Αλλά αλήθεια, πόσο δεδομένη και εύκολη ήταν η αντίσταση, η περηφάνια, το αντάρτικο;
Στις μέρες μας και ιδιαίτερα εν μέσω κρίσης συντελείται εντέχνως από την πολιτική και οικονομική ελίτ μια «αθώωση» της Ιστορίας, αθώωση από την «ενοχή» της αμφιβολίας, των αντιπαραθέσεων, των άλλων εναλλακτικών που δεν ευόδωσαν. Τα πράγματα παρουσιάζονται με μια τελεολογική νομοτέλεια και η αφήγηση της Ιστορίας απομακρύνεται ακόμα πιο πολύ από τον τότε καθημερινό αγώνα του λαού. Γίνεται γραμμική, άγονη που μπορεί να λειτουργήσει μόνο ως πληροφορία ή στην καλύτερη ως «μουσειακό έκθεμα» που το θαυμάζεις αλλά δεν μπορείς να το «αγγίξεις» (εν προκειμένου δημιουργήσεις).
Προς αιτιολόγηση δεν θα αναφερθούμε καθόλου στον τρόπο διδασκαλίας της Ιστορίας στα σχολεία, θα μείνουμε στην επίσημη προβολή της. Ο ίδιος ο εορτασμός των επετείων, με τα στεφάνια και τους στομφώδεις λόγους για εθνική υπερηφάνεια και ομόνοια από τους εκπροσώπους και τους ίδιους τους σημερινούς δυνάστες μας, δεν είναι απλά μια αντίφαση. Είναι ζήτημα επιβίωσής τους. Ο λαός πρέπει να είναι παρατηρητής και όχι συνειδητός δημιουργός της ιστορίας του. Γινόμαστε λιγάκι υπερβολικοί, ή μήπως όχι;
Μάης-Ιούνης 1941: Το ΚΚΕ προχωρά σε επαφές με εκπροσώπους άλλων πολιτικών δυνάμεων ώστε να δημιουργηθεί ένα Πανελλαδικό Απελευθερωτικό Μέτωπο, που θα ενώνει όλες τις εθνικές δυνάμεις. Αμ δε…
Οι ηγέτες των αστικών κομμάτων χαρακτήρισαν πρόωρη, επικίνδυνη και τυχοδιωκτική την αντίσταση στους Φασίστες. Ο αρχηγός των Φιλελευθέρων Θ. Σοφούλης δήλωνε ότι «η σαραντάχρονη πολιτική του πείρα τον έχει πείσει ότι τέτοιες προσπάθειες είναι καταδικασμένες σε αποτυχία» οπότε και αποχωρεί. Ο αρχηγός των Προοδευτικών Φιλελευθέρων Γ. Καφαντάρης δήλωνε «αρνούμαι να συμμετάσχω ως πρωτεργάτης και θα περιμένω». Ο αρχηγός του Δημοκρατικού κόμματος Γ. Παπανδρέου αρνήθηκε και συμβούλευε και τους υπολοίπους να αποφύγουν επαφές με τα κόμματα που θέλουν να ιδρύσουν το ΕΑΜ. Ο Κ. Τσέλος αντιπρόσωπος του Εθνικού Ενωτικού Κόμματος του Κανελλόπουλου δήλωνε ότι το κόμμα «θέλει να έχει λεύτερα χέρια για να μπορεί να προσαρμοστεί στις οποιεσδήποτε μελλοντικές εξελίξεις» οπότε και αρνήθηκε.[1]Ενώ άλλοι πέρασαν φανερά σε συνεργασία με τον κατακτητή Γ. Τσολάκογλου, Κ. Λογοθετόπουλος, Ιωαν. Ράλλης.
19 Ιανουαρίου 1944:Κοινή δήλωση Σοφούλη, Παπανδρέου, Καφαντάρη, Γονατά, Μυλωνά, Ράλλη, Σοφιανόπουλου όπου χαρακτήριζαν την αντίσταση του ελληνικού λαού «αναρχουμένην αντάρτικην κίνηση […] η κίνησης αυτή, η χρησιμοτάτη, παρεξέκλινε του προορισμού της και τείνει να μεταβληθεί, αν δεν μεταβλήθη ήδη, από απελευθερωτικήν εις κίνηση εξοντώσεως του ελληνικού λαού».[2]Έτσι μονιάζει η αγγλόφωνη «αντίσταση» από τη Μέση Ανατολή.
