Μια χειμωνιάτικη, βραδιά, μια νύχτα του Φλεβάρη,
το όμορφο Δομίνικο, το δύσμοιρο χωριό,
ωραίο καθώς λούζονταν απ' το αργυρό φεγγάρι,
βυθίστηκε στον όλεθρο, τον άγριο χαμό.
1943! Φεβρουαρίου 16, ημέρα Τρίτη. Η ώρα είναι 11 το βράδυ. Στον ουρανό πανσέληνος. Το Δομένικο είναι ακόμα γεμάτο καπνούς από τα σπίτια που έκαψαν το απόγευμα οι Ιταλοί. Μερικά, ακόμη και τώρα, βγάζουν πυκνούς καπνούς ανάμεσα από τις γκρεμισμένες σκεπές και τα ανοίγματα των παραθυριών. Στους δρόμους κανένας άνθρωπος. Σε κανένα παραθύρι δεν υπάρχει φως, παρά μόνο οι ανταύγειες από τα μισοσβησμένα δοκάρια Το χωριό μοιάζει εγκαταλελειμμένο. Αρνιά, πολλά αρνιά, άλλα στους δρόμους, άλλα στα μαντριά τους, βελάζουν δυνατά, έντονα! Βόδια μουγκρίζουν, αγελάδες φωνάζουν στα μοσχαράκια τους! Η νύχια αυτή είναι γεμάτη φωνές, έντονες, σπαραχτικές. Τα σκυλιά θρηνούν έξω από τα καμένα σπίτια των αφεντικών τους, ένα εδώ γαβγίζει δυνατά, κάποιο πιο ψηλά στο βουνό, λυπητερά, ήσυχα. Όλα τα ζώα αναζητούν τον αφέντη τους να τα ταΐσει, να τα ποτίσει, να τα αρμέξει, να τα ησυχάσει. Μα ο αφέντης απόψε, αυτή τη νύχτα, μακριά, γεμάτος από τη δική του αγωνία. Αυτή ακριβώς την ώρα, έντεκα το βράδυ, ένα ανθρώπινο κοπάδι τώρα, όλο αγωνία, βρίσκεται στο Καυκάκι. Είναι η ώρα που αρχίζουν οι εκτελέσεις. Εδώ δεν φωνάζει κανένας. Ο πόνος είναι τόσο μεγάλος, που έχει παγώσει το καθετί μέσα τους. Καμιά εικοσαριά σώματα, ζεστά ακόμη, βρίσκονται ξαπλωμένα πάνω στο λόφο.
Με αυτά τα λόγια και τις φράσεις περιγράφει ο δάσκαλος του χωριού μας Δημήτρης Καραμίντζας την εικόνα του χωριού τη μέρα εκείνη.
«Έμεινα μόνος μου να καρτερώ το θάνατο», διηγείται ένας επιζήσας αυτόπτης μάρτυρας της εκτέλεσης αυτής, αυτού του δράματος του Δομένικου, ο Γιώργος Κιάτος.
Λίγες μέρες πριν από τις 16 Φλεβάρη του 1943, στο αρχηγείο των ανταρτών του ΕΛΑΣ στην Οξιά έχει φτάσει η πληροφορία πως οι Ιταλοί από την Ελασσόνα μαζί με Ιταλούς από τη Λάρισα θα κάνουν εκκαθαριστικές επιχειρήσεις στον Όλυμπο.
Έτσι παίρνεται η απόφαση από τους αντάρτες να τοποθετηθούν στο δημόσιο δρόμο και να χτυπήσουν με ενέδρα τους Ιταλούς στη θέση Μαυρίτσα μεταξύ Δομένικου και Μυλόγουστας.
Τρία τμήματα ανταρτών συγκεντρώθηκαν και πήραν θέση στη Μαυρίτσα.
