Σήμερα και τα δύο είναι εγκαταλειμμένα και καθώς μένουν χωρίς καμιά φροντίδα, αυτοκαταστρέφονται,. Τελευταία μαθαίνω ότι ο Δήμος έδειξε ενδιαφέρον για την τύχη τους. Επιδιώκει να τα περισώσει, για να μην κατεδαφισθούν και ακολουθήσουν τον δρόμο της αντιπαροχής, της μεγάλης αυτής πληγής των μεταπολεμικών χρόνων. Απ' όσο γνωρίζω, δεν έχουν χαρακτηρισθεί διατηρητέα και το γεγονός αυτό τα κάνει πιο ευάλωτα.
Η ιστορία των κτιρίων αυτών είναι παλιά και ενδιαφέρουσα. Μέχρι το 1994 τα όμοια κτίσματα στην περιοχή ήταν τρία. Το τρίτο βρισκόταν στη γωνία των οδών Μαβίλη και Δροσίνη, πίσω ακριβώς από το γωνιακό από τα δίδυμα[1]. Προ ημερών πληροφορήθηκα ότι παλαιότερα υπήρχε και τέταρτο όμοιο κτίσμα[2] επί της 31ης Αυγούστου, δίπλα από τα σημερινά δίδυμα. Επομένως μπορούμε να μιλάμε για τετράδυμα σπίτια.
Η ακριβής χρονολογία κατασκευής τους δεν είναι γνωστή. Πιθανολογείται ότι είναι κτίσματα της τρίτης δεκαετίας του 20ού αιώνα. Ιδιοκτήτης και κατασκευαστής ήταν ο εστιάτορας Γεώργιος Νατάκιας. Όπως αναφέραμε και παλαιότερα[3], περί το 1914 ο Νατάκιας ήλθε από την Αθήνα στη Λάρισα. Νοίκιασε ένα κατάστημα στην οδό Πανός, το μετέτρεψε σε εστιατόριο-ταβέρνα και το 1915 άρχισε να το λειτουργεί με το όνομα «Η Αφθονία». Με τα χρήματα που συγκέντρωσε από την επαγγελματική του δραστηριότητα έκτισε, όπως αναφέρει ο δημοσιογράφος Κώστας Περραιβός[4] τρία ή τέσσερα όμοια σπίτια στη γωνία των σημερινών οδών 31ης Αυγούστου και Μαβίλη. Στο σημερινό μας σημείωμα θα αναφερθούμε στην ιστορία και την περιγραφή των δύο κτιρίων τα οποία έχουν διασωθεί μέχρι σήμερα, ενώ εν τω μεταξύ συλλέγονται πληροφορίες και για τα άλλα που κατεδαφίσθηκαν.
Η κατοικία η οποία καταλαμβάνει τη γωνία των οδών 31 Αυγούστου και Μαβίλη, πωλήθηκε στις 30 Απριλίου 1928 από τον ιδιοκτήτη Γεώργιο Νατάκια στον ιατρό Κοσμά Κατσίγρα του Γεωργίου[5]. Σύμφωνα με το συμβόλαιο αγοράς, το οικόπεδο με την κατοικία είχε ως όρια: νότια την οδό 31η Αυγούστου, ανατολικά "ανώνυμον δημοτικήν πάροδον άγουσαν εις ατμόμυλον" (δεν είχε ακόμη ονοματοθετηθεί η οδός Λορέντζου Μαβίλη), βόρεια την οικία Ιωάννου Τσιτσιά και δυτικά την οικία Ηλία Τριανταφύλλου (το δεύτερο δίδυμο σπίτι). Στις 17 Αυγούστου 1933 ο Κοσμάς Κατσίγρας το πώλησε στον κτηματία Αντώνιο Γκαρανέ του Ιωάννου (Μεγαλόβρυσο Αγιάς 1888-Νέα Υόρκη 1978). Το κτίσμα αυτό χρησιμοποιήθηκε για αρκετά χρόνια είτε ως κατοικία είτε ως επαγγελματική στέγη. Σήμερα ανήκει στα τέκνα του αγοραστού Ζήση-Απόστολο, Ιωάννη και Άννα Γκαρανέ, άτομα μεγάλης ηλικίας, τα οποία κατοικούν στη Νέα Υόρκη και ουσιαστικώς έχει εγκαταλειφθεί στην τύχη του.
