Του Νικ. Αθ. Παπαθεοδώρου
nikapap@hotmail.com
Ανάμεσα στις σπουδαίες μορφές της ελληνικής λογοτεχνίας του πρώτου μισού του 20ου αιώνα ο Σωτήρης Σκίπης ανεπιφύλακτα βρίσκεται στις πρώτες θέσεις. Υπήρξε ένας ρομαντικός ποιητής με λιτότητα στοχασμού, συγκρατημένο λυρικό τόνο και πλούτο εμπνεύσεων. Η οικογένειά του έχει μια πλούσια ιστορική διαδρομή, ενώ ο ίδιος προσωπικά είχε τόσο στενές σχέσεις με την Λάρισα ώστε να θεωρεί τον εαυτό του «Γέννημα Αθηναίος και θρέμμα Λαρισινός». Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή, γιατί η διαδρομή μας ξεκινάει από τους μακρινούς προγόνους του ποιητή.
Η κοιτίδα των προγόνων του ήταν η Βόρεια Ήπειρος[1], απ’ όπου καταγόταν ο παππούς από την πλευρά του πατέρα του Γεώργιος. Πήρε ενεργό μέρος στην επανάσταση του 1821 και βρέθηκε με την οικογένειά του το 1826 στο Μεσολόγγι πριν από την ηρωική έξοδο. Είχε φροντίσει να στείλει στον Κάλαμο ο οποίος βρισκόταν τότε υπό βρετανική προστασία, μέλη της οικογένειας και την έγκυο γυναίκα του, αλλά δεν πρόφθασε να απομακρύνει και τις δύο μικρές κόρες του, η μία 9 και η άλλη 7 ετών.Έτσι στις 10 Απριλίου 1826, πριν την έξοδο, και για να μην πέσουν στα χέρια των Οθωμανών, τις πυροβόλησε με την πιστόλα του. Όμως αυτή τη φορά το χέρι του δεν πέτυχε τον στόχο. Τα κορίτσια τραυματίσθηκαν αλλά δεν πέθαναν. Οι Τούρκοι που τα βρήκαν αιμόφυρτα, τα περιέθαλψαν και τα έδωσαν σε δύο μπέηδες, οι οποίοι τα μεγάλωσαν. Όταν ο Καποδίστριας έγινε Κυβερνήτης, έδωσε εντολή να αναζητηθούν οι Έλληνες αιχμάλωτοι στα τουρκικά εδάφη και να ξαναγυρίσουν στις εστίες τους. Ο Γεώργιος Σκίπης αν και θεωρούσε σκοτωμένες τις κόρες του, τις έψαξε αλλά δεν βρήκε κανένα ίχνος τους.Αργότερα, η μεγαλύτερη βρέθηκε στα Τρίκαλα και η μικρότερη στη Λάρισα, παντρεμένες με μπέηδες.
Έπειτα από πολλά χρόνια ο πατέρας του ποιητή Ευάγγελος Σκίπης, που είχε ακολουθήσει τον στρατιωτικό κλάδο, έμαθε ότι οι αδελφές του ζούσαν στη Θεσσαλία και όταν το 1881 η περιοχή μας ενσωματώθηκε με το ελεύθερο ελληνικό κράτος, ζήτησε να τοποθετηθεί στη Λάρισα. Τον Οκτώβριο του 1881 ο Βασιλιάς Γεώργιος Α΄ επισκέφθηκε τη Λάρισα, φιλοξενήθηκε στο κονάκι του Χουσνή μπέη και πριν φύγει το αγόρασε με σκοπό να το χρησιμοποιεί κάθε φορά που ερχόταν στην πόλη μας. Έτσι το κονάκι έγινε βασιλικό ανάκτορο.Επιμελητής και διοικητής της φρουράς του τοποθετήθηκε ο ταγματάρχης τότε Ευάγγελος Σκίπης, προς τον οποίο ο Γεώργιος έτρεφε ιδιαίτερη εκτίμηση. Επειδή το ανάκτορο χρειαζόταν φροντίδα και μόνιμη προστασία, ο Σκίπης μετέφερε από την Αθήνα και εγκατέστησε στην Λάρισα την οικογένειά του.