Λίγο πριν από το μεσημέρι, ιταλική φάλαγγα 6 αυτοκινήτων και δύο προπορευόμενων μοτοσικλετιστών με 130 περίπου Ιταλούς εμφανίστηκε κινούμενη προς Ελασσόνα. Η μάχη άρχισε και με τα πρώτα πυρά ο ένας μοτοσικλετιστής σκοτώνεται επιτόπου, ενώ ο άλλος κατόρθωσε να διαφύγει προς τον Τύρναβο, όπου ειδοποίησε για ενισχύσεις. Σε λίγο εμφανίστηκαν ιταλικά αεροπλάνα, που από χαμηλό ύψος πολυβολούσαν τους αντάρτες αναγκάζοντάς τους να αποχωρήσουν και να συμπτυχθούν προς τα ορεινά. Οι απώλειες των Ιταλών, όπως γράφει ο Θόδωρος Καριπίδης στο βιβλίο του Εαμική Εθνική Αντίσταση, ήταν 9 νεκροί, μεταξύ των οποίων ένας αξιωματικός που υπέκυψε στα τραύματά του στη Λάρισα το ίδιο απόγευμα, ενώ οι αντάρτες είχαν 2 τραυματίες, που τους πήραν μαζί τους. Στη συνέχεια οι Ιταλοί, ειδοποιημένοι από το μοτοσικλετιστή και ενισχυμένοι από τον Τύρναβο και την Ελασσόνα, κινήθηκαν προς το Δομένικο από όλες τις πλευρές.
Σαράντα αυτοκίνητα στρατός έφτασε στη Μαυρίτσα. Χωρίστηκε σε 3 φάλαγγες και μπήκε στο χωριό αφού το χώρισαν σε 3 τομείς, ενώ ένας άλλος λόχος το υπερφαλάγγισε από την πλευρά του Προφήτη Ηλία. Μέχρι που να μπουν στο χωριό, όποιον βρίσκανε τον εκτελούσαν επί τόπου. Η πρώτη φάλαγγα βρέθηκε στο σπίτι του Γιάννη Καραγιάννη και του 'βαλε φωτιά. Αυτό ήταν και το σύνθημα. Σε λίγο όλο το χωριό καιγότανε.
Οι Δομενικιώτες, πιστεύοντας τα λόγια του τότε διορισμένου από τη Λεγεώνα προέδρου
του χωριού Νίκου Χώτου ότι δεν κινδυνεύουν, συγκεντρώθηκαν στην πλατεία και με την απειλή των πολυβόλων οδηγήθηκαν στον τόπο της συμπλοκής στη Μαυρίτσα. Εκεί άρχισαν να ξεχωρίζουν τους άνδρες από 14 χρόνων και πάνω μέχρι τους πολύ γέρους, αφήνοντας μόνο αυτούς που δεν είχαν κανένα δόντι στο στόμα τους. Κατόπιν διέταξαν τα γυναικόπαιδα να βαδίσουν προς το διπλανό χωριό Αμούρι, λέγοντας ότι τους άνδρες θα τους πήγαιναν σε στρατόπεδο συγκέντρωσης στη Λάρισα.
Αμέσως μετά, με ονομαστική κατάσταση που τους είχε παραδώσει ο δωσίλογος Χώτος, εκτέλεσαν 20 περίπου συμπατριώτες μας και οδήγησαν τους υπόλοιπους στην τοποθεσία Καυκάκι.
Καθ' οδόν προς τη Μυλόγουστα, σημερινό Μεσοχώρι, καίνε και εκεί άλλα 40 σπίτια και σκοτώνουν όσους συνάντησαν, ανύποπτους περαστικούς ή εργαζόμενους στα κτήματά τους, 1 κάτοικο Αμουρίου, 12 κατοίκους Μεσοχωρίου, 5 κατοίκους Δαμασίου.
Είχε ήδη βραδιάσει και ένα ολόγιομο φεγγάρι φώτιζε τους συμπατριώτες μας όταν ήρθε η διαταγή για την εκτέλεση από τον εγκληματία πολέμου αιμοβόρο φασίστα διοικητή της μεραρχίας Πινορέλο αντιστράτηγο Μπενέλι. Τον παπα Δημήτρη, που ως την τελευταία στιγμή παρέμεινε θαρραλέος εμψυχώνοντας το ποίμνιο του, τον εκτέλεσαν με ξεχωριστό τρόπο. Του κάψανε πρώτα τα γένια και αποκαλώντας τον «Ρήγκα Φεραίο - Ρήγκα Φεραίο», αφού διασκέδασαν με το μαρτύριο του, τον αποτελείωσαν στη συνέχεια.
Χωρισμένοι σε επτάδες, οι ηρωικοί συμπατριώτες μας άρχισαν να εκτελούνται και να βάφουν με το αίμα τους το χώμα του Καυκακιού, ποτίζοντας έτσι το δέντρο της Λευτεριάς και γράφοντας μια καινούρια σελίδα δόξας και τιμής στην Ιστορία της Πατρίδας μας.
