* Του Νικ. Αθ. Παπαθεοδώρου
nikapap@hotmail.com.
Η πλατεία Ταχυδρομείου είναι η δεύτερη σε μέγεθος και σημασία πλατεία στην πόλη μας μετά την Κεντρική. Για τις διαφορετικές κατά καιρούς ονομασίες της αναφερθήκαμε σε πρόσφατο δημοσίευμα[1]. Θα συμπληρώσουμε μόνο σήμερα ότι το 1936, παραμονές των Ολυμπιακών αγώνων του Βερολίνου, είχε στηθεί στην ανατολική πλευρά της πλατείας μια μαρμάρινη στήλη. Βρισκόταν στο σημείο όπου σήμερα η Νέλλα Γκόλαντα έχει τοποθετήσει τις πηγές του Πηνειού, στο γλυπτό σύμπλεγμα που εμπνεύσθηκε. Οι Λαρισαίοι ονόμαζαν την στήλη αυτή «Φάρο», γιατί διέθετε κλειστό χώρο στον οποίο φιλοξενήθηκε για ένα βράδυ η ολυμπιακή δάδα, στη διαδρομή της προς την γερμανική πρωτεύουσα[2].
Στο σημερινό μας σημείωμα θα περιγράψουμε τα παλιά κτίρια και τους ελεύθερους χώρους που βρίσκονταν στην ανατολική πλευρά της πλατείας και τα οποία εφάπτονταν της οδού Αχιλλέως, κατόπιν βασιλέως Κωνσταντίνου και σήμερα Παναγούλη. Θα ξεκινήσουμε από δεξιά καθώς βλέπουμε τη φωτογραφία.
Το πρώτο κτίριο είναι το κινηματοθέατρο «Ολύμπια», από το οποίο διακρίνονται μόνον οι διαδοχικές σκεπές με κεραμίδια, γιατί το πράσινο από τα δένδρα της πλατείας έχει καλύψει τα ισόγεια όλων των κτιρίων. Ξεκίνησε το 1919 περίπου σαν «Θέατρο Ασλάνη», όταν ο επιχειρηματίας Ιωάννης Ασλάνης εγκατέλειψε τη «Λέσχη Ασλάνη» στην Κεντρική Πλατεία. Το 1927 ο Ευάγγελος Μάρκας το αγόρασε από την κόρη του Ασλάνη και σήμερα αποτελεί ιδιοκτησία των παιδιών του Νικολάου και Νικήτα Μάρκα. Η ιστορία του κινηματοθεάτρου «Ολύμπια» είναι μεγάλη και ενδιαφέρουσα και νομίζω ότι αξίζει μελλοντικά να αφιερώσουμε ένα σημείωμα γι’ αυτό.
Δίπλα από τα «Ολύμπια» βρισκόταν για αρκετό διάστημα μεταπολεμικά το κατάστημα ποδηλάτων του Δημητρίου Αντωνοπούλου, το οποίο σήμερα εξακολουθεί να λειτουργεί στον ίδιο δρόμο, κοντά στην διασταύρωση με την Ηπείρου από τους απογόνους του.
Αμέσως μετά ήταν η διώροφη κατοικία του ωρολογοποιού-χρυσοχόου Παπανικολάου, ο οποίος είχε δύο πολύ όμορφες κόρες, την Τούλα και την Βίκυ. Η Τούλα είχε παντρευτεί με τον αξιωματικό της αεροπορίας Βαλλιανάτο, αλλά είχε την ατυχία να την ερωτευθεί παράφορα η ορντινάντσα [3] του Βαλλιανάτου, ονόματι Τζήμας, που λόγω της υπηρεσίας του μπαινόβγαινε στο σπίτι τους και επειδή εκείνη δεν ανταποκρινόταν, την δολοφόνησε με μαχαίρι. Η δολοφονία αυτή είχε γίνει στις αρχές της δεκαετίας του 1960 και συγκλόνισε όχι μόνο τη Λάρισα, αλλά και ολόκληρο το πανελλήνιο.
Πίσω ακριβώς από το σπίτι του Παπανικολάου είχαν τις αποθήκες των κρασιών οι αδελφοί Λαγαρία. Επικοινωνούσαν με είσοδο από μια μικρή πόρτα που οδηγούσε σε στενό διάδρομο, ο οποίος διατηρείται μέχρι σήμερα. Όταν έφερναν τον μούστο και τον μετάγγιζαν από βαρέλι σε βαρέλι, στην γύρω περιοχή διαχέονταν η οσμή του κρασιού σε μεγάλη απόσταση και οι μερακλήδες που περνούσαν απ’ έξω οσφραίνονταν με αγαλλίαση και έπαιρναν βαθιές εισπνοές, περιμένοντας να ανοίξουν τα καινούρια κρασιά.
