Του Νικ. Αθ. Παπαθεοδώρου
nikapap@hotmail.com
Στο σημερινό σημείωμα θα περιγράφουμε μέρος από τα κτίρια που στόλιζαν παλιότερα την βόρεια πλευρά της πλατείας Ταχυδρομείου, αυτή που βλέπει προς την οδό Παπακυριαζή[1]. Το τμήμα της από την Παναγούλη μέχρι την Ασκληπιού είχε κατά το πρώτο μισό του 20ου αιώνα ωραία κτίρια νεοκλασικής αρχιτεκτονικής.
Στη γωνία των σημερινών οδών Παναγούλη-Παπακυριαζή στεγαζόταν από την τελευταία δεκαετία του 19ου αιώνα το κτίριο του Ταχυδρομείου και Τηλεγραφείου, η ύπαρξη του οποίου μας είναι γνωστή από τον πόλεμο του 1897[2].Ήταν ένα διώροφο νεοκλασικό κτίσμα, το οποίο είχε κτισθεί από τους εργολάβους αδελφούς Οικονόμου[3]. Όταν αργότερα μπήκε στη ζωή μας και η Τηλεφωνία, στεγάσθηκε και αυτή μαζί με το Ταχυδρομείο και το Τηλεγραφείο στο ίδιο κτίριο και η υπηρεσία μετονομάσθηκε «Τρία Ταυ-Τ.Τ.Τ.». Στο ισόγειο στεγαζόταν το Ταχυδρομείο και στον όροφο το Τηλεγραφείο και το Τηλεφωνείο[4].Γύρω στα 1930το κτίριο αυτό λόγω φθορών που επισώρευσε ο χρόνος κρίθηκε ακατάλληλο και οι υπηρεσίες των Τ.Τ.Τ. μετακόμισαν στο αρχοντικό του ιατρού και παλιού δημάρχου της Λάρισας Αχιλλέα Αστεριάδη, που βρισκόταν στην Β.Α. γωνία των οδών Κούμα και Ασκληπιού. Με τον μεγάλο σεισμό του 1941, ο επάνω όροφος του παλιού Ταχυδρομείου έπαθε σοβαρές ζημιές. Μάλιστα ο Τάκης Γιαταγάνας, του οποίου ο πατέρας λειτουργούσε το γειτονικό ξενοδοχείο «Τα Τέμπη», θυμάται ότι την ημέρα του σεισμού στο όροφο στεγάζονταν προσωρινά στρατιώτες που είχαν επιστρέψει στην περιοχή μας μετά την κατάρρευση του μετώπου. Είχαν την ατυχία να καταπλακωθούν από τον σεισμό και μερικοί εξ αυτών σκοτώθηκαν. Στη συνέχεια γκρεμίσθηκε ολόκληρος ο όροφος και έμεινε μόνον το ισόγειο, το οποίο φιλοξενούσε διάφορα καταστήματα. Το διάστημα 1948-1952 οι αδελφοί Νικόλαος και Νικήτας Μάρκας αγόρασαν σταδιακά τα τέσσερα μερίδια των κληρονόμων στους οποίους ανήκε το κτίσμα, μαζί με το αντίστοιχο οικόπεδο.
Στην ιδιωτική φωτογραφία που συνοδεύει το κείμενο, η λήψη της οποίας έγινε την ημέρα των Χριστουγέννων του 1957[5], διακρίνεται το ισόγειο που απέμεινε από το διώροφο κτίριο του Ταχυδρομείου. Από τα πέντε ανοίγματα (πόρτες, παράθυρα) που διέθετε στην πρόσοψη προς την πλατεία, τα δύο πρώτα παράθυρα αντιστοιχούσαν στους χώρους που στέγαζαν την οικογένεια Μάρκα. Στα υπόλοιπα ο Γιώργος Μαυριάς λειτουργούσε βενζινάδικο. Μάλιστα στο πεζοδρόμιο μόλις διακρίνεται η αντλία βενζίνης του καταστήματος[5]. Στη συνέχεια πιο κάτω ήταν το κατάστημα του Μαρούδα που το χρησιμοποιούσε ως βουλκανιζατέρ.