Μέσα σ' αυτή τη συμφορά 6 μόνο είχαν την τύχη να σωθούν, κάτω από το σωρό των πτωμάτων, ζώντας έτσι όλη τη φρίκη των άλλων εκτελέσεων, των βογκητών και των επιθανάτιων ρόγχων των άλλων εκτελεσθέντων. Οι θρασύδειλοι Ιταλοί φασίστες, παραβιάζοντας κάθε έννοια Διεθνούς Δικαίου και χωρίς ίχνος εθνικής αξιοπρέπειας και συνέπειας στη στρατιωτική τους αποστολή, στράφηκαν στη δολοφονία αθώου άμαχου πληθυσμού, αντί να καταδιώξουν τους αντάρτες που τους επιτέθηκαν.
Σε αντίθεση μ' αυτούς, η θυσία των συμπατριωτών μας έδωσε την αφορμή για να αναδείξει την ηρωική του μορφή και το γιγάντιο ανάστημά του ο εξαίρετος Έλληνας αξιωματικός Νικόλαος Μπάμπαλης, μοίραρχος, διοικητής της Υποδιεύθυνσης Χωροφυλακής Ελασσόνας διαμαρτυρήθηκε έντονα στους κατακτητές και λόγω της στάσης του αυτής συνελήφθη, φυλακίστηκε, καταδικάστηκε σε θάνατο, αλλά γλίτωσε την εκτέλεση και στάλθηκε όμηρος σε στρατόπεδο συγκέντρωσης στην Ιταλία, από όπου επέστρεψε μετά την απελευθέρωση. Οι επίσημες αναφορές, κατά κοινή αναγνώριση, ήταν και είναι και τέτοιες θα παραμείνουν στους αιώνες, δυο παλικαρίσια χαστούκια στα μούτρα των Ιταλών κατακτητών. Επίσης, αποτέλεσαν τα ιστορικά και αδιάσειστα ντοκουμέντα πάνω στα οποία στηρίχτηκε η αναγνώριση του Δομένικου ως Μαρτυρικής Κοινότητας από το επίσημο ελληνικό κράτος με το υπ αριθμόν 399/7-12-1998 Προεδρικό Διάταγμα.
ΔΙΑΜΑΡΤΥΡΙΑ ΠΡΩΤΗ Τηλεγράφημα Ελασσόνα 19/2/1943
Προς Διεθνή Ερυθρό Σταυρό, Υπουργείο Εσωτερικών, Αρχηγείο Χωροφυλακής
Αριθμός 16/41/19α/19/2/43
Από παρελθούσης Τρίτης κωμόπολις Δομενίκου δεν υπάρχει. Στρατός κατοχής με επικεφαλής αξιωματικούς, εξ αφορμής μιας επιθέσεως, ενεργηθείσης κατ αυτού υπό 50δος ενόπλων ανταρτών και ενισχυθείς εκ Λαρίσης, Τυρνάβου και Ελάσσονος με στρατόν και αεροπορίαν, δεν επεδόθη εις δίωξιν των ανταρτών, αλλά μετά λύσσης επεδόθη εις εύκολον ηρωισμόν, δηλαδή σύλληψιν και φόνον αθώων, διαρπαγήν και πυρπόλησιν οικιών. Εκτός των συλληφθέντων εντός κωμοπόλεως, συνέλαβον εν υπαίθρω και πάντα ασχολούμενον εις γεωργικός εργασίας και τους εφόνευσαν. Μέχρι στιγμής αριθμός εκτελεσθέντων υπερβαίνει 150, χωρίον Μυλόγουστα 15, Αμούρι 5. Πυρποληθείσαι οικίαι 200. Δομένικον θρήνοι, οδυρμοί και κραυγαί απελπισίας ακούγονται και συγκινητικαί σκηναί εκτυλίσσονται. Απορφανισθείσαι οικογένειαι στερούνται τροφής, στέγης και παντός χρειώδους.