Στο ίδιο τετράγωνο και πίσω από τις αποθήκες των κρασιών είχαν κτίσει τα σπίτια τους οι αδελφοί Λαγαρία. Στη φωτογραφία διακρίνονται σε δεύτερο πλάνο τα δύο σπίτια. Το ένα είχε πρόσοψη στην οδό Κοραή, απέναντι από την παλαιοημερολογίτικη εκκλησία των 12 Αποστόλων, της οποίας μόλις διακρίνεται ο τρούλος του καμπαναριού της πάνω από την επιμήκη σκεπή του κινηματοθεάτρου «Ολύμπια». Το άλλο, το ψηλότερο του Γεωργίου Λαγαρία, είχε πρόσοψη στην οδό 28ης Οκτωβρίου.
Στη συνέχεια βρισκόταν η περίφημη ταβέρνα «Τα πέντε Φ». Ιδρύθηκε λίγο μετά τον πόλεμο από τον Ξενοφώντα Φράγκου και ήταν ιδιοκτησία της οικογένειας Πατέρα. Στις αρχές της δεκαετίας του 1950 το ενοικίασαν οι αδελφοί Θεόδωρος και Ιωάννης Τοπούζα, οι οποίοι το λειτούργησαν με τεράστια επιτυχία. Από την ταβέρνα τους περνούσαν όλοι οι επώνυμοι μερακλήδες Λαρισαίοι που αγαπούσαν τους μεζέδες και το καλό κρασί. Πίσω ακριβώς από την ταβέρνα διακρίνεται η σκεπή από το σπίτι του Μιχαήλ Πατέρα. Το 1962 περίπου ο ιδιοκτήτης ζήτησε το κτίσμα της ταβέρνας για δική του χρήση. Το κατεδάφισε και στη θέση του το 1963 έκτισε νέο ισόγειο κατάστημα εμπορίας γεωργικών μηχανημάτων, ενώ «Τα 5 Φ» μετακόμισαν στην μικρή πλατεία που σήμερα ονομάζεται πλατεία Ιωάννη Πατέρα, στη γωνία των οδών Υψηλάντου και Νικοτσάρα. Αλλά και γι’ αυτήν την ταβέρνα θα αφιερώσουμε ειδικό σημείωμα.
Αμέσως μετά ήταν το ξενοδοχείο «Τα Τέμπη» που διαχειριζόταν ο Απόστολος Γιαταγάνας, όπως αναφέραμε στο κείμενο της προηγούμενης Τετάρτης. Να συμπληρώσουμε μόνον ότι ο ιδιοκτήτης του ξενοδοχείου «Τα Τέμπη» Γκολφίνος καταγόταν από την Ποταμιά Αγιάς. Πιο πριν δούλευε στο εμπορικό ναυτικό και όταν σταμάτησε τα ταξίδια το 1945, ήλθε στη Λάρισα και έκανε διάφορες αγορές και επενδύσεις. Κατεδάφισε τα «Τέμπη» και έκτισε πολυόροφο ξενοδοχείο με το όνομα «Γαλαξίας». Το 2001 ο γιος του το πούλησε στην εταιρεία Bodyline.
Μετά το ξενοδοχείο ήταν στα παλαιότερα χρόνια ένα ισόγειο σπιτάκι ιδιοκτησίας του Καραστεργίου, το οποίο γκρεμίσθηκε και με τη γύρω περιοχή μεταβλήθηκε σε μάνδρα η οποία χρησιμοποιήθηκε ως αποθήκη καυσόξυλων και κάρβουνων. Μεσολάβησαν παλαιότερα πολλοί ενοικιαστές της μάνδρας, αλλά τελευταίος ήταν ο Γκολφίνος, ο ίδιος που είχε και το ξενοδοχείο «Γαλαξίας». Το 1973 στη θέση της μάνδρας αυτής κτίσθηκε η γωνιακή πολυώροφη οικοδομή[4].
