Κάθε ιστορικός ερευνητής μπορεί από το γραφείο του, με το πάτημα ενός πλήκτρου, να αναζητήσει προσβάσιμα αρχεία σε οποιοδήποτε σημείο του κόσμου, αρκεί να έχει πολύ καλές γνώσεις στη χρήση και τις δυνατότητες του προσωπικού του υπολογιστή. Η φωτογραφία αυτή αποτέλεσε έναν ευχάριστο αιφνιδιασμό για μένα, καθώς επιβεβαίωσε την ιστορία ενός εμβληματικού κτιρίου της Λάρισας. Ας είναι καλά ο Αχιλλέας Καλτσάς, μέλος της Φωτοθήκης που την εντόπισε, και αντίγραφό του αναλύουμε σήμερα από τη στήλη αυτή.
Η φωτογραφία απεικονίζει τον άνω όροφο ενός όμορφου νεοκλασικού κτιρίου της Λάρισας, το οποίο βρισκόταν στη νότια πλευρά της Κεντρικής πλατείας (Θέμιδος), κατά τη διάρκεια μιας ιστορικής στιγμής πριν από 101 χρόνια ακριβώς. Ήταν 20 Ιουνίου 1917 με το νέο ημερολόγιο και ο στρατηγός Maurice Sarrail[1] επισκέφθηκε τα γαλλικά στρατεύματα που είχαν καταλάβει τη Λάρισα από τα τέλη Μαΐου του ίδιου χρόνου. Ήταν η περίοδος του εθνικού διχασμού και η Ελλάδα βρέθηκε ξαφνικά με δύο κυβερνήσεις, μία των Αθηνών με την υποστήριξη του βασιλιά Κωνσταντίνου και μία της Θεσσαλονίκης με επικεφαλής την τριανδρία Βενιζέλου – Κουντουριώτη – Δαγκλή, η οποία ουσιαστικά βρισκόταν υπό την επήρεια των Γάλλων της Αντάντ. Ο στρατηγός Sarrail φθάνοντας σιδηροδρομικώς στη Λάρισα, κατευθύνθηκε στην Κεντρική πλατεία και επισκέφθηκε το στρατηγείο των γαλλικών ενόπλων δυνάμεων, το οποίο είχε εγκατασταθεί στον όροφο του κτηρίου της φωτογραφίας, στον οποίο προηγουμένως στεγαζόταν τα γραφεία της 1ης Ελληνικής Μεραρχίας Ιππικού. O Sarrail με τον υπασπιστή του βρίσκονται στον δεύτερο από δεξιά εξώστη του κτηρίου και παρακολουθούν στην πλατεία το συγκεντρωμένο πλήθος και τους γάλλους στρατιώτες, ενώ στον επόμενο εξώστη έχει αναρτηθεί η γαλλική σημαία. Κοιτάξτε τις λεπτομέρειες του κτιρίου, το περίτεχνο γείσο κάτω από τη στέγη, τους εξώστες με τα μαρμάρινα φουρούσια και τα περίτεχνα μεταλλικά κιγκλιδώματα και άλλα αρχιτεκτονικά στολίδια γύρω από τις πόρτες. Οι πρόγονοί μας ιδιοκτήτες και κατασκευαστές στόλιζαν και εξωτερικά τα κτίσματά τους. Πώς πήγε χαμένη τόση ομορφιά!
