Εκτός από λίγες μεταπολεμικές φωτογραφίες του Τάκη Τλούπα οι οποίες αναφέρονται σε παλιά σπίτια του Αρναούτ μαχαλά, οι μοναδικές προπολεμικές φωτογραφίες που έχουμε αποτυπωμένες σε καρτ ποστάλ, είναι απ' όσο γνωρίζω δύο, η λήψη των οποίων είναι από μακριά, και συγκεκριμένα από το ύψος του Υδατόπυργου. Μία είναι από τον Λαρισαίο βιβλιοχαρτοπώλη και τυπογράφο Κώστα Τουφεξή, που είχε το κατάστημά του επί της οδού των Έξ (Κύπρου), ανάμεσα από το σπίτι του παλιού δημάρχου Σάπκα και το Φαρμακείο του Βάσου Κυλικά. Η δεύτερη είναι του Αθηναίου Νικολάου Κουρτίδη, (Nicourt), ο οποίος ειδικευόταν στην έκδοση επιστολικών δελταρίων.
O Νικόλαος Κουρτίδης τύπωνε τον λογότυπό του “Nicourt ATHENS" στο κάτω δεξιό άκρο της φωτογραφίας. Θεωρείται ότι είναι ο εκδότης με τα περισσότερα καρτ ποστάλ στην Ελλάδα. Τα θέματά του είναι κυρίως απόψεις από διάφορα μέρη της χώρας μας, σε μία εποχή που η ασπρόμαυρη φωτογραφία είχε φτάσει στο απόγειό της. Οι εκτυπώσεις του είναι πολύ καθαρές, ευκρινείς και απεικονίζουν ωραίες φωτογραφικές απόψεις προερχόμενες αποκλειστικά από την ελληνική περιφέρεια. Η αρίθμηση των καρτ ποστάλ του ξεκινά από το No 1 και φτάνει μέχρι περίπου το No 1100. Δραστηριοποιήθηκε στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του 1930 (μεταξύ 1935-1940).
Η σημερινή φωτογραφία προέρχεται από το επιστολικό δελτάριο του Νικολάου Κουρτίδη. Όπως αναφέρθηκε, η λήψη έγινε από τον Υδατόπυργο και περιλαμβάνει όλη τη συνοικία του Αγίου Αθανασίου, μέχρι και τις στρατιωτικές εγκαταστάσεις, αλλά στη δημοσιευόμενη εικόνα απομονώθηκε η συνοικία, για να αναδειχθεί καλύτερα η προπολεμική εκκλησία του Αγίου Αθανασίου. Η κάρτα φέρει τον αριθμό 343 και την ένδειξη: "Λάρισα - Δυτική άποψις", γραμμένη στα ελληνικά και στα γαλλικά.
Στο κάτω τμήμα της φωτογραφίας διακρίνεται η δεξιά όχθη του Πηνειού και ο παρόχθιος δρόμος, ο οποίος αντιστοιχεί στη σημερινή οδό Κραννώνος. Πίσω από τα πρώτα σπίτια του συνοικισμού προβάλλει μεγαλοπρεπής ο ναός του Αγίου Αθανασίου. Είχε αντικαταστήσει τον παλαιό ναό, που είχε αρχίσει να κτίζεται το 1855 επί τουρκοκρατίας και εγκαινιάσθηκε το 1869. Η αρχιτεκτονική μορφή του παλαιού ναού δεν μας είναι γνωστή, επειδή όμως είχε κατασκευασθεί πριν από την ενσωμάτωση της Θεσσαλίας, εικάζεται ότι ήταν μια μικρή τρίκλιτη βασιλική.
