Αδύναμα, φοβισμένα ανθρωπάκια μπροστά στην αρρώστια από τη μια, αδίστακτοι δολοφόνοι αθώων ανθρώπων από την άλλη. Εκατόμβες οι νεκροί στο πέρασμά τους.
Σ’ αυτή τη ζοφερή περίοδο της ανθρωπότητας, όπου τα μαύρα σύννεφα του πολέμου σκέπαζαν τα πάντα και ο καθένας αγωνιζόταν για την επιβίωσή του, πράξεις αλτρουισμού και αυτοθυσίας, σαν αυτή του Ευγένιου Λαζόφσκι, δείχνουν το μεγαλείο του ανθρώπου και δίνουν ελπίδα ακόμα και σήμερα.
Είμαστε στα χρόνια της Γερμανικής Κατοχής στην Πολωνία. Ο Ευγένιος Λαζόφσκι, κληρωτός γιατρός του πολωνικού στρατού, έμενε με τη γυναίκα του και την κόρη του, σε ένα προάστιο της πόλης Στάλοβα Βόλα. Το σπίτι του ήταν έξω ακριβώς από την εβραϊκή συνοικία, όπου άνοιξε και το ιατρείο του, μαζί με τον φίλο του, επίσης γιατρό Στάνισλαβ Ματούλεβιτς. Καθολικός ο Λαζόφσκι παρείχε εθελοντικά ιατρικές υπηρεσίες στο εβραϊκό γκέτο της πόλης, κάτω από τις μπότες και τις μύτες των Γερμανών, κυριολεκτικά. Όποιος Εβραίος ήταν άρρωστος, κρεμούσε ένα κουρέλι στον φράχτη του σπιτιού του γιατρού, σαν σύνθημα, και το βράδυ εκείνος τον επισκεπτόταν στο γκέτο, ρισκάροντας κάθε φορά τη ζωή του. Με θάνατο τιμωρούνταν μία τέτοια βοήθεια.
Όταν άρχισαν να κυκλοφορούν οι πρώτες φήμες για εκκένωση του γκέτο και μεταφορά των Εβραίων στα κολαστήρια του θανάτου, ο Λαζόφσκι, που είχε δεθεί μαζί τους και ζούσε από κοντά το δράμα τους, έβαλε σκοπό της ζωής του να μην αφήσει τους φίλους και γείτονές του να αφανιστούν, όχι αμαχητί τουλάχιστον. Το πιο απλό, βέβαια, θα ήταν να βγει στον πόλεμο και με το όπλο του να σκοτώνει Γερμανούς. Αυτός όμως ήταν γιατρός και είχε δώσει όρκο να σώζει ζωές και όχι να τις αφαιρεί. Με μόνο όπλο, λοιπόν, την επιστήμη του, αφού δεν έπιανε όπλο για κανένα λόγο και γνωρίζοντας πολύ καλά τον φόβο των υποχονδριακών Γερμανών για τις μολυσματικές ασθένειες, προκάλεσε μία ψεύτικη επιδημία τύφου. Μαζί με τον φίλο του γιατρό Ματούλεβιτς ανακάλυψε ότι εμβολιάζοντας έναν υγιή άνθρωπο με νεκρά στελέχη της ασθένειας, φαινόταν σαν να είχε τη νόσο, χωρίς, στην ουσία, να νοσεί. Έβγαινε θετικός, δηλαδή, στις εξετάσεις, χωρίς να έχει κανένα σύμπτωμα.
Για να είναι σίγουροι οι δύο γιατροί για την επιτυχία της ανακάλυψής τους εμβολίασαν δοκιμαστικά ένα φίλο τους, που είχε βγει από το γκέτο της Στάλοβα και δεν ήθελε με κανένα τρόπο να ξαναγυρίσει εκεί μέσα. Μετά τον εμβολιασμό έστειλαν δείγμα του αίματός του σε γερμανικό εργαστήριο, από όπου πήραν την επιβεβαίωση ότι ο ασθενής τους είχε προσβληθεί από επιδημικό τύφο και του απαγόρευαν να γυρίσει στο γκέτο. Αυτό ήταν. Το σχέδιο δούλευε. Το ιατρείο τους γινόταν λίγο-πολύ συνεργός τους και οι δύο γιατροί επιφορτίστηκαν με ένα επιπλέον καθήκον: να ενημερώνουν όποιον εμβολίαζαν για τα συμπτώματα της νόσου, ώστε να τα ξέρει και να μπορεί να προσποιηθεί τον άρρωστο στους ναζί γιατρούς, που πιθανόν να έρχονταν να εκτιμήσουν την κατάσταση, όταν θα ξεσπούσε η «επιδημία».
