Ο καλλιτέχνης στάθηκε στην αριστερή όχθη του Πηνειού, λίγα μέτρα βορειότερα από το σημερινό Κηποθέατρο. Με την πρώτη ματιά η εικόνα αποτυπώνει την ομορφιά και την χάρη της λίθινης γέφυρας, η οποία συνδέει τις όχθες του Πηνειού και αναδεικνύει την κατασκευαστική ικανότητα του τεχνίτη της[1]. Καθώς στα ήρεμα νερά του ποταμού αντανακλούν τα άνισα τόξα της, νοιώθεις ότι η ομορφιά διπλασιάζεται. Αριστερά πάνω σε ύψωμα, προέχει η αυστηρή σιλουέτα του τεμένους του Χασάν μπέη, το οποίο στέκει σαν ακοίμητος φρουρός ο οποίος παρακολουθεί και ελέγχει κάθε εισερχόμενο στην πόλη. Ο Χασάν μπέης, εγγονός του κατακτητή της Λάρισας Τουρχάν μπέη, θεωρείται ο εμπνευστής της κατασκευής της γέφυρας στον Πηνειό. Δεξιά διακρίνονται κτίρια από την μονή των Μεβλεβήδων και ο μιναρές του τζαμιού του σε μια απλουστευμένη απεικόνιση της βόρειας πλευράς της. Η μονή αυτή φαντάζει λιγότερο επιβλητική απ’ ότι στα άλλα χαρακτικά, ίσως γιατί είχε αρχίσει σιγά-σιγά η παρακμή της. Πίσω από τη γέφυρα, αριστερά μόλις φαίνονται ορισμένα κτίρια του Αρναούτ μαχαλά και στο βάθος, διακρίνεται η περιοχή και το τζαμί του Acsaray (Λευκό ανάκτορο), στη θέση της σημερινής συνοικίας Νεάπολη. Μπροστά μερικοί ψαράδες μέσα σε τρεις ποταμίσιες ψαρόβαρκες, φαίνεται να αλιεύουν στην πλούσια από ψάρια κοίτη του ποταμού.
Ο Wordsworth στο βιβλίο που αναφέρθηκε περιλαμβάνει τρία χαρακτικά με θέματα παρμένα από τη Λάρισα. Η απεικόνιση που δημοσιεύεται σήμερα φαίνεται να είναι πιο αντικειμενική από τις άλλες δύο. Τα οικοδομήματα είναι ως επί το πλείστον στη φυσική τους αποτύπωση, οι αναλογίες της γέφυρας πραγματικές, η κορύφωση του οδοστρώματος ήπια και η απόδοση της καθημερινής ζωής των κατοίκων στις όχθες του Πηνειού ρεαλιστική. Όλα αυτά τα στοιχεία την έχουν κατατάξει σαν μία από τις πλέον δημοφιλείς αποτυπώσεις της Λάρισας από την περίοδο της τουρκοκρατίας, επειδή συνδυάζει την ομορφιά και τη γαλήνη του τοπίου, με τη ζωντάνια τη καθημερινής ενασχόλησης των κατοίκων της.
O άγγλος περιηγητής Christopher Wordsworth (1807-1886), σπουδαγμένος στα καλύτερα πανεπιστήμια της χώρας του, ακολούθησε τον ιερατικό κλάδο και έφθασε μέχρι τον βαθμό του επισκόπου. Μεταξύ 1832-33 περιηγήθηκε ολόκληρο τον ελληνικό χώρο, ελεύθερο και τουρκοκρατούμενο, για να θαυμάσει τις αρχαιότητες. Καρπός των περιηγήσεών του ήταν μεταξύ των άλλων και η συγγραφή του σπουδαίου οδοιπορικού του. Στη Θεσσαλία ο Wordsworth βρέθηκε περί το τέλος της άνοιξης του 1833 και της αφιέρωσε ένα εκτεταμένο κεφάλαιο όπου εκτός από τις εντυπώσεις του, είναι εμπλουτισμένο και με άφθονες ξυλογραφίες.