Το 1925-26, προφανώς επειδή ο ναός ήταν απλός στην κατασκευή και ανεπαρκής στο μέγεθος ώστε να εξυπηρετεί τις αυξανόμενες ανάγκες της ενορίας, «ανακαινίσθηκε εκ βάθρων» στο ίδιο σημείο όπου βρισκόταν ο παλαιός. Ο Επαμεινώνδας Φαρμακίδης στο βιβλίο του «Λάρισα» που εκδόθηκε το 1926, την περίοδο όπου κτιζόταν ο ναός του Αγίου Αθανασίου, γράφει: «…ανοικοδομούμενον δε ήδη του Ναού τούτου εκ θεμελίων». Από επιστολικό δελτάριο του Κουρτίδη, που αναφέραμε, και το οποίο χρονολογικά τοποθετείται περί το 1935, διαπιστώνουμε ότι ο ναός αυτός ακολουθεί αρχιτεκτονικά τον ρυθμό σταυροειδούς βασιλικής με ψηλό τρούλο, ο οποίος φέρει οκτώ μεγάλα τοξωτά παράθυρα. Δυτικά εμφανίζει μεγάλες ομοιότητες με τον προπολεμικό ναό του Αγίου Αχιλλίου που είχε εγκαινιασθεί το 1907, με τη διαφορά ότι έχει μικρότερες διαστάσεις και φέρει ένα μόνον κωδωνοστάσιο, το βόρειο. Στην ανατολική πλευρά ο ναός του 1926 είχε τρεις κόγχες, εκ των οποίων η κεντρική ήταν μεγαλύτερη. Γενικά ήταν ένας μεγαλοπρεπής ναός τόσο εξωτερικά όσο και εσωτερικά. Πολλές από τις εικόνες του ναού είχαν ζωγραφισθεί το 1926 από τον Αγιογραφικό Οίκο της Λάρισας των Χρυσόστομου Παπαμερκουρίου και Παντελή Γκίνη, οι οποίες σήμερα διασώζονται στο σκευοφυλάκιο του ναού. Την εκκλησία του Άγ Αθανασίου αποτύπωσε με πολύ απλό τρόπο και σύμφωνα με την προσωπική αισθητική του και ο Αγήνορας Αστεριάδης στο έργο του «Πολιτεία», το οποίο εκτίθεται στην Δημοτική Πινακοθήκη Γεωργίου Κατσίγρα. Δυστυχώς η ζωή του ναού αυτού υπήρξε σύντομη, μόνον 15 χρόνια, αφού την 1η Μαρτίου 1941 καταστράφηκε σοβαρά από τον σεισμό και κρίθηκε κατεδαφιστέος, χωρίς όμως μέχρι το 1946 τουλάχιστον να έχει ακόμα κατεδαφισθεί. Αφού ακολούθησε μια μακροχρόνια προσωρινή στέγαση του ναού σε κατάλληλα διαμορφωμένο οίκημα που βρισκόταν στον προαύλειο χώρο, στις 3 Μαρτίου 1987 έγιναν τα εγκαίνια του σημερινού ναού[1].
Δεξιά στην εικόνα και λίγο πίσω από την εκκλησία του Αγ. Αθανασίου διακρίνεται το κτίριο του 7ου Δημοτικού Σχολείου. Ήταν πρόσφατα κτισμένο (1932) κατά την τελευταία δημαρχιακή θητεία του Μιχαήλ Σάπκα (1929-1934), όταν κατόρθωσε να κατασκευάσει μέσα στην πόλη της Λάρισας και σε μικρό χρονικό διάστημα, επτά Δημοτικά Σχολεία και ένα Γυμνάσιο.[2]. Πιο πίσω διακρίνεται το Α΄ Γυμνάσιο Αρρένων, νεότευκτο και αυτό και στο βάθος προβάλλουν το προπολεμικό οξυκόρυφο καμπαναριό του Αγ. Νικολάου και η σιλουέτα του 3ου Δημοτικού Σχολείου.
---------------------------------------------------------
[1]. Λεπτομέρειες για την ιστορική διαδρομή του Ιερού ναού του Αγίου Αθανασίου αναφέρθηκαν από τον συγγραφέα στην ημερίδα η οποία διοργανώθηκε στις 20 Ιανουαρίου 2017 στην αίθουσα του Δημοτικού Ωδείου από το Εκκλησιαστικό Συμβούλιο του ναού.
[2]. Βλέπε: Παπαθεοδώρου Νικόλαος, Η ανέγερση των Σχολικών Διδακτηρίων. Από τις "Αναμνήσεις" του Μιχαήλ Σάπκα, ΣΤ΄, εφ. Larissanet, φύλλο της 4ης Νοεμβρίου 2016.
* Του Νικ. Αθ. Παπαθεοδώρου
nikapap@hotmail.com
