Οι πρώτες εφημερίδες που εκδόθηκαν στη Λάρισα ουσιαστικά ήταν έργο ενός ανθρώπου, ο οποίος λειτουργούσε ταυτόχρονα ως εκδότης, δημοσιογράφος και πολλές φορές και τυπογράφος[1]. Κυκλοφορούσαν μία ή δύο φορές την εβδομάδα, ήταν μικρού σχήματος και αποτελούνταν από τέσσερες πυκνογραφημένες σελίδες. Μερικές φορές, όταν το χαρτί ή η μελάνη τελείωνε[2], γίνονταν δισέλιδες, ενώ σε επετειακά φύλλα (Πάσχα, Χριστούγεννα, εθνική εορτή) μπορεί να είχαν και περισσότερες σελίδες. Η διάρκεια ζωής των περισσοτέρων απ’ αυτές δεν υπήρξε μεγάλη, ενώ και οι κάπως μακροχρόνιες είχαν μεσοδιαστήματα διακοπής της κυκλοφορίας τους, μικρά ή μεγάλα[3].Οι περισσότερες σελίδες καλύπτονταν από τις εκδηλώσεις της δημόσιας, κοινωνικής και οικονομικής ζωής της επαρχίας, χωρίς να απουσιάζουν πολιτικά άρθρα, ειδήσεις, επιφυλλίδες, ακόμα και μεταφράσεις ξένων λογοτεχνικών έργων σε συνέχειες. Σήμερα όσα φύλλα των παλιών εφημερίδων της Λάρισας έχουν διασωθεί, αποτελούν σπουδαία πηγή πρωτογενούς ιστορικού υλικού της συγκεκριμένης περιόδου για πολλούς ερευνητές. Τα αποτελέσματα των ερευνών αυτών τα βλέπουμε δημοσιευόμενα σήμερα συχνά σε ιστορικά βιβλία ή περιοδικές εκδόσεις και σε άρθρα στις τοπικές εφημερίδες.
Στη συνέχεια θα γίνει προσπάθεια να παρουσιασθούν οι πρώτες εφημερίδες της Λάρισας οι οποίες κυκλοφόρησαν από την ημέρα της απελευθερώσεώς της, παραθέτοντας όσα στοιχεία γνωρίζουμε και είναι απαραίτητα για μια σύντομη και αξιόπιστη περιγραφή τους. Στην παρουσίαση των εφημερίδων αυτής της περιόδου θα παρατηρήσει ο αναγνώστης ότι κυκλοφόρησαν και πολλές με σατυρικό περιεχόμενο, επηρεασμένες ίσως από την επιτυχία του «Ρωμηού» του Γεωργίου Σουρή στην Αθήνα[4].
Αστήρ της Θεσσαλίας
Θεωρείται η πρώτη εφημερίδα που κυκλοφόρησε σε ολόκληρη τη Θεσσαλία[5] μετά την απελευθέρωσή της το 1881.Τα γραφεία της βρισκόταν στην περιοχή Δάρκουλι, που ήταν μία από τις κεντρικότερες της Λάρισας και αντιστοιχούσε περίπου στην σημερινή περιοχή της οδού Πανός με την Κύπρου. Στα ίδια γραφεία στεγαζόταν και το δικηγορικό γραφείο του διευθυντού της εφημερίδας Ανδρέα Πεταλά. Θα αφήσουμε όμως την γλαφυρή πέννα του παλιού δημοσιογράφου Θρασύβουλου. Μακρή να μας δώσει λεπτομέρειες και να μας περιγράψει την κυκλοφορία της:
