η Ελληνική Επανάσταση του 1821 κατατάχθηκε στον Ιερό Λόχο του Αλέξανδρου Υψηλάντη και στη μάχη του Σκουλενίου[1] ήταν από τους λίγους διασωθέντες οι οποίοι κατέφυγαν στη Ρωσία. Σύντομα επανέκαμψε στην Ελλάδα και αφού πέρασε από πολλές δημόσιες θέσεις βρέθηκε στη Σύρο, όπου το 1846 ανέλαβε τη διεύθυνση στο τοπικό υποκατάστημα της Εθνικής Τράπεζας. Το 1871 παραιτήθηκε και πέθανε λίγους μήνες αργότερα (14 Νοεμβρίου 1871). Η εφημερίδα "Ερμούπολις" έγραφε για την προσωπικότητα του Μάνιαρη: ".. ανήρ έμπλεως πατριωτισμού, διακεκριμένης τιμιότητος, αυστηρότατος και ανεπιλήπτου χαρακτήρος, διανύσας βίον παραδειγματικόν…"[2]. Σε όλη τη ζωή του ήταν εργατικός, λιτοδίαιτος και οικονόμος. Απέκτησε τεράστια περιουσία, όμως από τον γάμο του δεν κατόρθωσε να αποκτήσει τέκνα.
Συνέταξε τη διαθήκη του το 1870, με την οποία κατέστησε κληρονόμους τα αδέλφια του Ιωάννη και Ελένη Θ. Μάνιαρη. Άφησε όμως και πολλά ετήσια εισοδήματα για την ίδρυση και συντήρηση Σχολείου στη γενέτειρά του, τα Αμπελάκια, το οποίο επιθυμούσε να φέρει το όνομά του. Τη διαχείριση του κληροδοτήματος ανέθετε στον διευθυντή της Εθνικής Τράπεζας στη Σύρο και στον δήμαρχο της Ερμούπολης. Όταν θα απελευθερωνόταν η Θεσσαλία[3] όριζε ως διαχειριστές τον δήμαρχο Αμπελακίων και τον διευθυντή της Εθνικής Τράπεζας στο υποκατάστημα της Λάρισας.
Ειδικά για την κατασκευή και λειτουργία της Σχολής στα Αμπελάκια όριζε ως εκτελεστές της διαθήκης τον αδελφό του Ιωάννη Μάνιαρη και τον ταμία της Εθνικής Τράπεζας στη Σύρο και έμπιστό του Λεωνίδα Κουτζοδόντη. Από το 1873 άρχισαν οι διαδικασίες στα Αμπελάκια για την εκτέλεση της επιθυμίας του δωρητή Διαμαντή Μάνιαρη. Τα σχέδια ανατέθηκαν στον αρχιτέκτονα Κωνσταντίνο Κοκκίνη[4] και τα εγκαίνια έγιναν με επισημότητα την Κυριακή 7 Οκτωβρίου 1879 από τον επίσκοπο Πλαταμώνος Αμβρόσιο Κασσάρα, χωρίς όμως να έχει πλήρως ολοκληρωθεί το κτίριο, με αποτέλεσμα πολλά μαθήματα να γίνονται στις κατοικίες των δασκάλων της Σχολής. Στο κτίριο στεγάζονταν τρία σχολεία, το δημοτικό αρρένων, το δημοτικό θηλέων και το ελληνικό σχολείο (σχολαρχείο). Από την πρώτη στιγμή ο αριθμός των μαθητών ήταν μεγάλος. 243 μαθητές παρακολούθησαν τα μαθήματα την πρώτη σχολική χρονιά 1879-1880.