Για τη Λάρισα γράφει σχετικά: "Τα τείχη αυτού του τόπου είναι ένας συνδυασμός αρχαιοτήτων και κακόγουστης τουρκικής αρχιτεκτονικής. Απαρτίζονται από κομμάτια παλαιών κιόνων και αρχιτεκτονικών μελών, τα οποία συνενώθηκαν με πρόχειρο τρόπο. Αξίζει να αναφερθούν τα τζαμιά της για τον μεγάλο αριθμό και την επιβλητικότητά τους. Λέγεται ότι υπάρχουν 24, ενώ δεν υπάρχει παρά μόνον ένας χριστιανικός ναός στη Λάρισα.
Ο χαρακτήρας του πληθυσμού ταιριάζει μ’ αυτή την εμφάνιση. Ο ταξιδιώτης που έχει έλθει από άλλα μέρη της Ελλάδος βλέπει για πρώτη φορά πολλές ήρεμες μορφές, ντυμένες με πλούσια ρούχα, να κάθονται ήσυχα μπροστά στις πόρτες τους[2]. Πουθενά αλλού δεν θα συναντήσει κανείς τόσες πολλές μορφές, κάτι σαν φαντάσματα, οι οποίες κινούνται κλεφτά στους δρόμους, μέσα στις μακριές άσπρες φορεσιές τους, που η μοναδική επαφή που έχουν με τον κόσμο γίνεται με την βοήθεια δύο ανοιγμάτων στα λινά τους καλύμματα, στο ύψος των ματιών. Αυτή την εμφάνιση είχαν οι Τουρκάλες στη Λάρισα [...]
Τα μεταφορικά μέσα τα οποία φαίνονται να πηγαινοέρχονται στις πύλες της πόλης αποτελούν μια ιδιομορφία της Λάρισας. Τα βαριά κάρα κινούνται αργά πάνω στους συμπαγείς τροχούς τους και είναι η πιο ευχάριστη ανάμνηση του παρελθόντος… όπως ήταν στην πραγματικότητα κατά την αρχαιότητα […] Τα απομεινάρια της αρχαίας πόλης της Λάρισας είναι εντελώς ασήμαντα. Μερικά τμήματα των τειχών της ελληνιστικής ακρόπολης έχουν ενσωματωθεί στα κτίρια του τουρκικού παζαριού. Το όνομα της πόλης είναι ακριβώς το ίδιο με το αρχαίο. Στους τοίχους της ελληνικής αρχιεπισκοπής είναι εντοιχισμένες πολλές αρχαίες επιγραφές που αναφέρονται στην απελευθέρωση σκλάβων"[3].
[1]. Σήμερα όσοι αντικρίζουν τα παλιά γεφύρια, όπως λ.χ. το γεφύρι του Αγίου Βησσαρίωνα δίπλα από την Πόρτα Παναγιά στην Πύλη Τρικάλων, το γεφύρι της Άρτας, κ.ά., εντυπωσιάζονται από τις κατασκευαστικές ικανότητες που διέθεταν οι παλιοί πρακτικοί μάστορες, οι οποίοι δημιουργούσαν τέτοια θαυμάσια έργα.
[2]. Η συνήθεια αυτή επικρατούσε στη Λάρισα μέχρι και τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια κατά τις καλοκαιρινές βραδιές, όταν τα περισσότερα σπίτια ήταν μονοκατοικίες, είχαν αυλές και οι γείτονες είχαν στενές ανθρώπινες σχέσεις. Η συνήθεια αυτή εξαφανίσθηκε με την κατασκευή των πολυώροφων οικοδομών..
[3]. Christopher Wordsworth. Ταξίδι στη Θεσσαλία του 1833. μετ. Σωτήρης Κύρκος, εισαγωγή-σχόλια-επιμέλεια Κώστας Πάνος, Θεσσαλικό Ημερολόγιο, τόμ. 30, Λάρισα (1966) σ. 20.
Του Νικ. Αθ. Παπαθεοδώρου
nikapap@hotmail.com