Η σημερινή φωτογραφία απεικονίζει τις καταστροφές που υπέστη ένας άλλος ναός της πόλης μας, ο Άγιος Χαράλαμπος στην συνοικία Πέρα Μαχαλά. Στο σημείο αυτό μπορούμε να αναφέρουμε ότι από τον μεγάλο αυτό σεισμό, όλες οι εκκλησίες της Λάρισας που υπήρχαν την περίοδο εκείνη παρουσίασαν ζημιές, άλλες λιγότερο και άλλες περισσότερο. Ελαφρότερες καταστροφές είχαν ο Άγιος Νικόλαος και οι Σαράντα Μάρτυρες. Οι τελευταίες εκκλησίες, με μικρές επιδιορθώσεις λειτούργησαν σύντομα. Η Ζωοδόχος Πηγή στα Ταμπάκικα χρειάσθηκε κάποια μετατροπή στην πρόσοψη και τα πλάγια κλίτη, ενώ ο Άγιος Χαράλαμπος όπως θα δούμε, επισκευάσθηκε μεταπολεμικά πρόχειρα. Οι υπόλοιποι ναοί (Άγ. Αχίλλιος, Άγ. Αθανάσιος, Άγ. Κωνσταντίνος και ο Άγ. Βησσαρίων στην Πλατεία Ανακτόρων) καταστράφηκαν εντελώς ή θεωρήθηκαν ετοιμόρροποι και εγκαταλείφθηκαν.
Η σημερινή φωτογραφία απεικονίζει τον ναό του Αγίου Χαραλάμπους, λίγες ημέρες μετά τον σεισμό και μας δίνει μια εικόνα των καταστροφών που υπέστη. Η φωτογραφία είχε ληφθεί από την "Εθνική Αλληλεγγύη - Επιτροπή περιοχής Θεσσαλίας", μια οργάνωση η οποία είχε συσταθεί την περίοδο εκείνη για να βοηθήσει τους σεισμοπαθείς.
Έχουμε γράψει και άλλη φορά για την ιστορική διαδρομή του Ιερού Ναού του Αγίου Χαραλάμπους[1]. Η πρώτη πληροφορία που έχουμε προέρχεται από τον Κώδικα του Ναού του Αγίου Αχιλλίου, ο οποίος καλύπτει γεγονότα δοσοληψίας του ναού κατά τα έτη 1811-1881. Αναφέρεται στην ύπαρξη παρεκκλησίου του Αγ. Χαραλάμπους στον Πέρα μαχαλά και η πληροφορία ανάγεται στο 1826. Η θέση του ήταν στο εσωτερικό της παλιάς συνοικίας του Πέρα μαχαλά, λίγα μέτρα νότια του σημερινού ναού. Κοντά στην αριστερή όχθη του Πηνειού και δίπλα από το παλιό παρεκκλήσι του Αγίου Χαραλάμπους, λειτουργούσε κατά τα τελευταία χρόνια της τουρκοκρατίας μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα το Νεκροταφείο του Πέρα μαχαλά. Όταν το 1899 δημιουργήθηκε το Δημοτικό Νεκροταφείο της οδού Φαρσάλων, σταμάτησαν σταδιακά οι ενταφιασμοί σ' αυτό και ολόκληρος ο χώρος που είχε συνολική έκταση 8 στρεμμάτων περιήλθε στην κυριότητα του Αγίου Αχιλλίου, καθώς το παρεκκλήσι του Αγίου Χαραλάμπους δεν ήταν ενοριακός ναός, οι κάτοικοι του Πέρα μαχαλά υπάγονταν στην ενορία του Τρανού μαχαλά, με κεντρικό ναό τον Άγιο Αχίλλιο και εκεί ενταφιάζονταν και οι ενορίτες του.