Ο Σωτήρης ήταν βρέφος όταν ήλθαν στη Λάρισα. Είχε γεννηθεί λίγους μήνες πριν (1881)[2] στην Αθήνα, στην περιοχή της Πλάκας όπου κατοικούσαν.Από την πρώτη στιγμή της άφιξης στη Λάρισα ο Ευάγγελος Σκίπης δεν σταμάτησε την έρευνα να εντοπίσει τις αδελφές του. Με τη βοήθεια Οθωμανών της Λάρισας κατόρθωσε να βρει αυτή που έμενε στη Λάρισα. Ήταν χήρα και χωρίς τέκνα και ζούσε σε ένα σπίτι στην περιοχή Σάλια στον Αρναούτ μαχαλά. Η χαρά και η συγκίνηση και των δύο ήταν απερίγραπτη. Ο ταγματάρχης Σκίπης αγόρασε σπίτι στην ίδια συνοικία κοντά στην αδελφή του για να έχει καθημερινή επικοινωνία μαζί της. Την είχαν ονομάσειΝαϊλέ, ενώ το χριστιανικό της όνομα όταν ήταν μικρούλα ήταν Σοφία. Είχε περάσει τα εξήντα χρόνια και καθώς ήταν άτεκνη, έδειχνε μεγάλη αδυναμία στον ανεψιό της, ο οποίος είχε εν τω μεταξύ βαπτισθεί στη Λάρισα και του έδωσαν το όνομα Σωτήριος. Όταν άρχισε να στέκεται καλά στα πόδια του, τα πρώτα βήματα τον οδηγούσαν στο γειτονικό σπίτι της θείας του. Εκείνη πάλι όπου πήγαινε έπαιρνε μαζί της και το «μπεόπουλο», όπως συνήθιζε να τον λέει.
Ο Σωτήρης Σκίπης έμαθε τα πρώτα του γράμματα σε σχολείο της Λάρισας. Από εδώ έκανε το ξεκίνημά του στη λογοτεχνία. Η πόλη αυτή του έδωσε τις πρώτες εμπνεύσεις. Με τον ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897 εγκατέλειψαν οικογενειακώς τη Λάρισα, ο Σωτήρης άρχισε τι σπουδές και το 1900 κυκλοφόρησε η πρώτη ποιητική του συλλογή «Τα τραγούδια της ορφανής», την οποία η κριτική την δέχθηκε με επαινετικά σχόλια. Φεύγοντας το 1897 δεν λησμόνησε την πατρίδα που τον γαλούχησε σαν παιδί και έφηβο. Της αφιέρωσε πολλά ποιήματα που πλουτίζουν τις συλλογές του. Ένα απ’ αυτά είναι αφιερωμένο στον κήπο των Ανακτόρων, όπου ακολουθώντας τον πατέρα του, περνούσε σαν παιδίπολλές ώρες στους χώρους του.
Το 1903 επισκέφθηκε τη Λάρισα και όπως αναφέρει μια τοπική εφημερίδα της εποχής: «Εξεκίνησε και ήλθεν εις την πατρίδα του, την οποίαν αγαπά, όπως ηγάπησαν όλοι οι ποιηταί των αιώνων την ιδιαιτέραν αυτών πατρίδα. Και μέσα εις την αίθουσαν του Διδασκαλείου σήμερον εις τα 2 μ.μ. θα λάβωμεν κι’ ημείς την ξεχωριστήνευτυχίαν να τον ακούσωμεν και να τον χειροκροτήσωμεν»[3].
Αργότερα άρχισε τα ταξίδια. Η Γαλλία τον προσείλκυσε ιδιαίτερα. Γνώρισε στο Rognacτης Προβηγκίας την σύντροφο της ζωής του CharlotteLeclairκαι το 1917 απόκτησε το μοναδικό παιδί του, την Μαργαρίτα Σκίπη. Από τότε θεωρούσε τη Γαλλία και ιδιαίτερα την Προβηγκία σαν δεύτερη πατρίδα του[4].
Στις 16 Ιουνίου 1916 ο αδελφός του ποιητή Σπύρος Σκίπης που τελικά βρέθηκε κάτοχος της κατοικίας όπου έμεινε η οικογένεια στη Λάρισα, υπέγραψε συμβόλαιο πώλησής του στην οικογένεια Κων. Σπαθιά[5]. Το σπίτι αυτό διατηρήθηκε και μετά τις κακουχίες της κατοχής. Όμωςπριν λίγες δεκαετίες κατεδαφίσθηκε για να ανεγερθεί σύγχρονη οικοδομή.