Ακολουθούσε η ταβέρνα «Τα Πασσαδάκια», την οποία λειτουργούσε ο Θανασάκης Παπαθανασίου. Η ταβέρνα αυτή έχει μεγάλη ιστορία, την οποία περιγράψαμε πριν ένα χρόνο από αυτήν εδώ τη στήλη, χάρη στις πληροφορίες που μας έδωσε ο γιος του Παναγιώτης Παπαθανασίου[7].Το 1938 είχε νοικιάσει από τον ιδιοκτήτη του κτιρίου Ευάγγελο Φαληρέα ένα μέρος του και στο στηθαίο της στέγης ζωγράφισε την ονομασία της ταβέρνας «Πασσαδάκια». Υπήρξε το στέκι πολλών μουσικόφιλων, καθώς και των χορωδών και φίλων του ιστορικού Μουσικού Συλλόγου Λαρίσης. Διάφορα μουσικά συγκροτήματα διασκέδαζαν τους θαμώνες και το καλοκαίρι τοποθετούσε τραπεζάκια στην πλατεία. Όμως ο σεισμός της 1ης Μαρτίου του 1941 και οι εχθρικοί βομβαρδισμοί, κατέστρεψαν μαζί με το κτίριο του διπλανού Ταχυδρομείου και την ταβέρνα. Όπως έκαναν και οι περισσότερες οικογένειες της Λάρισας, ο Θανασάκης Παπαθανασίου με την πολυμελή οικογένειά του εγκατέλειψε την πόλη και εγκαταστάθηκε στον Πυργετό, όπου πέρασε όλη της περίοδο της κατοχής. Τον Δεκέμβριο του 1944 επανέκαμψε στη Λάρισα, διόρθωσε το οίκημα και το 1945 λειτούργησε ξανά την ταβέρνα, η οποία όμως δεν μπόρεσε να επανακτήσει την προπολεμική της αίγλη και το 1953 την έκλεισε.
Δίπλα από τα «Πασσαδάκια» βρισκόταν η Σχολή Μουσικής του Αχιλλέα Χατζηψαθά. Ήταν σπουδαίος κιθαρίστας και είχε διατελέσει καθηγητής κιθάρας στη σχολή που είχε ιδρύσει ο Μουσικός Σύλλογος. Για τον καλλιτέχνη αυτόν έγραφε το 1934 ο Βάσος Κυλικάς: «Ο Αχιλλέας Χατζηψαθάς, Λαρισαίος καλλιτέχνης της κιθάρας, εμφανίσθηκε για πρώτη φορά δημόσια στην πόλη μας από της σκηνής του θεάτρου «Ολύμπια»στις 24 Νοεμβρίου του 1928, με σύμπραξη του Θεσσαλού βαρύτονου Κώστα Λυμπεράκη, του αποθανόντα Βολιώτη ποιητή Φάνη Μιράνα (απαγγελία) και της Ελένης Διοσκουρίδου, καθηγήτριας του Δημοτικού Ωδείου (πιάνο). Η εμφάνιση αυτή επαλήθευσε αυτό που ως φήμη μόνο υπήρχε σχετικά με τη δεξιοτεχνία του ως κιθαριστή. Η φιλόμουση μερίδα της πόλης μας από την πρώτη συναυλία αναγνώρισε στον Χατζηψαθά την υπεροχή και ανωτερότητα στο είδος της μουσικής ενασχόλησής του. Από τον Σεπτέμβριο του 1934 ο Χατζηψαθάς αποχώρησε του Μουσικού Συλλόγου και ίδρυσε τη «Μουσική Σχολή Αχιλλέως Χατζηψαθά», που στεγάσθηκε σε οίκημα παρά την πλατεία Ρήγα Φεραίου (Ταχυδρομείου), διδάσκοντας έκτοτε σ’ αυτή μαθήματα κιθάρας, μανδολίνου και στοιχεία θεωρίας. Μικρά απόδειξη της αρκετά αποδοτικής εργασίας της Σχολής αποτελούν οι δύο δημόσιες συναυλίες της, με εκτελεστές αποκλειστικά μαθητές της Σχολής»[9].
Σήμερα όλος αυτός ο χώρος με τα καταστήματα που περιγράψαμε, καταλαμβάνεται από το Grand Hotel των αδελφών Μάρκα.
