Πριν από κάποια χρόνια αποκτήθηκε το αρχείο της οικογένειας Αστερίου. Γενάρχης ήταν ο Αθανάσιος Αστερίου[1], γνωστός για τη δράση του στην Επανάσταση του Ολύμπου το 1878. Θα πρέπει να αναφερθεί ότι το αρχείο δεν περιέχει έγγραφα που έχουν σχέση αποκλειστικά με τον Αθανάσιο Αστερίου. Αυτά είναι ελάχιστα. Τα έγγραφα προέρχονται ως επί το πλείστον από το συγγενικό και φιλικό του περιβάλλον στο Λιβάδι και σε άλλες περιοχές όπου έζησαν (Ελασσόνα, Θεσσαλονίκη, Λάρισα, Μοναστήρι, Κοζάνη, Άργος και αλλού), από τις οικογένειες των απογόνων του, και ορισμένα έχουν σχέση με γεγονότα της ευρύτερης περιοχής. Εκτός όμως από τα λυτά αυτά έγγραφα υπάρχουν πολλές παλιές φωτογραφίες, διπλώματα, σχολικοί έλεγχοι, σχέδια και παλιές εφημερίδες.
Τα λυτά έγγραφα είναι συνολικά 313 και χρονικά καλύπτουν περίοδο 120 περίπου ετών, από το 1856 μέχρι το 1982. Έχουν καταταχθεί χρονολογικά σε έξη φακέλους.
Ο πρώτος(1856-1899) περιέχει 35 πολύ ενδιαφέροντα έγγραφα. Ο δεύτερος (1900-1919) περιέχει 48 έγγραφα. Ο τρίτος(1920-1936) περιέχει 55 έγγραφα. Ο τέταρτος (1937-1941)περιέχει 55 έγγραφα. Ο πέμπτος (1942-1982) με 60 έγγραφα, και ο έκτος φάκελος, ο οποίος παρουσιάζει αρκετό ενδιαφέρον, αποτελείται 59 έγγραφα. Ο τελευταίος φάκελος περιέχει αχρονολόγητα έγγραφα, αποκόμματα εφημερίδων, πολιτικές αναλύσεις, πεζά και ποιήματα και πολλά άλλα.
Στον πρώτο φάκελο (1856-1899), περιέχονται ενδιαφέροντα έγγραφα τα οποία έχουν μεγάλη ιστορική αξία Πολλά απ’ αυτά είναι δικαιοπρακτικά έγγραφα και αναφέρονται στον Δημήτριο Παπαγεωργίου, ο οποίος ήταν πλούσιος προύχοντας του Λιβαδίου και πεθερός του ιατρού Αθανασίου Αστερίου, καθώς ο τελευταίος είχε νυμφευθεί την κόρη του Αικατερίνη. Όπως φαίνεται και από τα άλλα έγγραφα του αρχείου, η Αικατερίνη Αστερίου ήταν μια μορφωμένη γυναίκα, γεγονός σπάνιο για τον 19οαιώνα, περίοδο τουρκοκρατίας στην περιοχή αυτή. Ο γραφικός της χαρακτήρας ήταν καλλιγραφικός και τα γραπτά της ευανάγνωστα, η σύνταξη και η ορθογραφία των επιστολών της άψογη και το κυριότερο, συνέλεγε με επιμέλεια ό,τι έγγραφα, σημειώματα, επιστολές ή άλλα ιστορικά τεκμήρια περνούσαν από τα χέρια της. Δεν θα ήταν υπερβολή αν λέγαμε ότι η δημιουργία και η διάσωση του παλαιών εγγράφων του αρχείου οφείλεται στην ίδια και την νύφη της Αλεξάνδρα Γεωργιάδου, σύζυγο του γιου της Κίμωνα Αστερίου.
