Το σημερινό χαρακτικό είναι του Ιταλού ζωγράφου Simone Pomardi (1760-1830). Επιγράφεται: Iscrizione di Cassio Longino (=Η επιγραφή του Κάσσιου Λογγίνου) και απεικονίζει τα Τέμπη. Ο Pomardi γνωρίστηκε το 1804 στη Ρώμη με τον Ιρλανδό αρχαιολόγο, ζωγράφο και περιηγητή Edward Dodwell (1767-1832), τον οποίο συνόδευσε σαν σχεδιαστή στο δεύτερο ταξίδι του τελευταίου στην Ελλάδα το 1805-1806. Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού τους Dodwell και Pomardi φιλοτέχνησαν περίπου χίλια χαρακτικά, 400 ο πρώτος και 600 ο δεύτερος, ο οποίος συγχρόνως κατέγραφε και το χρονικό της περιοδείας του. Το 1819 ο Dodwell κυκλοφόρησε δύο βιβλία με τις εντυπώσεις του από τα ταξίδια στην Ελλάδα. Οι εκδόσεις του αυτές ήταν εμπλουτισμένες με χαρακτικά και θαυμάσιες χρωμολιθογραφίες[1] δικές του και του Pomardi. Ένα χρόνο αργότερα, το 1820, ο Pomardi κυκλοφόρησε και αυτός ένα δίτομο οδοιπορικό[2], βασισμένο στις σημειώσεις από το ταξίδι του στην Ελλάδα συνοδεύοντας τον Dodwell, στο οποίο δημοσίευσε και χαρακτικά που δεν είχαν συμπεριληφθεί στις εκδόσεις του συνοδοιπόρου του. Στο τέλος του ταξιδιού όμως αρρώστησε και αναγκάστηκε να επιστρέψει στην Ιταλία διαπλέοντας τα νησιά του Ιονίου. Πέθανε στη Ρώμη το 1830.
Στο χρονικό του, ο Pomardi περιγράφει πώς μαζί με τον Dodwell ταξίδεψαν από τη Ρώμη στη Σικελία και στη συνέχεια στη Ζάκυνθο και την υπόλοιπη Ελλάδα. Στη Λάρισα βρέθηκαν τον Φεβρουάριο του 1805 και κατέλυσαν, όπως συνέβαινε και με τους περισσότερους ξένους περιηγητές, στην κατοικία του μητροπολίτη η οποία βρισκόταν στον λόφο της Ακροπόλεως, δίπλα στον ναό του Αγ. Αχιλλίου. Μετά τη Λάρισα ταξίδευσαν και μέχρι τα Τέμπη. Από το ταξίδι τους αυτό είναι και η σημερινή εικόνα.
Στο χαρακτικό αυτό ο Pomardi αποτυπώνει την περιοχή που ονομάζεται «Γραμμένο άλας» από μια ωραία οπτική γωνία. Αριστερά κυλάει τα ορμητικά νερά του ο Πηνειός, ο Σαλαμβριάς των μεσαιωνικών χρόνων και δίπλα του διακρίνονται οι απότομες υπώρειες του Ολύμπου. Στο κέντρο της εικόνας προβάλλει ένα μικρό πλάτωμα από την πλευρά της Όσσας. Στην περιοχή αυτή βρισκόταν, όπως και σήμερα, ο δρόμος που διέσχιζε την Κοιλάδα. Αποτελούσε την συντομότερη διαδρομή που οδηγούσε από την Θεσσαλία στη Μακεδονία και αντιθέτως και αυτήν συνήθως ακολουθούσαν επί αιώνες στρατιές πολεμιστών. Στην εικόνα διακρίνονται στον δρόμο τα ίχνη που άφησαν με το πέρασμα του χρόνου οι ρόδες των αμαξών, ενώ χαμηλοί αναβαθμοί είναι σκαλισμένοι στο οδόστρωμα για να βοηθούν τον οδοιπόρο στην ανηφορική πορεία του δρόμου. Το ενδιαφέρον όμως εστιάζεται προς το δεξιό μέρος της εικόνας. Στην επιφάνεια ενός κάθετου βράχου βρίσκεται σκαλισμένη μέσα σε πλαίσιο επιγραφή τριών σειρών, γραμμένη στα λατινικά, η οποία αναφέρει: «L. CASSIUS LONGINUS PROCONS TEMPE MUNIVIT», δηλ. ο ανθύπατος Κάσσιος Λογγίνος οδοποίησε τα Τέμπη. Η επιγραφή αυτή χρονολογικά ανάγεται στον 1ο π. Χ. αιώνα. Πολλοί ξένοι επισκέπτες των Τεμπών έχουν αποτυπώσει σε σχέδιο την επιγραφή αυτή, η οποία διατηρείτο μέχρι πριν μερικές δεκαετίες, αλλά δυστυχώς καταστράφηκε κατά τους εκβραχισμούς που έγιναν το 1959 για την διάνοιξη της παλιάς εθνικής οδού.