Στη φωτογραφία, πίσω από την μάνδρα αυτή διακρίνεται μία μεγάλη διώροφη κατοικία. Αυτή ανήκε στην Ευφροσύνη Ευσταθίου Ιατρίδη, από την οποία το 1954 την αγόρασε ο Κωνσταντίνος Τσιμπλούλης. Στο σπίτι αυτό έμενε η οικογένεια του Σωκράτη Δημητρίου μέχρι το 1964, οπότε αγοράσθηκε από τον μαιευτήρα Χριστόφορο Σωτηρίου. Ο τελευταίος την κατεδάφισε και στη θέση του κτίσθηκε το πολυώροφο κτίριο που για πολλά χρόνια στέγασε μεταξύ άλλων και την Μαιευτική-Γυναικολογική Κλινική «Θεοτόκος».
Μεσολαβεί η οδός Παπακυριαζή και στην απέναντι ακριβώς γωνία βρισκόταν το αρχοντικό του δικηγόρου Νικολάου Καραστεργίου, το οποίο ήταν από τα λίγα όμορφα κτίρια της Λάρισας που άντεξαν στον μεγάλο σεισμό του 1941. Την τρίτη ημέρα των Χριστουγέννων του 1999όμως, μπουλντόζες είχαν αρχίσει από πολύ πρωί τις εργασίες κατεδαφίσεως, βάζοντας οριστικό τέλος στις προσπάθειες που είχαν γίνει ώστε να σωθεί το κτίριο.
Συμπερασματικά λοιπόν, απ’ όλα τα κτίρια που περιγράψαμε σ’ αυτή την πλευρά της πλατείας Ταχυδρομείου, το μόνο που έμεινε όρθιο μέχρι σήμερα είναι το κινηματοθέατρο «Ολύμπια». Σ’ αυτό ίσως μπορούμε να προσθέσουμε και την πόρτα που οδηγούσε σε ένα ευρύ ακάλυπτο χώρο όπου υπήρχαν οι αποθήκες κρασιών του Λαγαρία. Όλα τα άλλα κατεδαφίσθηκαν και σήμερα στη θέση τους ορθώνονται τεράστια πολυώροφα κτιριακά συγκροτήματα, στριμωγμένα το ένα δίπλα στο άλλο, χωρίς καμία αισθητική ομορφιά[5].
[1]. ΛΑΡΙΣΑ. Μια εικόνα, χίλιες λέξεις… Στην Πλατεία Ταχυδρομείου, εφ. Ελευθερία, Λάρισα, φύλλο της 27ης Μαρτίου 2016.
[2].Η στήλη αυτή είχε κατασκευασθεί με πρωτοβουλία του τότε δημάρχου Στυλιανού Αστεριάδη ή Πατόλφα και διατηρήθηκε και μέχρι τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια. Την πληροφορία αυτή, άγνωστη σε πολλούς, μου έκανε γνωστή ο καλός φίλος Παναγιώτης Παπαθανασίου, ο οποίος την θυμάται καλά, γιατί η πλατεία Ταχυδρομείου γι’ αυτόν και τους φίλους του ήταν ο χώρος των παιδικών τους παιχνιδιών.
[3]. Προέρχεται από την ιταλική λέξη ordinanza που σημαίνει διαταγή. Στρατιωτικά αναφέρεται στον οπλίτη (στρατιώτη ή σμηνίτη) που είναι αποσπασμένος στην προσωπική υπηρεσία κάποιου αξιωματικού.
[4]. Τα οικήματα που στέγαζαν κυρίως καταστήματα, κατά διαστήματα άλλαζαν ενοικιαστές, γι’ αυτό μπορεί κατά καιρούς να τα γνωρίζουμε με άλλα ονόματα. Η σημερινή περιγραφή αφορά κυρίως τη χρήση τους κατά την μεταπολεμική περίοδο, η οποία συμβαδίζει και με την περίοδο που ο Τάκης Τλούπας αποτύπωσε την περιοχή με τον φακό του (1950 περίπου).Αν σε κάποιο σημείο έχουμε σφάλει, το τηλέφωνό μας (2410287450) είναι μόνιμα ανοικτό για κάθε διόρθωση.
[5]. Το κείμενο αυτό δεν θα είχε τις λεπτομέρειες που αναφέρθηκαν, χωρίς τη συνδρομή των αδελφών Νικολάου και Νικήτα Μάρκα, του Παναγιώτη Παπαθανασίου, της Βήτας Σωτηρίου και άλλων που βοήθησαν ο καθένας με τον τρόπο του.