Η φωτογραφία που δημοσιεύεται απεικονίζει τα κτίρια της βόρειας πλευράς της πλατείας Ταχυδρομείου που αρχίσαμε να περιγράφουμε σήμερα και είναι κατά σειράν αρχίζοντας από αριστερά καθώς βλέπουμε την εικόνα. Πρώτο το αρχοντικό του Δημήτριου Πουλιάδη και ακολουθεί το κτίριο του οδοντιάτρου Νικολάου Παρίση, τα οποία θα περιγράψουμε με λεπτομέρεια στο επόμενο σημείωμα μας. Ακολουθεί η ιδιοκτησία των αδελφών Οικονόμου που περιλαμβάνει τα καταστήματα που περιγράψαμε. Εν συνεχεία μεσολαβεί η οδός Παναγούλη (βασιλέως Κωνσταντίνου τότε) και αμέσως μετά απεικονίζεται ένα ψηλό διώροφο κτίριο που είναι το αρχοντικό του δικηγόρου Νικολάου Καραστεργίου.
[1]. Η παλαιότερη ονομασία της ήταν οδός Μουσών. Μετονομάσθηκε σε οδό Ιωάννου Παπακυριαζή μετά το 1913 για να τιμηθεί ο συνταγματάρχης και διοικητής του 4ου Συντάγματος Πεζικού Λαρίσης,ο οποίος φονεύθηκε στις 21 Ιουνίου 1913 στον Λαχανά κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων.
[2]. Στο κτίριο αυτό, που έδωσε την ονομασία και στην παρακείμενη πλατεία, συγκεντρώνονταν κατά τη διάρκεια των επιχειρήσεων του «ατυχούς» πολέμου του 1897 οι απεσταλμένοι δημοσιογράφοι διαφόρων ελληνικών και ξένων μέσων ενημέρωσης και μετέδιδαν με τον τηλέγραφο τις τελευταίες ειδήσεις από το μέτωπο. Βλέπε: Παπαθεοδωρου Νικόλαος, Στην Πλατεία Ταχυδρομείου το 1897, εφ. «Larissanet», φύλλο της 18ης Δεκεμβρίου 2015.
[3]. Η οικογένεια Αθανασίου Οικονόμου είχε καταγωγή από τα Ιωάννινα και όταν μετακόμισε στη Θεσσαλία διέμενε αρχικά στον Αμπελώνα (Καζακλάρ τότε). Τα παιδιά του Αναστάσιος, Κωνσταντίνος και Νικόλαος Οικονόμου, ήταν εμπειρικοί εργολάβοι οικοδομών και η δραστηριότητά τους εντοπίζεται από το 1888 και στη Λάρισα,στην οποία αργότερα εγκαταστάθηκαν οικογενειακά. Γνωστά κτίσματά τους ήταν επίσης το διπλό οίκημα του Αρσακείου και το αρχοντικό Οικονόμου-Φαληρέα, το μοναδικό που διασώθηκε. Το τελευταίο βρίσκεται στην οδό Μανωλάκη αρ. 9-11 και σήμερα στεγάζει τα υπηρεσίες του ΟΚΑΝΑ.
[4]. Βλέπε πλήρη περιγραφή και φωτογραφία του κτιρίου στο: Παπαθεοδώρου Νικόλαος, Ταχυδρομείον-Τηλεγραφείον, εφ. «Ελευθερία», Λάρισα, φύλλο της 31ης Μαΐου 2015.
[5].Η φωτογραφία προέρχεται από το αρχείο του Τάκη Γιαταγάνα. Ο ίδιος και η παρέα του διακρίνονται έξω από το αρχοντικό του Πουλιάδη.
[6]. Από το είδος της αντλίας (ηλεκτροκίνητη) ο φίλος μου Γρηγόριος Γώγος, οικονομολόγος, συμπεραίνει ότι η φωτογραφία είναι μετά το 1953, επειδή πιο πριν οι αντλίες βενζίνης ήταν χειροκίνητες και μάλιστα η όγκος της υπολογιζόταν σε γαλόνια και όχι σε λίτρα όπως σήμερα.
[7]. Βλέπε: Παπαθεοδώρου Νικόλαος, Τα «Πασσαδάκια», εφ. «Ελευθερία», Λάρισα, φύλλο της 1ης Απριλίου 2015.
[8].Ο Ευάγγελος Φαληρέας ήταν υψηλόβαθμος αξιωματικός του Ιππικού και νυμφεύθηκε τη Δέσποινα, κόρη του εργολάβου οικοδομών Αναστασίου Οικονόμου. Κατοικούσαν στο νεοκλασικό κτίριο της οδού Μανωλάκη.
[9]. Βάσος Κυλικάς, Η Μουσική κίνηση της Λάρισας από το 1881 μέχρι το 1935. Ανέκδοτο χειρόγραφο κείμενο 25 πυκνογραφημένων σελίδων.
