Η συνοικία αυτή ήταν αμιγώς χριστιανική και αναπτύχθηκε γύρω από τη μητροπολιτική εκκλησία του Αγίου Αχιλλίου κατά τη διάρκεια των 450 περίπου χρόνων σκλαβιάς, ώστε να βρίσκεται υπό τη σκέπη και προστασία του πολιούχου της.
Η εικόνα που δημοσιεύεται σήμερα αποτυπώνει τη νοτιοδυτική πλευρά του Λόφου της Ακρόπολης όπως ήταν λίγο μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλίας το 1881. Είναι φωτογραφία του Δημητρίου Μιχαηλίδη[1] από την Αδριανούπολη. Στις αρχές της δεκαετίας του 1900 ο Βολιώτης φωτογράφος Στέφανος Στουρνάρας[2] αντέγραψε το κλισέ της φωτογραφίας αυτής, το επεξεργάσθηκε χρωμολιθογραφικά και το κυκλοφόρησε ως επιστολικό δελτάριο (κάρτα). Λεπτομέρεια από την έκδοση του Στουρνάρα αποτελεί η εικόνα την οποία θα αναλύσουμε στη συνέχεια.
Η πρώτη εντύπωση όταν αντικρίζει κάποιος στη φωτογραφία τον Λόφο απ' αυτή την πλευρά είναι η κατάληψη όλης της πλαγιάς από στριμωγμένα οικήματα με ανατολίτικη αρχιτεκτονική (σαχνισιά, συμπαγείς τοίχοι στο ισόγειο, πολλά και μεγάλα παράθυρα στον όροφο). Δρόμοι δεν διακρίνονται. Στενά και πολυδαίδαλα σοκάκια διαχωρίζουν τα κτίρια, αυλές δεν υπάρχουν και το πράσινο λείπει. Από τα κτίρια της περιόδου αυτής ταυτοποιούνται μόνον τρία. Η τρίγωνη μετώπη της δυτικής πλευράς του ναού του Αγίου Αχιλλίου (η οποία σημειώνεται με βέλος), ο οποίος έχει χαθεί ανάμεσα στα σπίτια που τον περιβάλλουν, δεξιότερα το μεγάλο κτίριο το οποίο στέγαζε το χάνι των αδελφών Σαχίνη[3] και πίσω από τη σκεπή του τελευταίου μόλις διακρίνεται το υπερώο από την κατοικία που είχε κτίσει το 1882 ο μητροπολίτης Νεόφυτος. Από τα πρώτα έργα της δημοτικής αρχής μετά την απελευθέρωση υπήρξε η σταδιακή κατεδάφιση όλων των κτισμάτων της τουρκοκρατίας τα οποία βρίσκονταν στη δυτική πλευρά του Λόφου και έφθαναν μέχρι την όχθη του Πηνειού, για να ανασάνει η περιοχή και επιπλέον να προβληθεί ο μητροπολιτικός ναός. Είναι ενδιαφέρον να παρακολουθήσει κανείς χρονικά τις διάφορες φάσεις της πολυφωτογραφημένης αυτής πλαγιάς, οι οποίες μετέβαλλαν "επί τα βελτίω" και πρόβαλλαν την όψη του Λόφου. Μετά την κατεδάφιση των οικημάτων δημιουργήθηκε ο παρόχθιος δρόμος που υπάρχει μέχρι σήμερα, κατασκευάσθηκαν αναλληματικοί τοίχοι για να υποστηριχθεί ο προαύλιος χώρος του Αγ. Αχιλλίου, το 1894 κατασκευάσθηκε η μεγάλη κλίμακα με πολλά σκαλοπάτια, η οποία οδηγούσε από το ύψος του Λόφου στον παρόχθιο δρόμο και η περιοχή κοσμήθηκε με νέες και όμορφες νεοκλασικές κατοικίες στις οποίες διέμεναν αρχοντικές οικογένειες της Λάρισας (Βελίδη, Αλέκου, Μακρή, μητροπολίτου Νεοφύτου και άλλες).
