Η προσιτή σε μένα ιστορία του πύργου αυτού, όπως και σε πολλούς Λαρισαίους, ήταν πτωχή και συγκεχυμένη[2]. Η έρευνα όμως που ακολούθησε αποκάλυψε πολλά στοιχεία και διόρθωσε πολλές ιστορικές ανακρίβειες.
Στις 24 Νοεμβρίου 1907 ο συμβολαιογράφος της Λάρισας Ευστράτιος Γεωργιάδης κλήθηκε στην οικία του υπίλαρχου Ανδρέα Βερύκιου, η οποία βρισκόταν στη γωνία των οδών Κολοκοτρώνη και Κανάρη προς σύναψη συμβολαίου και «ενεφανίσθησαν … αφ’ ενός ο κ. Αναστάσιος Αβέρωφ[3] κτηματίας κάτοικος Τρικκάλων, αφ’ ετέρου η Ζωή σύζυγος Ανδρέου Βερυκίου υπιλάρχου, το γένος Αλμέϊρα Φεγγίρα, οικοδέσποινα, κάτοικος Λαρίσης». Η τελευταία αγόρασε από τον Αβέρωφ «έν οικόπεδον κείμενον εντός της πόλεως Λαρίσης του ομωνύμου Δήμου και κατά την συνοικίαν Παράσχου[4] εκτάσεως ένδεκα περίπου στρεμμάτων ή όσης τοιαύτης και αν είναι, συνορευόμενον ανατολικώς με δρόμον αγίου Νικολάου (η σημερινή οδός Παπαναστασίου), προς νότον με χάνδακα, αρκτικώς με αγρούς Θ. Αληθινούκαι δυτικώς με μονοπάτι»αντί ποσού 3.000 δραχμών. Στο οικόπεδο αυτό η Ζωή Βερύκιου κατασκεύασε την κατοικία-πύργο της φωτογραφίας που συνοδεύει το σημερινό κείμενο, στο οποίο και κατοίκησαν.
Για τον Ανδρέα Βερύκιο του Αναστασίου γνωρίζουμε ότι γεννήθηκε στην Λευκάδα το 1873, αποφοίτησε από την Σχολή Ευελπίδων και κατατάχθηκε στο Ιππικό. Ήταν δεινός ιππέας, συμμετείχε σε διάφορους Ιππικούς αγώνες και όταν αποσπάσθηκε στην Μεραρχία Ιππικού της Λάρισας λάβαινε τακτικά μέρος στους Ιππικούς αγώνες οι οποίοι γίνονταν κάθε Σεπτέμβριο, κατά την διάρκεια της μεγάλης εμποροπανηγύρεως της πόλεως, με αρκετές επιτυχίες. Ο Γιώργος Ζιαζιάς αναφέρει ότι ήταν και δεινός ξιφομάχος και μάλιστα παρίστατο ως μάρτυρας σε όλες τις μονομαχίες οι οποίες ήταν συχνές την εποχή εκείνη ως ειδικός, επειδή γνώριζε πολύ καλά τους κανόνες της[5]. Την περίοδο αυτή πρέπει να συνυπηρετούσε στην Μεραρχία Ιππικού στη Λάρισα με τον πρίγκιπα Ανδρέα (1882-1944)[6]. Ο Βερύκιος ως ίλαρχος πλέον, εισήλθε στη Θεσσαλονίκη στις 26 Οκτωβρίου, επικεφαλής ίλης του 1ου Συντάγματος Ιππικού, αμέσως μετά την υπογραφή της συμφωνίας παραδόσεως της πόλεως από τους Τούρκους και έφθασε μέχρι την Πλατεία Ελευθερίας. Έλαβε επίσης μέρος τον Νοέμβριο του 1912 στην κατάληψη της Φλώρινας και της Καστοριάς.