Θα αναφέρουμε λίγα ιστορικά στοιχεία για την οικοδομή αυτή. Μετά την απελευθέρωση της Λάρισας το 1881 στο σημείο αυτό υπήρχε μια οικοπεδική έκταση την οποία είχε αγοράσει από τους Οθωμανούς που εγκατέλειπαν τη Λάρισα ο δικηγόρος Ευστάθιος Ιατρίδης. Ήταν ένα χέρσο οικόπεδο όπου τα παιδιά της εποχής χρησιμοποιούσαν για τα παιχνίδια τους. Στο βάθος του οικοπέδου αυτού είχε κτίσει ένα μακρόστενο ισόγειο κτίσμα ο φωτογράφος Θεοδωρίδης και εκεί είχε εγκαταστήσει το υποτυπώδες φωτογραφείο του. Όταν αυτός το εγκατέλειψε εγκαταστάθηκε στο ίδιο κτίσμα ο ιταλός αρχιμουσικός της Φιλαρμονικής του Δήμου Ρουτζέρο. Ήταν ο άνθρωπος που δίδαξε πρώτος στους Λαρισαίους την ερμηνεία του πενταγράμμου και δημιούργησε τη Φιλαρμονική του Δήμου. Στη συνέχεια το οικόπεδο με το ισόγειο κτίσμα αγοράσθηκε από τον Κώστα Κατσαούνη[2]. Σ’ αυτό έκτισε γύρω στα 1900 μια όμορφη διώροφη οικοδομή νεοκλασικού ρυθμού. Το ισόγειο διαρρυθμίσθηκε για να στεγάσει καταστήματα και στη δυτική άκρη του υπήρχε η είσοδος για τον επάνω όροφο. Από τα πρώτα καταστήματα του ισογείου ήταν μια μπυραρία, συμβολαιογραφεία, αργότερα οι αδελφοί Παπαγεωργίου στέγασαν την Τράπεζα Θεσσαλίας, και το 1917 διαβάζουμε στη φωτογραφία ότι λειτουργούσε το "Ζαχαροπλαστείον Doree του Δημητρίου Α. Πάλτσου". Στον επάνω όροφο ήταν για πολλά χρόνια εγκατεστημένη η Διοίκηση της 1ης Μεραρχίας Ιππικού, η οποία είχε έδρα τη Λάρισα και της οποίας πρώτος διοικητής υπήρξε ο στρατηγός Δελαγραμμάτικας. Κάποιο διάστημα πέρασε από τη διοίκηση της Μεραρχίας και ο κατόπιν στρατάρχης και πρωθυπουργός Αλέξανδρος Παπάγος, τον οποίο διαδέχθηκε ο συνταγματάρχης Τσαγγαρίδης.
Το μέγαρο Κατσαούνη ανατολικά συνόρευε με την αυλή των Δικαστηρίων, ενώ δυτικά υπήρχε από τη δεκαετία του 1900 ένα απλό διώροφο κτίριο, το οποίο γύρω στα 1920 αγοράσθηκε από την Εμπορική Τράπεζα, η οποία έπειτα από διάφορες εσωτερικές και εξωτερικές βελτιώσεις στέγασε το τοπικό υποκατάστημά της. Το κτήριο του Κατσαούνη έμεινε γνωστό Λαρισαίους ως «Παλλάδιον» από το καφεζαχαροπλαστείο που λειτούργησε κάποιο διάστημα στο ισόγειο. Με τον σεισμό του 1941 ο επάνω όροφος χαρακτηρίσθηκε ετοιμόρροπος και κατεδαφίσθηκε. Έμεινε το ισόγειο όπου στεγάσθηκε το καφενείο "Παλλάδιον". Οι μεγαλύτεροι αναπολούμε το "μικρό Ολύμπιον" (σε αντιδιαστολή με το περίφημο ζαχαροπλαστείο "Ολύμπιον" του Γκονταρούλη επί της οδού Κύπρου), που υπήρχε σε ένα τμήμα του ισογείου, το οποίο ήταν τόπος συνάντησης νεαρών και φοιτητών. Όταν το απομεινάρι από τον σεισμό του μεγάρου Κατσαούνη κατεδαφίσθηκε, ανάμεσα από το νέο Δικαστικό μέγαρο και την πολυώροφη οικοδομή της Εμπορικής Τραπέζης που κτίσθηκαν σ' αυτό το διάστημα, δημιουργήθηκε ο σημερινός πεζόδρομος της οδού Μαρίνου Αντύπα.
----------------------------------------------------
[1]. Maurice Sarrail (1856-1929). Γάλλος στρατηγός διοικητής, από τον Οκτώβριο του 1915 του εκστρατευτικού σώματος των Συμμαχικών Στρατευμάτων της Ανατολής στη Θεσσαλονόκη, πιο γνωστού ως Αντάντ.
[2]. Ο Κώστας Κατσαούνης, ήταν έμπορος και μεγαλοκτηματίας. Εκτός από το οίκημα που στέγαζε το «Παλλάδιον», ήταν ιδιοκτήτης του κτιρίου όπου επί χρόνια βρίσκονταν τα γραφεία της Μητροπόλεως Λαρίσης, στην ανηφόρα της οδού Παπαναστασίου προς το Φρούριο, πάνω από το καταχωνιασμένο τότε αρχαίο θέατρο. Στην ιδιοκτησία του είχε επίσης και άλλα σαράντα περίπου καταστήματα στην οδό Βενιζέλου και την Ανδρούτσου. Επίσης δικό του ήταν και το παγοποιείο στη δεξιά όχθη του Πηνειού στα Ταμπάκικα (Αμπελόκηποι), καθώς και μια υδραντλία που βρισκόταν δεξιά από την έξοδο της γέφυρας, προς το Αλκαζάρ, από την οποία αντλούσαν το νερό του Πηνειού και το πωλούσαν στα σπίτια.
Του Νικ. Αθ. Παπαθεοδώρου
nikapap@hotmail.com