Διοικητής Υποδιευθύνσεως Ελάσσονος Νικ. Μπάμπαλης, Μοίραρχος
ΔΙΑΜΑΡΤΥΡΙΑ ΛΕΥΤΕΡΗ
Αριθ. 16/41/19β Ελασσών 19/2/43
Προς το Ιταλικόν Φρονραρχείον Ελάσσονος. Ελασσόνα
Διαμαρτύρομαι με όλιν την δύναμιν της ψυχής μου ως αξιωματικός και ως άνθρωπος διά τα αποτρόπαια εγκλήματα τα οποία την παρελθούσαν Τρίτην δεκάτη έκτην τρέχοντος μηνός διέπραξεν εις Δομένικον ο στρατός σας, έχων δυστυχώς αξιωματικούς επικεφαλής, διά θανατώσεως 150 αθώων και αόπλων πολιτών Δομενίκου, απορχρανίσας ισαρίθμους οικογενείας και ρίψας εις την δυστυχίαν και θλίψιν αρκετάς εκατοντάδας αθώων γυναικόπαιδων και πυρπολήσας υπερδιακοσίας οικίας μετά των υπαρχόντων των και αφού προηγουμένως οι αξιωματικοί και στρατιώται σας αφήρεσαν ό,τι πολύτιμον αντικείμενον εν- ρον.
Εναντίον του στρατού σας επετέθησαν ένοπλοι και πιθανόν να εφόνευσαν στρατιώτας σας. Ενισχυθείς όμως ο στρατός σας από τον Τύρναβον και την Αάρισα από ξηράς και αέρος, και καταστάς ασυγκρίτως ισχυρότερος, είχε υποχρέωση να επιδοθεί εις την καταδίωξην των ενόπλων εκείνων και όχι να στραφεί εναντίον αθώων ανθρώπων οι οποίοι πεισθέντες εις τας επισήμους υποσχέσεις σας ότι ως, οσάκις μεταβαίνωσιν Ιταλοί στρατιώται, να παραμένωσιν εις τα χωρία των μη διατρέχοντες κανένα κίνδυνον και βασιζόμενοι εις την αθωότητά των παρέμειναν εκεί διά να εύρωσιν οικτρότατον θάνατον και να εγκαταλείψωσιν εις την θλίψιν και απόγνωσιν συζύγους και παιδιά. Δεν σας είναι βεβαίως άγνωστον ότι τον άμαχον πλυθυσμόν προστατεύουν διεθνείς νόμοι και συνθήκαι, τας οποίας ούτε ετηρήσατε, ούτε εσεβάσθητε, εν αντιθέσει προς ημάς, οι οποίοι κατά τον μεταξύ μας πόλεμο εν Αλβανία ετηρήσαμεν. Εν τούτοις ισχυρίζεσθε ότι είσθε το πλέον πεπολιτισμένον Κράτος της Ευρώπης και όμως παρόμοια κακουργήματα δεν τα διαπράττουν παρά μόνο βάρβαροι. Και άλλοτε στρατιώται σας και αξιωματικοί διέπραξαν εγκλήματα φονεύσαντες αθώους πολίτας και επιχειρήσατε να συγκαλύψετε τα εγκλήματα αυτά και δεν εδίστασαν οι αξιωματικοί σας να αποδώσουν τους χρόνους εις Έλληνας περιβληθέντας δήθεν στολάς Ιταλών και επιχείρησαν να με εκβιάσουν να υποβάλω αναφοράν αναιρούσαν προηγουμένην διά της οποίας κατήγγειλα τους γόνους αυτούς. Τώρα ποίαν δικαολογίαν θα προβάλητε; Ημείς στηριζόμενοι εις τα γεγονότα τον Δομενίκον θα πιστεύωμεν ακραδάντως ότι όλοι οι γόνοι των Ελλήνων είναι έργον σας.
Ο Διοικητής της Υποδιευθύνσεως Ελάσσονος Ν. Μπάμπαλης, Μοίραρχος.
Αρκετά χρόνια μετά, περίπου το 1965, στη θέση «Καυκάκι» στήθηκε Μνημείο Εκτελεσθέντων, έργο των κατοίκων του Δομένικου σε συνεργασία με το Γενικό Επιτελείο Στρατού, όπου είναι αναγραμμένα τα ονόματα των εκτελεσθέντων. Ύστατη τιμή για τους ήρωες νεκρούς μας υπήρξε η καθιέρωση της 16ης Φεβρουαρίου ως δημόσιας εορτής τοπικής σημασίας για το Δήμο Ποταμιάς, επονομαζόμενης «Καυκάκεια», με το υπ αριθμ. 190/2009 (ΦΕΚ 224/Α/18.11.2009) Προεδρικό Διάταγμα.
ΥΓ To κείμενο συμπεριλαμβάνεται σε ειδική έκδοση του Δικτύου Μαρτυρικών Πόλεων και Χωριών της Ελλάδος περιόδου 1940-45 με τίτλο "Ελληνικά Ολοκαυτώματα 1940-1945"