Το 1937 ο Όμιλος Διανοουμένων Λαρίσης οργάνωσε γιορτή για να τιμήσει τον μεγάλο ποιητή. Τον κάλεσε να παραστεί και με συγκίνηση ανταποκρίθηκε στην πρόσκληση.Η γιορτή έγινε στο νεότευκτο τότε κινηματοθέατρο «Παλλάς». Εκεί ο Δήμαρχος Στυλιανός Αστεριάδης ανακοίνωσε επίσημα την απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου να ονομασθεί η οδός της πόλεως στην οποία βρισκόταν το σπίτι της οικογενείας του όσο ζούσε στη Λάρισα, σε οδό Σωτηρίου Σκίπη. Τις ημέρες που βρέθηκε εδώαντίκρισε με συγκίνηση το σπίτι του, ενώ το σπίτι όπου έμενε η θεία του Σοφία δεν υπήρχε. Αν και είχαν περάσει τόσα χρόνια, τα θυμόταν όλα. Και όταν έφθασε στο ποτάμι, τον Πηνειό, τότε ομολόγησε με συγκίνηση πως από τα νερά του η μοίρα του έστειλε το μήνυμά της να πορευτεί τον δρόμο που είχε μέχρι τότε χαράξει.
Δεν αναφέρουμε τις διακρίσεις που του απονεμήθηκαν από το ελληνικό και το γαλλικό κράτος, που ήταν πάμπολλες, ούτε τις ποιητικές και λογοτεχνικές του περγαμηνές. Θα αναφέρουμε μόνον ότι έγινε αθάνατος όταν επιλέχθηκε ως ακαδημαϊκός στην έδρα Γραμμάτων και Τεχνών της Ακαδημίας Αθηνών, έχοντας ως συνυποψήφιους τον Σικελιανό και τον Καζαντζάκη.
Ο Σωτήρης Σκίπης πέθανε στις 27 Σεπτεμβρίου 1952 στο αγρόκτημα Bastianaκοντά στο Rognacκαι ενταφιάσθηκε στα χώματα της αγαπημένης του Προβηγκίας,που η φύση της έχει πολλές ομοιότητες με την Θεσσαλία. Γι’ αυτό και σε όλη τη ζωή του δύο τόπους νοσταλγούσε πάντα, τη Λάρισα και την γαλλική Προβηγκία.
--------------------------------
[1]. Πολλές βιογραφίες ανφέρουν ως τόπο καταγωγής το Σούλι, αλλά ο ερευνητής Άγγελος Παπακώστας εντόπισε στα Γενικά Αρχεία του Κράτους έγγραφα τα οποία αναφέρουν τον παππού του Σωτήρη Σκίπη, Γεώργιο ως Αργυροκαστρίτη. Εξ άλλου το όνομα Σκίπης προέρχεται από την ρίζα σκίφ που στα αρβανίτικα σημαίνει αετός, εξ’ ού και το σκιπιτάρ, δηλ.αρβανίτης. Βλέπε: Παπακώστας Άγγελος, Οι ηρωικοί Βορειοηπειρώτες πρόγονοι του Σκίπη, περ. «Ελληνική Δημιουργία», τεύχ. 113, Οκτώβριος 1952, Αθήναι, σελ. 492-493.
[2]. Μερικοί δίνουν χρονολογία γέννησης του ποιητή το 1879. Όμως οι σύγχρονες πηγές θεωρούν ως πιθανή χρονολογια γέννησης το 1881. Αυτό ενισχύεται και από το γεγονός ότι σε κείμενο της εφημερίδας «Μικρά» της Λάρισας στο φύλλο της 23ης Απριλίου 1900, όπου γίνεται αναφορά στο ποιητικό του ταλέντο, αναφέρεται ότι «...ήδη άγει το 19ο έτος της ηλικίας του». Επειδή η αναφορά αυτή είναι χρονικά πολύ πρόωρη, πρέπει να θεωρηθεί και ως η πλέον αξιόπιστη.
[3]. Ο ποιητής μας, εφ. «Σάλπιγξ», εν Λαρίσση, φύλλο της 21ης Δεκεμβρίου 1903.
[4]. Ρούσκας Γιάννης, Σωτήρης Σκίπης: Συχνά σας συλλογίζομαι θεσσαλικά τοπία..., εφ. «Ελευθερία», ένθετο «Πολιτισμός», Λάρισα, φύλλο της 18ηςΦεβρουαρίου 2007.
[5]. Ρηγόπουλος Ε., Ένα συμβόλαιο και μια διήγηση για τον Σωτήρη Σκίπη, εφ. «Ελευθερία», Λάρισα, φύλλο της 20ης Απριλίου 2008.