«Πολύ ακόμη προ της εισόδου του ελληνικού στρατού εις την Λάρισσαν και τας λοιπάς θεσσαλικάς πόλεις, αρκετοί εν διασπορά και πολλαχού του εξωτερικού ευρισκόμενοι Θεσσαλοί, έσπευσαν να εγκατασταθώσιν εις τας απελευθερωμένας πατρίδας των. Μεταξύ τούτων ήταν και ο συμπολίτης μας Βασίλειος Αργυρόπουλος, όστις διαθέσας την ουχί ευκαταφρόνητον χρηματικήν περιουσίαν –αποκτηθείσαν κατόπιν πολυμόχθου και μακροχρονίου εις την χώραν των Φαραώ εργασίας- ελθών ίδρυσεν ενταύθα υπό την προστασίαν του τότε άγγλου προξένου Λάγκφορτ, το πρώτον τυπογραφείον, εργαζόμενον δια πρωτοφανούς κυλινδρικού ταχυπιεστηρίου. Εις το τυπογραφείον τούτο του Αργυροπούλου εξεδόθη η πρώτη εν Λαρίσση και Θεσσαλία (εφημερίςδισεβδομαδιαία), υπό τον τίτλον «Αστήρ της Θεσσαλίας» και υπό την διεύθυνσιν του δικηγόρου και μετέπειτα πολιτευτού Αγυιάς Ανδρέου Πεταλά[6]. Η εφημερίς αύτη εκυκλοφόρησε την πρωίαν της 31ης Αυγούστου του 1881 και καθ’ ήν ακριβώς ώραν ο ελληνικός στρατός εισήρχετο εις την πόλιν δια της «Πύλης Τρικκάλων» (παρά το νέον στρατιωτικόνΝοσοκομείον)[7], γενομένη ανάρπαστος υπό του φρενιτιώντος λαού, όστις ξεσκίζων και πετών τα τουρκικά φέσια, εζητωκραύγαζε διατόρως υπέρ της Μητρός Ελλάδος και του Στρατού, ενώ δακρύων εξ άλλου, ητένιζε την προπορευομένην τούτου και ελαφρώς ανεμιζομένην κυανόλευκον.
Δυστυχώς ο «Αστήρ τη Θεσσαλίας» δεν έτυχεν εκ μέρους του κοινού υποστηρίξεως και μεθ’ όλην την χρηματικήν υπό του διορισθέντος τότε πρώτου δημάρχου Λαρίσσης πλουσίου τουρκαλβανού Χασάν Ετέμ Αγά αρωγήν, διέκοψε μετά πεντάμηνον σχεδόν την έκδοσίν του, την οποίαν επανέλαβεν αργότερον, επ’ ολίγον όμως διάστημα ο Ανδρέας Πεταλάς, όταν προεκηρύχθησαν αι πρώται βουλευτικαί εκλογαί εν Θεσσαλία κατά το 1884»[8].
Η ημερομηνία διακοπής της κυκλοφορίας της εφημερίδας αυτής δεν είναι γνωστή. Είναι γεγονός ότι κατά διαστήματα διέκοπτε την κυκλοφορία της για μήνες και έτη. Ο Γιάννης Ρούσκας αναφέρει ότι δεν έχει εντοπισθεί ή δεν έχει διασωθεί το πρώτο φύλλο της εφημερίδας και άλλα πολλά ενδιάμεσα, και ότι το τελευταίο που έχει εντοπισθεί είναι το φύλλο της 21ης Οκτωβρίου 1884 με τον αριθμό 207[9]. Αν αναλογισθεί κανείς ότι κυκλοφορούσε δύο φορές την εβδομάδα, ο αριθμός 207 μέσα σε τρία χρόνια είναι μικρός. Από την ιστορική αυτή εφημερίδα υπάρχουν ορισμένα φύλλα σε βιβλιοθήκες (Εθνική, Μουσείο Μπενάκη) και σε συλλέκτες των Αθηνών, ενώ στη Λάρισα απ’ όσο έχω υπ’ όψιν μου δεν υπάρχει ούτε στην Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη, ούτε και στην Δημοτική Βιβλιοθήκη.
[1]. Βλέπε: Ρούσκας Γιάννης, Αστήρ της Θεσσαλίας. Η πρώτη εφημερίδα της ελεύθερης Θεσσαλίας, περ. «Θεσσαλικό Ημερολόγιο», τόμ. 55ος , Λάρισα (2009-Α’)και ανάτυπο.