Άραγε οι ιστορικοί του μέλλοντος πού θα τοποθετούν τις κυβερνήσεις των μνημονίων;
Επιπλέον, αναρωτηθείτε, πόσοι από εμάς θα έβγαιναν στην αντίσταση όταν για το θάνατο κάθε Γερμανού ξεκληρίζονταν ολόκληρα χωριά; Πόσο εύκολο ήταν για όσους το έκαναν; Χαρακτηριστικό παράδειγμα το ολοκαύτωμα των Καλαβρύτων το 1943.
9 Δεκεμβρίου 1943: Γερμανικά στρατεύματα μαζί με γερμανοντυμένους Έλληνες των Ταγμάτων Ασφαλείας, μπήκαν πάνοπλα στα Καλάβρυτα. Ο Γερμανός διοικητής ζητά λίστα με τα ονόματα οικογενειών ανταρτών γιατί δεν θέλει να πειράξει αθώους (sic).Οι κάτοικοι υπό το φόβο, θέλησαν να φανούν συνεργάσιμοι και παρέδωσαν τον κατάλογο. Η απάντηση προαποφασισμένοι: «Υπάρχουν και άλλοι παρτιζάνοι» ο κατάλογος του φάνηκε μικρός «Είστε όλοι παρτιζάνοι!».[3]Στη συνέχεια η επίσημη αφήγηση (Ράλλης και μετεμφυλιακά Κανελλόπουλος)[4] έφτασε να κατηγορεί τους κομμουνιστές που αντιστάθηκαν και υπήρξαν αντίποινα, αθωώνοντας τους Ναζί.
Άραγε οι ιστορικοί του μέλλοντος πώς θα αξιολογούν το φόβο της εξόδου από την Ε.Ε., το φόβο της σύγκρουσης με τα συμφέροντα τραπεζών και μεγάλων επιχειρηματιών;
Δεν προσπαθούμε να κάνουμε κάποιον ιστορικό αναγωγισμό ή κάποια σύγκριση με τον καιρό εκείνο. Θα εκπίπταμε σε μια άλλη γραμμική αφήγηση έτσι. Μέσα από τα άνω παραδείγματα θέλουμε να επαναφέρουμε την «ενοχή» της αμφιβολίας, των εναλλακτικών σχεδίων στην Ιστορία. Αλλά και να της προσδώσουμε την αιτιώδη νομοτέλεια που χωρίς να προβλέπεις το αποτέλεσμα κάθε αγώνα, διαβλέπεις τις δυνατότητές του.
Δεν ήταν αυτονόητη ούτε εύκολη η αντίσταση στις δυνάμεις κατοχής. Για κάθε αντίσταση και εξέγερση τα ίδια ισχύουν. Καμία νίκη όμως δεν θα είχε υπάρξει αν έλλειπαν αυτές. Τη δυσκολία της αντίστασης αλλά και την αισιοδοξία της νίκης πρέπει να τιμήσουμε αυτές τις μέρες. Δεν μας αρκεί ούτε το μνημείο-πλατεία του Τ. Μπουκουβάλα στην περιοχή του σταθμού, ούτε του Α. Βρατσάνου στην Φαρσάλων. Εμπνεόμαστε, αγωνιούμε και αγωνιζόμαστε «θέλουμε λεύτερη εμείς πατρίδα/και πανανθρώπινη τη λευτεριά». Δεν είναι σήμερα δυσκολότερο από τότε και από κάθε τότε.
* Ο Παναγιώτης Σιούλας, είναι πολιτικός μηχανικός, μέλος της Ομάδας μελέτης Ιστορίας και Κοινωνικών Αγώνων Θεσσαλίας.
[1] «Ιστορία της Εθνικής Αντίστασης, 1940-1945», Δοκίμιο, σελ 80
[2] Αθανασιάδης Γ: «Η πρώτη πράξη της ελληνικής τραγωδίας», Σύγχρονη Εποχή. σελ 159
[3]Κακογιάννης Α: «Η θηριωδία των Ναζί στην Ελλάδα: Το ολοκαύτωμα των Καλαβρύτων», Καστανιώτης, σελ. 289
[4]Μπρούσαλης Κ: «Η Πελοπόννησος στο πρώτο αντάρτικο 1941- 1945», Επικαιρότητα, σελ. 303