Λέγεται ότι η Σχολή κτίσθηκε στον χώρο όπου βρισκόταν το πατρικό σπίτι του Μάνιαρη, χώρος ακατάλληλος για την μελλοντική τύχη του κτιρίου, λόγω της μεγάλης κλίσης και ολισθηρότητας του εδάφους. Οι κατολισθήσεις είχαν αρχίσει από νωρίς και το 1914 ειδική επιτροπή του υπουργείου είχε επισημάνει τον κίνδυνο μαθητών και διδασκάλων. Επειδή το αποτέλεσμα της ανακατασκευής και στερέωσης του κτιρίου θεωρείτο ότι ήταν αρκετά αμφίβολο και η οικονομική δαπάνη απαγορευτική, η διαχειριστική επιτροπή του κληροδοτήματος έλαβε την απόφαση το 1929 να το εγκαταλείψει και να κτίσει νέο. Το εκκλησιαστικό συμβούλιο του ναού της Αγίας Παρασκευής παραχώρησε έκταση τεσσάρων στρεμμάτων, στην οποία κατασκευάσθηκε το νέο σχολικό συγκρότημα, το οποίο λειτουργεί μέχρι και σήμερα και βρίσκεται στον λιθόστρωτο δρόμο ο οποίος οδηγεί προς την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου.
Η φωτογραφία με τη Μανιάρειο Σχολή που δημοσιεύεται δεν μπορεί να αποδοθεί με ακρίβεια σε κάποιο συγκεκριμένο φωτογράφο γιατί δεν υπάρχουν τεκμήρια. Πιστεύεται όμως ότι μπορεί να είναι του Δημητρίου Μιχαηλίδη, φωτογράφου από την Αδριανούπολη, ο οποίος είχε επισκεφθεί το 1883-84 τη Θεσσαλία και εν συνεχεία είχε εκτυπώσει το δυσεύρετο σήμερα βιβλίο του "Souvenir de Thessalie" με φωτογραφίες από διάφορα μέρη της. Ο ίδιος άγνωστος φωτογράφος έχει κυκλοφορήσει και φωτογραφία με γενική άποψη των Αμπελακίων, στην οποία δεν ανιχνεύεται ο σημερινός ναός της Αγίας Παρασκευής, ο οποίος ως γνωστόν άρχισε να κατασκευάζεται το 1884[5]. Επομένως η φωτογραφία χρονολογείται στα μέσα της δεκαετίας του 1880.
-----------------------------------------------
[1]. Η Μάχη τού Σκουλενίου ήταν από τις τελευταίες μάχες των Ελλήνων επαναστατών στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες απέναντι στα στρατεύματα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Έλαβε χώρα στις 17 Ιουνίου του 1821 (Π. Ημ.), στη Μολδαβία, δίπλα στη Μονή Σκουλενίου και κατέληξε με νίκη των Οθωμανών.
[2]. Ρουβολής Στέφανος, Ο Αδαμάντιος Μάνιαρης, εφ. "Ελευθερία", Λάρισα, φύλλο της 20ής Αυγούστου 2017.
[3]. Το 1870, χρονολογία σύνταξης της διαθήκης, τα επανειλημμένα επαναστατικά κινήματα στη Θεσσαλία και η διεθνής κατάσταση προοιώνιζαν την σύντομη απελευθέρωσή της.
[4]. Κανδήλα Ιουλία, Το Ελληνικό Σχολείο (σχολαρχείο) της Μανιαρείου Σχολής Αμπελακίων (1880-1929), 6ο Συνέδριο Λαρισαϊκών Σπουδών, 8 Μαΐου 2004, Χατζηγιάννειο Πνευματικό Κέντρο Λάρισας.
[5]. Στον ανέκδοτο μέχρι σήμερα Κώδικα της Επισκοπής Πλαταμώνος (1877-1900), ο οποίος βρίσκεται στο Λαογραφικό Μουσείο της Λάρισας, διαβάζουμε ότι στις 21 Σεπτεμβρίου 1884 "…δίδεται άδεια στο Εκκλησιαστικόν Συμβούλιον του Ι. Ν. της Αγίας Παρασκευής να ανεγείρουν τον νέον Ναόν με κάποια κλίση της ανατολικής του πλευράς προς τα νότια, λόγω της υπαρχούσης ανωμαλίας του εδάφους…".
Από τον Νικ. Αθ. Παπαθεοδώρου
nikapap@hotmail.com