Στη συνέχεια θα περιγραφούν ορισμένα ενδιαφέροντα έγγραφα τα οποία προσφέρουν άγνωστες ιστορικές πληροφορίες για το Λιβάδι, οι οποίες επιβεβαιώνουν την σημασία που είχε ο πολυπληθής αυτός οικισμός από πολύ παλιά:
-- Στο τέλος ενός πωλητηρίου του 1869, το οποίο είναι γραμμένο σε χαρτί που φέρει δύο τουρκικές σφραγίδες , μία ανάγλυφη και μία έντυπη, καθώς επίσης και πολλές υπογραφές, έχει τεθεί και μία ελληνική στρόγγυλη σφραγίδα. Προέρχεται από την Εφορία των Σχολείων της πόλεως Λειβαδίου,και φέρει την χρονολογία 1656. Όπως μπορεί κανείς να διαπιστώσει και στην εικόνα που συνοδεύει το σημερινό κείμενο, τα γράμματα με την χρονολογία βρίσκονται κυκλικά, ενώ στο κέντρο φέρει σταυρό και ανάμεσα από τις κεραίες του σταυρού είναι ζωγραφισμένες απεικονίσεις με πτέρυγες άγνωστης σημειολογίας. Η σφραγίδα αυτή δηλώνει ότι το 1656, σε μια περίοδο σκληρής οθωμανικής κυριαρχίας στον ελληνικό χώρο, και όταν μεγάλες πόλεις, όπως λ. χ. η Λάρισα, δεν διέθεταν Σχολείο γραμμάτων, στο Λιβάδι, το οποίο η σφραγίδα το χαρακτηρίζει σαν πόλη, δεν υπήρχε μόνον ένα Σχολείο, αλλά Σχολεία, τα οποία επέβλεπε ειδική Σχολική Εφορία.
-- Σε δύο ανεξάρτητα φύλλα αποσπασμένα από ένα μικρό σημειωματάριο, είναι καταχωρημένος πρόχειρος κατάλογος των Επισκόπων Πέτρας και Λιβαδίου κατά το χρονικό διάστημα 1745 μέχρι 1885.
--Υπάρχει επίσης επιστολή με ημερομηνία 13 Ιανουαρίου 1877, γραμμένη στη Τσαριτσάνη από τον επίσκοπο Φαναριοφερσάλων Κωνστάντιο(;), ο οποίος την περίοδο εκείνη ήταν Έξαρχος της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας στην Ελασσώνα, απευθυνόμενη προς τον Δημήτριο Παπαγεωργίου στο Λιβάδι, με την οποία διαμαρτύρεται ότι «Εκωλύθησαν ίνα κόψωσι τα αναγκαία ξύλα εις την οικοδομήν της εκκλησίας των εις χωρίον Πάνισα». Το έγγραφο είναι δίφυλλο και φέρει εκτός από την σφραγίδα του επισκόπου και ανάγλυφη σφραγίδα με απεικόνιση στέμματος.
-- Σιγίλλιο του 1878 του πατριάρχου Ιωακείμ[2] του Γ΄ προς τον επίσκοπο Πέτρας Αθανάσιο, με θέμα την επιβαλλόμενη επίβλεψη και εποπτεία του Οικουμενικού θρόνου επί όλων των Σχολείων των ορθοδόξων της δικαιοδοσίας του.
--Ενδιαφέρον είναι επίσης ένα δεκαεξάφυλλο έγγραφο του 1880, γεμάτο με εκατοντάδες ονόματα πατριαρχών, επισκόπων, ηγουμένων, ιερέων, μοναχών και κοσμικών, οι οποίοι «συνέδραμον εις τα σχολεία της πατρίδος μας έως σήμερον εις γρόσια, από 1854-1880. Ζώντες-Τεθνεώτες εκ Λειβαδίου και Θεσσαλονίκης».