Η πορεία του ζεύγους μάς είναι άγνωστη στη συνέχεια. Ο Βερύκιος πολέμησε όπως είδαμε στους Βαλκανικούς πολέμους και γνωρίζουμε ότι αποστρατεύθηκε με το βαθμό του συνταγματάρχη. Για την γυναίκα του Ζωή δεν γνωρίζουμε εάν έμεινε στη Λάρισα ή μετακόμισε στην Αθήνα. Πάντως στις 13 Δεκεμβρίου 1941 με συμβόλαιο του Λαρισαίου Συμβολαιογράφου Δημητρίου Κατσιλέρου πώλησε την κατοικία-πύργο στον έμπορο Βασίλειο Βλησσαρίδη, έχοντας ως πληρεξούσια και αντιπρόσωπό της στην πώληση την Ιωάννα[7], κόρη του παλιού δημάρχου της Λάρισας Αχιλλέα Αστεριάδη, χωρίς να παρίσταται η ίδια. Επίσης στο συμβόλαιο αναφέρεται ως Ζωή θυγατέρα της Φεγγουΐρα Αλμέϊδα, χωρίς να υπάρχει μνεία του επιθέτου του συζύγου της Βερύκιου[8].
Η κατοικία περιγράφεται στο συμβόλαιο ως εξής: «Η Ζωή Αλμέϊδα έχει εις την αποκλειστικήν αυτής κατοχήν, νομήν και κυριότητα μίαν διώροφον οικίαν μετά του υπ’ αυτής υπογείου, λιθοτουβλόκτιστον και κεραμοσκεπή, μετά του υπ’ αυτήν οικοπέδου … κειμένην εντός της πόλεως Λαρίσης κατά την συνοικίαν Παράσχου και επί της οδού Βασιλίσσης Σοφίας (πρώην Ακροπόλεως) και οριζομένην εν συνόλω γύρωθεν, Ανατολικώς με την άνω οδόν Βασιλίσσης Σοφίας, Δυτικώς με οικόπεδον Βασ. Πράσσα, Βορείως με οδόν Μουρούζη και νοτίως με οικίαν και αυλήν Ιωαννίδου, περιελθούσαν εις αυτήν του μεν οικοπέδου εξ αγοράς (24 Νοεμβρίου 1907)… , της δε οικίας ανεγερθείσης υπ’ αυτής της ιδίας και δαπάναις της. Η Ζωή θυγάτηρ Φεγγουΐρα Αλμέϊδα … εκχωρεί, πωλεί και μεταβιβάζει την οικίαν προς τον Βασίλειον Δημητρίου Βλησσαρίδην αντί ολικού τιμήματος δραχμών οκτακοσίων χιλιάδων (800.000) …Εν τέλει οι συμβαλλόμενοι εδήλωσαν ότι η προκειμένη αγοραπωλησία συνωμολογήθη τη μεσολαβήσει του κτηματομεσίτου Λαρίση Γρηγορίου Τσιρακοπούλου»Το συμβόλαιο συντάχθηκε στο γραφείο του Συμβολαιογράφου Δημητρίου Κατσιλέρου, το οποίο βρισκόταν επί της οδού Βασιλίσσης Σοφίας και ήταν ιδιοκτησία του Κ. Τσόκου.
Από την ανάγνωση των δύο συμβολαίων (του 1907 και του 1941) γίνεται καταφανές ότι τόσον η αγορά του οικοπέδου, όσον και η κατασκευή της κατοικίας-πύργου, γνωστή στην πόλη ως Πύργος του Βερύκιου, έγιναν από την Ζωή θυγατέρα της Φεγγουΐρα Αλμέϊδα, η οποία το 1907 ήταν παντρεμένη με τον υπίλαρχο Ανδρέα Βερύκιο, χωρίς οικονομική συμμετοχή του τελευταίου. Μένουν όμως ακόμη αναπάντητα ορισμένα ερωτήματα. Χώρισε το ζευγάρι; Πότε πέθανε ο Ανδρέας Βερύκιος και πότε η Ζωή; Απέκτησαν τέκνα; κλπ. Η έρευνα επομένως πρέπει να συνεχισθεί.
Για τους νέους ιδιοκτήτες του πύργου Βερύκιου, την οικογένεια Βελλησαρίδη και την περιγραφή του Πύργου θα μιλήσουμε στο επόμενο σημείωμά μας.
(Συνεχίζεται)
[1]. Βλέπε: Ζιαζιάς Γιώργος, Η Λάρισα από την απελευθέρωση μέχρι το 1950, Λάρισα (2004) σελ. 87.