Στο δεξιό μέρος της φωτογραφίας προβάλλει εντυπωσιακό το τζαμί του Χασάν μπέη. Ήταν το επισημότερο τζαμί της Λάρισας. Το είχε κτίσει ο εγγονός του κατακτητή της Λάρισας Τουρχάν μπέη, Χασάν μέης, στις αρχές του 16ου αιώνα και ήταν από τα λίγα που είχαν διατηρηθεί επί τόσα χρόνια στην πόλη. Ήταν κτισμένο σε πολύ ευνοϊκή θέση και το 1908 η μουσουλμανική κοινότητα της Λάρισας στην οποία ανήκε, επειδή το κτίσμα είχε υποστεί σημαντικές φθορές, η συντήρησή του ήταν δαπανηρή και οι θρησκευτικές ανάγκες των Οθωμανών που είχαν απομείνει στην πόλη καλύπτονταν από το Γενί τζαμί που είχε κτισθεί το 1891, αναγκάσθηκε να το κατεδαφίσει. Σήμερα ο γήλοφος αυτός ισοπεδώθηκε και στη θέση του κατασκευάσθηκαν πολυώροφες οικοδομές. Πίσω από τη δεξιά πλευρά του τρούλου του τεμένους του Χασάν μπέη μόλις διακρίνεται η κορυφή του παλιού τούρκικου ρολογιού της Λάρισας που σήμανε την ώρα με καμπάνες.
Στο κάτω μέρος της φωτογραφίας εικονίζονται μερικά τόξα από την παλιά μεγάλη πέτρινη γέφυρα της Λάρισας. Το οδόστρωμά της στα πλάγια περιχαρακώνεται με βαριά λίθινα στηθαία σε χαμηλό ύψος (μέχρι τον μηρό ενός ενήλικα, περίπου 80 εκ.), κατασκευασμένα από μεγάλες, παχιές και μονοκόμματες πλάκες, τοποθετημένες κάθετα. Επειδή μετά την απελευθέρωση τα ογκώδη στηθαία, από την πρόσκρουση των αμαξών επάνω τους, είχαν χάσει τη σταθερότητα και οι αρμοί τους είχαν χαλαρώσει, συγκολλήθηκαν στερεά. Το 1886 Τάγμα Μηχανικού αντικατέστησε τα στηθαία αυτά με ξύλινα κάγκελα. Η μεταβολή αυτή των στηθαίων της γέφυρας μάς επιτρέπει να χρονολογήσουμε τη φωτογράφιση μεταξύ των ετών 1882 και 1886. Η εγκυρότητα της χρονολόγησης αυτής επιβεβαιώνεται και από άλλα τεκμήρια της φωτογραφίας.
-------------------------------------------
[1]. Ο Δημήτριος Μιχαηλίδης θεωρείται από τους πρώτους φωτογράφους που έκανε συστηματική δουλειά στην αποτύπωση τοπίων της Θεσσαλίας. Αρχικά είχε φωτογραφείο στο Πέραν της Κωνσταντινούπολης, ενώ αργότερα εγκαταστάθηκε στην Αδριανούπολη. Τη Θεσσαλία υπολογίζεται ότι την επισκέφθηκε το 1883 και από την επίσκεψή του αυτή γνωστό είναι σήμερα το σπάνιο φωτογραφικό λεύκωμά του Souvenir de Thessalie, με 28 απεικονίσεις μεγάλων διαστάσεων και πολύ καλής τεχνικής από διάφορες περιοχές της Θεσσαλίας, το οποίο εκδόθηκε το 1884.
[2]. Ο Στέφανος Στουρνάρας (1867-1928) γεννήθηκε στη Ζαγορά του Πηλίου. Σπούδασε στη Σχολή Καλών Τεχνών στην Αθήνα και το 1889 μετά την αποφοίτησή του εγκαταστάθηκε μόνιμα στον Βόλο. Αρχικά ασχολήθηκε με την αγιογραφία και το 1892 άνοιξε φωτογραφείο στο κέντρο του Βόλου. Με τη φωτογραφία τοπίου ασχολήθηκε μετά τον πόλεμο του 1897, οπότε και άρχισε να εκτυπώνει και να κυκλοφορεί εκατοντάδες επιστολικά δελτάρια πολύ καλής τέχνης μέχρι τον θάνατό του το 1928. Οι δύο γιοί του Κωνσταντίνος και Νικόλαος συνέχισαν την τέχνη του πατέρα τους. Ο πρώτος στον Βόλο και ο δεύτερος στην Αθήνα.
[3]. Βλέπε: Παπαθεοδώρου Νικόλαος, Το Χάνι του Σαχίνη μετατρέπεται σε φυλακή, εφ. "Ελευθερία", Λάρισα, φύλλο της 14ης Οκτωβρίου 2015.
Του Νικ. Αθ. Παπαθεοδώρου
nikapap@hotmail.com