-- Ένα άλλο έγγραφο που αξίζει να αναφέρω είναι μια άδεια ταξιδιού του Κίμωνα Αστερίου[3] από την Κατερίνη στη Θεσσαλονίκη, γραμμένη στα γαλλικά, η οποία εκδόθηκε στις 25 Μαΐου 1918 στην Κατερίνη. Περιέχει μικρή φωτογραφία ταυτότητας του Κίμωνα Αστερίου. Η σφραγίδα του εγγράφου είναι γαλλική και ως εκδίδουσα αρχή φέρεται η Armee D’ Orient, δηλ. ο Στρατός της Ανατολής, η γνωστή Αντάντ. Θέλω να θυμίσω ότι το 1918 οι Αγγλογάλλοι βρισκόταν ακόμη στην Ελλάδα και είναι γνωστό ότι είχαν υποστηρίξει ανοικτά την τριανδρία, ουσιαστικά την κυβέρνηση της Θεσσαλονίκης υπό τον Ελευθέριο Βενιζέλο, εναντίον του βασιλέα Κωνσταντίνου. Πίσω από την άδεια αυτή υπάρχουν 8 σφραγίδες και υπογραφές, όλες στα γαλλικά, πλην μιας. Γίνεται κατανοητό επομένως ότι ουσιαστικά η χώρα μας την περίοδο εκείνη βρισκόταν υπό κατοχή, καθώς ένα ταξίδι 10 ημερών από την Κατερίνη στην Θεσσαλονίκη με επιστροφή απαιτούσε ολόκληρη διαδικασία.
Στο αρχείο της οικογένειας Αστερίου υπάρχουν και 91 φωτογραφίες. Ανάμεσά τους διακρίνουμε πολλά πορτραίτα, αφιερώσεις από γνωστούς και φίλους της οικογένειας, εκδρομικές, στρατιωτικές, μερικές από επισκέψεις στο Λιβάδι, άλλες με μεγάλες παρέες σε γλέντια, μερικά τοπία ελληνικά και ξένα και άλλες. Κάποιες έχουν επεξηγήσεις, πολλές προέρχονται από φωτογραφικά εργαστήρια της Ρουμανίας και είναι γραμμένες στα ρουμανικά, άλλες είναι εκτυπωμένες αρνητικά. Γενικά πρόκειται για ένα ανθολόγιο προσώπων και εκδηλώσεων, η χρονολογική αφετηρία των οποίων ξεκινάει από τις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αιώνα και καταλήγει τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια.
Στο αρχείο υπάρχουν και άλλα αντικείμενα ήσσονος σημασίας, όπως μεταπολεμικές εφημερίδες, άφθονα φωτογραφικά slides κατεστραμμένα από την πολυκαιρία και την κακή συντήρηση, γραφική ύλη και τέσσερα οβάλ πορτραίτα σε αντίστοιχες οβάλ κορνίζες, σχέδια, σχολικοί έλεγχοι, κλπ.
[1]. Ο Αθανάσιος Αστερίου γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1840 από Λιβαδιώτικη οικογένεια. Σπούδασε στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και μετά το πέρας των σπουδών του εγκαταστάθηκε στο Λιβάδι, όπου εξάσκησε την ιατρική. Υπήρξε από τους πρωτεργάτες της επανάστασης του 1878 στην περιοχή του Ολύμπου, η οποία μπορεί προσωρινά να απέτυχε, αλλά έθεσε τις βάσεις για την ενσωμάτωση της Θεσσαλίας (δυστυχώς πλην της επαρχίας Ελασσόνας) στην Ελλάδα το 1881.
[2]. Ο πατριάρχης Ιωακείμ ο Γ΄ ήταν προηγουμένως (1870-1875) μητροπολίτης Λαρίσης και είχε δείξει και κατά την εδώ θητεία την αγάπη του προς τα γράμματα, καθώς είναι γνωστό ότι πρωτοστάτησε στην κατασκευή μεγάλου κτιρίου για την στέγαση του Γυμνασίου.
[3]. Ο Κίμων Αστερίου ήταν πρωτότοκος γιος του Αθανασίου Αστερίου, σπούδασε όπως και ο πατέρας του στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, εξάσκησε την ιατρική και το 1916εκλέχθηκε βουλευτής.
Του Νικ. Αθ. Παπαθεοδώρου
nikapap@hotmail.com