Κατά τον "ατυχή" ελληνοτουρκικό πόλεμο «… τον Ιερόν Ναόν του Αγίου Χαραλάμπους πυρποληθέντα κατά την εισβολήν των Τούρκων εις Λάρισαν κατά τον καταστρεπτικόν πόλεμον του 1897 και ανοικοδομηθέντα είτα εν άλλω χώρω κατά τα έτη 1901-1902 δια χρημάτων εκ κληροδοτήματος του αειμνήστου Ανδρέα Συγγρού…»[2].
Η ανοικοδόμηση του ναού σε άλλο χώρο, όπως αναφέρει ο Φαρμακίδης, υπονοεί την μετατόπιση στη σημερινή του θέση, σε κεντρικό σημείο της συνοικίας και πάνω στον οδικό άξονα Λάρισας-Τυρνάβου. Η ολοκλήρωση του ναού εσωτερικά καθυστέρησε, ίσως λόγω των πολεμικών γεγονότων (Βαλκανικοί Πόλεμοι, Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος, εθνικός Διχασμός), και τα επίσημα εγκαίνια έγιναν τον Απρίλιο του 1919[3] Η νέα εκκλησία του Αγίου Χαραλάμπους ήταν μετρίων διαστάσεων και αρχιτεκτονικά είχε τη μορφή σταυροειδούς ναού με τρούλο.
Ο μεγάλος σεισμός της 1ης Μαρτίου 1941 επέφερε στο κτίσμα σοβαρές καταστροφές. Κατέπεσε ο τρούλος, ο νότιος τοίχος κρημνίσθηκε ολοσχερώς και εμφανίσθηκαν ρωγμές στους κάθετους τοίχους του, όπως φαίνεται και στην δημοσιευόμενη φωτογραφία. Οι ζημιές μεταπολεμικά επιδιορθώθηκαν, ο ναός καλύφθηκε ολόκληρος με δίρριχτη στέγη από κεραμίδια και λειτούργησε πλέον ως ενοριακός. Το 1974 κατεδαφίσθηκε και στη θέση του ανοικοδομήθηκε ο σημερινός περίλαμπρος ναός, τα εγκαίνια του οποίου έγιναν το 1983.
[1]. Βλέπε: Παπαθεοδώρου Νικόλαος, Ο Πέρα Μαχαλάς - Β΄, εφ. "Ελευθερία", Λάρισα, φύλλο της 27ης Ιανουαρίου 2016.
[2]. Βλέπε: Επαμεινώνδας Φαρμακίδης, Η Λάρισα από των αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι της προσαρτήσεως αυτής εις τη Ελλάδα (1881), Βόλος (1926) σελ. 19. Ο Αλέξανδρος Γρηγορίου, γείτονας κάθε Κυριακή στη σελίδα 4 της εφημερίδας "Ελευθερία", μου ανέφερε ότι όπως αναγράφουν οι εφημερίδες της εποχής, η ανέγερση του κατεστραμμένου από τους Τούρκους ναού του Αγίου Χαραλάμπους έγινε από τα χρήματα τα οποία συγκεντρώθηκαν έπειτα από πανελλήνιο έρανο, για την ανακούφιση των κατοίκων οι οποίοι είχαν πληγεί σοβαρά από την καταστροφική πλημμύρα του Οκτωβρίου του 1883.
[3]. Από την εφημερίδα «Μικρά» της 13ης Απριλίου 1919 μαθαίνουμε ότι τα εγκαίνια του ναού έγιναν από τον Μητροπολίτη Δημητριάδος Γερμανό, ο οποίος ήταν τότε τοποτηρητής της Μητροπόλεως Λαρίσης, επειδή ο επιχώριος μητροπολίτης Αρσένιος, όντας βασιλόφρων, είχε τεθεί σε αργία, καθώς είχε πρωτοστατήσει στο «ανάθεμα» κατά του Βενιζέλου. Εξ άλλου ην περίοδο 1917-1920 το ίδιο είχε συμβεί και με άλλα δημόσια πρόσωπα (Νομάρχης, Δήμαρχος, βουλευτές της Λάρισας κλπ.) εφ' όσον ήταν φιλοβασιλικοί.
* Από τον Νίκο Παπαθεοδώρου
nikapap@hotmail.com