[2]. Αναζητώντας περισσότερα στοιχεία βασίσθηκα στην ισχυρή μνήμη του επίτιμου δικηγόρου Γιώργου Σακελλαρίδη. Καθώς επί πολλά χρόνια κατοικεί στη συνοικία του Αγ. Νικολάου, ξέρει πρόσωπα και πράγματα. Μου υπέδειξε λοιπόν τους απογόνους του Βασιλείου Βλησσαρίδη, ο οποίος είχε αγοράσει τον πύργο. Έτσι προ ημερών βρέθηκα στο φιλόξενο σπίτι της Ελένης, συζύγου του δικηγόρου Δανιήλ Γάλλου, μοναχοκόρης του Βασιλείου Βλησσαρίδη, η οποία όχι μόνον είχε έτοιμο τον φάκελο με το συμβόλαιο αγοράς του πύργου κατά το 1941, αλλά και πολλές φωτογραφίες. Στην έρευνα που ακολούθησε βοήθησε αποτελεσματικά η κ. Βασιλική Βλάχου από τα τοπικά Γενικά Αρχεία του Κράτους, η οποία μου παρεχώρησε αντίγραφο συμβολαίου του 1907 αγοράς του οικοπέδου και ο φίλος από την Αθήνα Ιωάννης Κατσάρης ο οποίος με επιδεξιότητα συνέλεξε βιογραφικά στοιχεία του Ανδρέα Βερύκιου. Τους ευχαριστώ όλους.
[3]. Ο Αναστάσιος Αβέρωφ είναι ο πατέρας του πολιτικού Ευάγγελου Αβέρωφ και είχε στην ιδιοκτησία του πολλές γεωργικές εκτάσεις στην περιοχή μας, αγορασμένες από τους Τούρκους μπέηδες που εγκατέλειπαν την Ελλάδα.
[4]. Αντιστοιχεί στη σημερινή συνοικία του Αγίου Νικολάου.
[5]. Βλέπε: Ζιαζιάς Γιώργος, Αναζητώντας την χαμένη Λάρισα. Πενήντα χρόνια μνήμες και αναπολήσεις. (1900-1950), τόμ. Β΄, Λάρισα (2000) σελ. 236.
[6]. Ήταν γιος του Γεωργίου Α΄ και της Όλγας και όταν υπηρετούσε στη Λάρισα κατοικούσε μαζί με την γυναίκα του Αλίκη στο μεγαλοπρεπέστατο αρχοντικό του Κωνσταντίνου Σκαλιώρα. Το αυτοκίνητό του ήταν το πρώτο το οποίο κυκλοφόρησε στους δρόμους της Λάρισας. Το 1909 έφυγε από τη Λάρισα με προορισμό την Γερμανία για περαιτέρω σπουδές, αλλά σύντομα επέστρεψε, και συμμετέσχε στους Βαλκανικούς πολέμους.
[7]. Η Ιωάννα (Γιοχάνα για τους φίλους της) ήταν ένα από τα ωραιότερα κορίτσια της Λάρισας της εποχής του μεσοπολέμου. Παντρεύτηκε τον δικηγόρο της Λάρισας Ξενοφώντα Ριζόπουλο, αλλά ο γάμος τους δεν κράτησε για πολύ και μετά τον χωρισμό της μετακόμισε στην Αθήνα. Η πρωτοβουλία της Ζωής Αλμέϊδα να διορίσει αντιπρόσωπο και πληρεξούσιό της κατά την αγοραπωλησία την Ιωάννα κόρη του Αχιλλέως Αστεριάδη, πιθανόν να οφείλεται σε γνωριμία από την περίοδο που και οι δύο γυναίκες κατοικούσαν στην Λάρισα. Ο θάνατος του πρώην δημάρχου το 1920 οδήγησε μετά από κάποιο διάστημα την οικογένεια Αστεριάδη στην Αθήνα και την Θεσσαλονίκη..
[8]. Στα Στρατιωτικά Αρχεία αναφέρεται ότι αποστρατεύθηκε το 1945. Την χρονολογία αυτή ήταν 72 ετών, ηλικία μεγάλη για εν ενεργεία στρατιωτικό. Επιπλέον η πληροφορία αυτή μας υποχρεώνει να δεχθούμε ότι όταν συντασσόταν το συμβόλαιο πωλήσεως (1941) ήταν εν ζωή. Άρα εάν η πληροφορία είναι έγκυρη,θα πρέπει το ζευγάρι να είχε χωρίσει.
Του Νικ. Αθ. Παπαθεοδώρου
nikapap@hotmail.com