Το σχέδιο αυτό, όπως και τα άλλα που φιλοτέχνησε ο Pomardi, ξαναζωντανεύουν έναν κόσμο που μάγεψε παλιότερα τους ευρωπαίους ταξιδιώτες και τους ενέπνευσε την παθιασμένη αναζήτηση της κλασικής αρχαιότητας, αλλά σήμερα έχει εξαφανισθεί. Γιατί το οδοιπορικό τους αυτό το θεωρούσαν σαν ένα απαραίτητο ταξίδι -προσκύνημα στη μυθική Κοιλάδα των θεών του Ολύμπου. Ήθελαν να περιηγηθούν στο μαγευτικό περιβάλλον των Τεμπών, να θαυμάσουν τον απρόσιτο Όλυμπο και να αντικρύσουν από μακριά την κατοικία των δώδεκα θεών, καθώς η Κοιλάδα αυτή συνδυάζει αρμονικά το γεωγραφικό κάλλος, με την μυθολογία και την ιστορία σε μια διαδρομή αιώνων. Από τους επισκέπτες των αρχαίων χρόνων μέχρι και τον 20ο αιώνα έχουν διασωθεί καταγραφές με ενθουσιώδεις εντυπώσεις από τη γραφική αυτή περιοχή. Αναφέρουμε μία: «Στα Τέμπη η φύση σκόρπισε σπάταλα όλα της τα δώρα: ορεινούς όγκους, πλαγιές, γκρεμούς, ανάβρες γάργαρες και δροσερές, οι οποίες πιδακίζουν από τις βραχότρυπες, χλωρίδα πολυποίκιλη με αμέτρητες τις αποχρώσεις του πράσινου, δένδρα πανύψηλα και αιωνόβια και στο μέσον ένα ποτάμι μυθικό, που κυλάει τα θολά νερά του ήρεμα, αθόρυβα και ασταμάτητα»[3].
Η σημερινή εικόνα του Simone Pomardi μας δίνει την ευκαιρία να σημειώσουμε ότι από τις πολλές επισκέψεις των ξένων ταξιδιωτών στην Κοιλάδα των Τεμπών έχει συγκεντρωθεί ένα πλούσιο φιλολογικό υλικό για την περιοχή, αλλά και μια εξ ίσου θαυμάσια συλλογή απεικονίσεων της που εμπνεύσθηκαν οι ζωγράφοι που την επισκέφθηκαν. Η ομάδα της Φωτοθήκης του Λαογραφικού Ιστορικού Μουσείου έχει συγκεντρώσει σχεδόν το σύνολο των εικόνων αυτών, πάνω από εκατό, τα περισσότερα αυθεντικά, τα οποία καλύπτουν χρονικό διάστημα τεσσάρων αιώνων (από τον 16ο μέχρι τον 19ο). Είναι μια ονειρεμένη συλλογή η οποία νομίζουμε ότι χρειάζεται να γίνει κτήμα όλου του κόσμου υπό μορφή λευκώματος. Αναζητείται λοιπόν ο ευαίσθητος χορηγός που θα το υλοποιήσει!
---------------------------------------------
[1]. Edward Dodwell. A Classical and Topographical Tour through Greece, during the years 1801, 1805 and 1806. London (1819) και του ιδίου: Views in Greece, from drawings by Edward Dodwell. London (1819).
[2]. Pomardi Simone. Viaggio nella Grecia fatto da Simone Pomardi negli anni 1804, 1805, e 1806, τόμ. I και II, Ρώμη, Vincenzo Poggioli, (1820).
[3]. Η περιγραφή αυτή των Τεμπών ανήκει στον Ολλανδό ζωγράφο και χαρτογράφο Abraham Ortelius (1595).
Γράφει ο Νίκος Παπαθεοδώρου