Η δεύτερη κατοικία έχει πρόσοψη επί της 31ης Αυγούστου και βρίσκεται παραπλεύρως της προηγούμενης. Άγνωστο πότε, περιήλθε στην ιδιοκτησία του εμπόρου της Λάρισας Ηλία Τριανταφύλλου του Τριανταφύλλου[6], ο οποίος στις 12 Απριλίου 1938 την πώλησε στην Ελένη χήρα του Γεωργίου Γκουλιάμα. Η τελευταία με διαθήκη της μεταβίβασε στις 27 Αυγούστου 1946 την κατοικία στην ανεψιά της Αντωνία χήρα Ιωάννη Οικονόμου. Με τη σειρά της η τελευταία την πώλησε στις 7 Φεβρουαρίου 1989 στον ανεψιό της Νικόλαο Οικονόμου του Στάμου, στην κυριότητα του οποίου υπάρχει μέχρι σήμερα. Σύμφωνα με το συμβόλαιο αγοράς, το οικόπεδο με την κατοικία είχε ως όρια: νότια την οδό 31η Αυγούστου, ανατολικά την οικία Αντωνίου Γκαρανέ (το άλλο δίδυμο σπίτι που περιγράψαμε), βόρεια την οικία Ηλία Τσιτσιά και δυτικά "την ιδιοκτησίαν πρώην Σοφού και ήδη πολυκατοικίαν". Ολόκληρο το κτίσμα περιγράφεται ως εξής: Τόσο το ισόγειο (ημιυπόγειο), όσο και ο όροφος διαθέτουν τέσσερα δωμάτια με τους απαραίτητος βοηθητικούς χώρους και επικοινωνούν μεταξύ τους με εσωτερική ξύλινη σκάλα. Στον όροφο έμεναν οι ιδιοκτήτες, ενώ στο ισόγειο συνήθως στεγάζονταν οι οικιακοί βοηθοί. Μέχρι το 2004 κατοικείτο από την οικογένεια Νικολάου Οικονόμου και έκτοτε παραμένει ακατοίκητο.
Το 1994 η Ομάδα Εργασίας για την "Καταγραφή των Αξιόλογων Κτισμάτων της Λάρισας" του Τεχνικού Επιμελητηρίου της πόλης μας, που την αποτελούσαν τα μέλη του Αντωνούλη Α., Γιοβρή Ε., Ιωαννίδης Γ., και Παπαδόπουλος Κ., αναφέρει για τα κτίσματα αυτά: "Είναι ισόγεια με ημιυπόγειο και το κύριο χαρακτηριστικό του είναι η σοφίτα[7] στο κεντρικό τμήμα της όψης, με συμμετρικά ανοίγματα με παραστάδες και η στέγη του καταλήγει σε γείσο που στηρίζεται σε πυκνή σειρά από φουρούσια. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η περίφραξη του αύλειου χώρου με πέτρινο τοίχο, κολώνες εκατέρωθεν της αυλόπορτας και παραδοσιακά κάγκελα".
Στον ακάλυπτο χώρο ο οποίος βρισκόταν ανάμεσα από τα τρία όμοια σπίτια (ιδίως στο πίσω σπίτι που κατεδαφίσθηκε το 1994), υπήρχε καταφύγιο, του οποίου οι αεραγωγοί διευθύνονταν και στα τρία κτίσματα[8].
-----------------------------------------------------------
[1]. Ήταν ιδιοκτησίας του Ηλία Τσιτσιά. Διαφοροποιείται από τα άλλα δύο μόνον επειδή ο αύλειος χώρος του οριοθετούνταν από ψηλή συμπαγή περίφραξη και διέθετε δευτερεύουσα ξύλινη είσοδο. Την άνοιξη του 1994 κατεδαφίσθηκε και στη θέση του κατασκευάσθηκε σύγχρονη οικοδομή. Βλέπε: Αντωνούλη Α., Γιοβρή Ε., Ιωαννίδης Γ., Παπαδόπουλος Κ., Αξιόλογα Κτίσματα Λάρισας, έκδοση Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος, Τμήμα Κεντρικής και Δυτικής Θεσσαλίας Λάρισα (1994) σελ. 108-114.