Κάποια στιγμή, πράγματι, η νόσος πήρε επιδημικές διαστάσεις, επειδή εμβολιάζονταν με τα νεκρά βακτήρια και μη Εβραίοι που έμεναν γύρω από τα εβραϊκά γκέτο. Οι Γερμανοί έθεσαν αυτές τις περιοχές σε καραντίνα και δεν πλησίαζαν. Όταν ήρθε ιατρικό κλιμάκιο για να επιβεβαιώσει την επιδημία, ο αρχίατρος δεν πήγε ούτε καν στο νοσοκομείο, αλλά έστειλε δύο βοηθούς του. Κατατρομαγμένοι και αυτοί, πήραν στα γρήγορα μερικά δείγματα αίματος από «πειραγμένα» άτομα και έφυγαν άρον-άρον, χωρίς να κάνουν ούτε μία τυπική εξέταση. Ο δόκτωρ Λαζόφσκι χαμογέλασε. Τα είχαν καταφέρει. Αυτός ήταν ο δικός τους πόλεμος. Ένας πόλεμος με άλλα όπλα.
Το έξυπνο τέχνασμά του έσωσε από τις εκτελέσεις και τα κολαστήρια του θανάτου 8.000 Πολωνοεβραίους, όσοι «νόσησαν» δηλαδή από τύφο και δεν έπρεπε να μεταφερθούν στα στρατόπεδα, για να μην μολυνθούν (τι ειρωνεία!) οι άλλοι κρατούμενοι. Έτσι αντί να κρύψει εβραϊκές οικογένειες στο υπόγειο του σπιτιού του, ο Λαζόφσκι τις έκρυψε σε… «κοινή θέα», μέσα στα 12 εβραϊκά Γκέτο της Στάλοβα και των γύρω περιοχών.
Όσο γίνονταν αυτά, οι γονείς του Λαζόφσκι έκρυβαν δύο εβραϊκές οικογένειες στο σπίτι τους, μία κίνηση που θα αναγνωριζόταν αργότερα και οι δυο τους θα περιλαμβάνονταν στη λίστα των Δικαίων των Εθνών, μία διάκριση υψίστου κύρους, που απονέμεται από το Γιαντ Βασέμ σε άτομα που έσωσαν με κίνδυνο της ζωής τους διωκόμενους Εβραίους. (Το Γιαντ Βασέμ είναι το Ίδρυμα και Μουσείο που δημιουργήθηκε από το κράτος του Ισραήλ στην Ιερουσαλήμ, για τη διαιώνιση της μνήμης των έξι εκατομμυρίων θυμάτων του Ολοκαυτώματος.)
Ο γιατρός Ευγένιος Λαζόφσκι, ως γνήσιος ήρωας, επέλεξε να μην μοιραστεί με κανένα την ιστορία του, ούτε καν με τη σύζυγό του, που έζησε μαζί της σχεδόν 50 χρόνια. Εκείνη πέθανε το 1996, χωρίς να μάθει ποτέ ποιος ήταν πραγματικά ο άντρας της. Μόνο τέσσερα χρόνια αργότερα, το 2000, γυρίστηκε στην Πολωνία ένα ντοκιμαντέρ με τίτλο «A private war», που έφερε στο φως την άγνωστη δράση του Πολωνού γιατρού. Σ’ αυτό περιλαμβάνονταν μαρτυρίες και συνεντεύξεις από ανθρώπους, που σώθηκαν χάρη στην πλαστή επιδημία. Βρήκαν αυτό τον τρόπο να του εκφράσουν την ευγνωμοσύνη τους, αφού αυτοί και οι απόγονοί τους, του χρωστούσαν τις ζωές τους.
Αυτός ήταν ο Ευγένιος Λαζόφσκι, ο Πολωνός «Σίντλερ», όπως έγινε γνωστός και δικαιολογημένα. Σε μια εποχή που αθώοι άνθρωποι δολοφονούνταν για τον Θεό που πίστευαν, για το χρώμα τους ή για τις πολιτικές τους πεποιθήσεις, αυτός μόνο ανθρώπους έβλεπε γύρω του και ανθρώπους θα βοηθούσε με οποιοδήποτε κόστος. Ήταν το μόνο σωστό πράγμα που μπορούσε να κάνει μέσα στον παραλογισμό του πολέμου.
Από τη Ρίτα Μωυσή