[2]. Την περίοδο εκείνη η διακίνηση των υλικών αυτών ήταν δυσκολότατη γιατί τόσο η επικοινωνία όσο και οι συγκοινωνίες δεν ήταν επαρκώς ανεπτυγμένες. Έπρεπε επομένως ο προγραμματισμός να είναι μακροχρόνιος, πράγμα που μια τοπική εφημερίδα με κυκλοφορία ολίγων φύλλων (συνήθως 300-500) και χωρίς κέρδη, δεν μπορούσε να το επιχειρήσει. Ας μην ξεχνάμε επίσης ότι το ποσοστό των αναλφάβητων την εποχή εκείνη ήταν πολύ μεγάλο
[3]. Η «Μικρά» του Θρασύβουλου Μακρή που θεωρείται η μακροβιότερη από τις πρώτες εφημερίδες της Λάρισας (1896-1926), είχε πολλές φορές σταματήσει την κυκλοφορία της για διάφορους λόγους.
[4].Ο Γεώργιος Σουρής (1853-1919)ήταν ένας δημοφιλής σατιρικός ποιητής, δημοσιογράφος και εκδότης της εβδομαδιαίας σατυρικής εφημερίδας «Ρωμηός», την οποία εξέδιδε από το 1883 έως το 1918.Η εφημερίδα αυτή αγαπήθηκε πολύ από τον κόσμο και διαβαζόταν άπληστα από τον ελεύθερο και υπόδουλο ελληνισμό. Για 35 χρόνια κυκλοφορούσε ανελλιπώς κάθε Σάββατο.
[5]. Η εφημερίδα «Θεσσαλία» του Βόλου άρχισε την έκδοσή της στις 14 Φεβρουαρίου 1880 στην Αθήνα, επωφελούμενη των διευκολύνσεων και των δυνατοτήτων που διέθετε η ελληνική πρωτεύουσα. Αργότερα μετέφερε τα γραφεία και τις εγκαταστάσεις της στον Βόλο, απ’ όπου συνέχισε να κυκλοφορεί από τις 10 Οκτωβρίου 1881. Ας σημειωθεί ότι την ημερομηνία αυτή ο Βόλος βρισκόταν ακόμα υπό τουρκική διοίκηση. Ο ελληνικός στρατός εισήλθε στην πρωτεύουσα της Μαγνησίας την 2αν Νοεμβρίου 1881.
[6]. Ο Ανδρέας Πεταλάς γεννήθηκε στην Αθήνα το 1848 και στη Λάρισα είχε έλθει τρείς εβδομάδες νωρίτερα για να προετοιμάσει την έκδοση της εφημερίδας. Πολιτεύθηκε επανειλημμένως και στις εκλογές της 7ης Φεβρουαρίου του 1899 εκλέχθηκε βουλευτής Αγιάς. «Ο Ανδρέας Πεταλάς, ο αληθινός φιλόσοφος της ζωής, ανήκε εις εαυτόν, εις τον κόσμον των ιδίων του πεποιθήσεων και αισθημάτων, και δι’ αυτό υπήρξε εις όλα ιδιόρρυθμος: εις τον τρόπον του σκέπτεσθαι, του ομιλείν, του ενδύεσθαι, του συμπεριφέρεσθαι, του ζήν, του θνήσκειν και τουκληροδοτείν». Βλέπε: Γρηγορίου Αλέξανδρος, Ο Ανδρέας Ν. Πεταλάς (1848-1903). Ο εκκεντρικός δικηγόρος, δημοσιογράφος και βουλευτής, εφ. «Ελευθερία», φύλλο της 6ης Δεκεμβρίου 2015.
[7]. Το κείμενο αυτό ο Θρασύβουλος Μακρής το έγραφε στην εφημερίδα «Θεσσαλικά Νέα» στο φύλλο της 15ης Μαρτίου 1947. Τα στρατιωτικό νοσοκομείο είχε μια δεκαετία περίπου που λειτουργούσε. Εγκαινιάσθηκε επίσημα το 1936.
[8]. Το κείμενο αυτό δημοσιεύθηκε από τον Θρασύβουλο Μακρή πρώτα στην εφημερίδα «Νέα Ημέρα» της Λάρισας στο φύλλο της 25ης Σεπτεμβρίου του 1935 και όπως αναφέρθηκε αναδημοσιεύθηκε πάλι με πολύ ελάχιστε αλλαγές στην εφημερίδα «Θεσσαλικά Νέα» της Λάρισας.
[9]. Βλέπε: Ρούσκας Γιάννης, ό.α. σελ. 83.