[2].Η Λαρισαία κ. Στέλλα Γιαννακού μου ανέφερε ότι το σπίτι αυτό το αγόρασε μεταπολεμικά ο μηχανικός Σταύρος Λάσκαρης. Ο πατέρας της Παναγιώτης Σουρβατζής που ήταν ξυλουργός και αργότερα έγινε εργολάβος, συνεργάσθηκε με την οικοδομική εταιρεία του Σταύρου Λάσκαρη στην κατεδάφισή του και στην ανέγερση της πολυώροφης οικοδομής που υπάρχει μέχρι και σήμερα, σε επαφή με το ένα από τα δίδυμα. Πότε ακριβώς κατεδαφίσθηκε το συγκεκριμένο κτίσμα δεν μπορεί να προσδιορίσει η κ. Γιαννακού. Εκτιμά ότι έγινε μετά το 1960. Η περαιτέρω έρευνα πιστεύω ότι θα μας δώσει περισσότερες πληροφορίες.
[3]. Βλέπε: Παπαθεοδώρου Νικόλαος, Ξενοδοχείον Φαγητού "Η Αφθονία" του Γεωργίου Νατάκια, εφ. "Ελευθερία", Λάρισα, φύλλο της 21ης Φεβρουαρίου 2018.
[4]. Ολύμπιος [Κώστας Περραιβός], Η Λάρισα που χάθηκε, εφ. "Λάρισα", φύλλο της 18ης Μαρτίου 1974.
[5]. Ο Κοσμάς Κατσίγρας ήταν θείος του μεγάλου δωρητή της Λάρισας Γεωργίου Κατσίγρα. Αρχικά εργάσθηκε ως δάσκαλος στην περιοχή της Φιλιππούπολης της Βουλγαρίας. Σε μεγάλη ηλικία σπούδασε ιατρική στην Αθήνα με εξειδίκευση στη γυναικολογία και εγκαταστάθηκε στη Λάρισα. Νυμφεύθηκε τη Βασιλική Κάλλιου και το 1943 μεταφερόμενος ως όμηρος στην Ιταλία, βρήκε τραγικό θάνατο μαζί με πολλούς άλλους Λαρισαίους, όταν το πλοίο που τους μετέφερε τορπιλίστηκε στην Αδριατική από αγγλικό υποβρύχιο. Γιός του ήταν ο γνωστός ιατρός και κλινικάρχης Κλέων Κατσίγρας.
[6]. Ο Ηλίας Τριανταφύλλου καταγόταν από τον Τύρναβο, αλλά κάποια στιγμή μετέφερε την επαγγελματική του στέγη στη Λάρισα όπου και απέκτησε σημαντική περιουσία. Άγαμος ών, έγινε γνωστός στην κοινωνία της Λάρισας ως ευεργέτης του Δημοτικού Νοσοκομείου. Με δική του δαπάνη κτίσθηκε το 1937 ο επάνω όροφος του νοσηλευτικού ιδρύματος που είχε κτισθεί με δωρεά του Ιωάννη Κουτλιμπανά. Όταν το 1954, επί δημαρχίας Σωτηρίου Ζιαζιά, αποφασίσθηκε με Βασιλικό Διάταγμα η κρατικοποίηση του Νοσοκομείου, από Δημοτικό μετονομάσθηκε σε "Κουτλιμπάνειο και Τριανταφύλλειο Γενικό Νοσοκομείο Λαρίσης".
[7]. Η σοφίτα πάνω από την κεντρική είσοδο του ορόφου στο ύψος της στέγης σε αψιδωτή μορφή, με την πόρτα, τον εξώστη και τα απλά σιδερένια κάγκελα, αποτελεί αρχιτεκτονικό εύρημα που χαρακτηρίζει τα δίδυμα σπίτια και τα "ντύνει" με χάρη και ομορφιά.
[8]. Θέλω να ευχαριστήσω τον Ντίνο Διαμάντο τέως πρόεδρο του Τεχνικού Επιμελητηρίου, τον Σταμάτη Οικονόμου του Νικολάου, απόγονο του ιδιοκτήτη ενός των σπιτιών που περιγράφηκαν και ιδιαιτέρως τον Γεώργιο Χατζούλη υπάλληλο της Διεύθυνσης Πολεοδομίας του Δήμου Λαρισαίων στο Τμήμα Τοπογραφικών και Πολεοδομικών Εφαρμογών, για την πολύτιμη βοήθειά τους.
* Του Νικ. Αθ. Παπαθεοδώρου
nikapap@hotmail.com
