Της Ζωής Παρμάκη
Χιλιάδες Λαρισαίοι έχουν… στηθεί απέναντι από τον φακό του για να φωτογραφηθούν. Οι περισσότεροι τον θυμούνται γιατί η παιδική μνήμη αποτυπώνει τα ευχάριστα, αλλά διαθέτουν και τα φωτογραφικά ντοκουμέντα που τους θυμίζουν εκείνη τη μέρα που στάθηκαν με τους γονείς τους απέναντί του, με τον φωτογράφο να τους καμαρώνει και να τους παροτρύνει να χαμογελάσουν. Μετά πήγαιναν ξανά και ξανά με τα παιδιά και τα εγγόνια τους, για την καθιερωμένη φωτογραφία και άλλοτε πάλι για ταυτότητες και βιβλιάρια.
Ο Γιάννης Παπαστεργίου, ένας από τους παλιούς φωτογράφους της Λάρισας για τρεις δεκαετίες ήταν καθημερινά πιστός στο ραντεβού του, στην Κεντρική πλατεία της πόλης.
Τις γιορτινές ημέρες μόνοι τους οι φωτογράφοι της πλατείας έφτιαχναν το δικό τους χριστουγεννιάτικο σκηνικό. Ο Άγιος Βασίλης με το έλκηθρό του και τους ταράνδους περίμενε όλους τους Λαρισαίους να ανεβάσουν τα παιδιά τους και να φωτογραφηθούν. «Δεν περνούσαν γιορτές χωρίς τη φωτογραφία στην Κεντρική πλατεία», θυμάται ο ηλικιωμένος πια Γιάννης Παπαστεργίου και προσθέτει: «οι γονείς περίμεναν τα παιδιά να φοβούνται. Εκεί όμως συνέβαινε το αντίθετο. Τα παιδιά τραβούσαν τους γονείς και απαιτούσαν μια αναμνηστική φωτογραφία.
Οι υπαίθριοι φωτογράφοι της Κεντρικής πλατείας βρίσκονταν κυρίως στο κέντρο της, κοντά στο σημείο όπου σήμερα υπάρχει η τσιμεντένια εξέδρα των εκδηλώσεων. Χρησιμοποιούσαν τις παλαιού τύπου ξύλινες φωτογραφικές μηχανές της εποχής, με τη φυσούνα και τον αναγκαίο τρίποδα, για να σηκώνει το μεγάλο τους βάρος. Στον υπαίθριο πλανόδιο φωτογράφο της πλατείας οι Λαρισαίοι οφείλουν όλες τις φωτογραφίες που έχουν σήμερα από τις αρχές του περασμένου αιώνα. Η φωτογράφηση ήταν τέχνη. Μια διαδικασία καλά αποτυπωμένη στις παιδικές μνήμες των σημερινών εξηντάρηδων, με κύριο χαρακτηριστικό τον πρώτο καιρό την άσπρη μακριά μπλούζα του.
Τα σύνεργά του ήταν ένας κουβάς, για να ξεβγάζει τα φάρμακα από τις φωτογραφίες, μια μεγάλη πετσέτα κρεμασμένη κάτω από τη μηχανή, για να σκουπίζει τα χέρια του από τα υγρά της εμφάνισης, ένα κασελάκι με χαρτιά θετικά και αρνητικά και έναν γκριζωπό μουσαμά για τις φωτογραφίες ταυτότητας.
Η διαδικασία της φωτογράφησης ήταν αρκετά χρονοβόρα και κοπιαστική για τον φωτογράφο. Μάλιστα τη δεκαετία του ’70 υπήρχαν και οι εβδομαδιαίες φωτογραφίες. Αργότερα άρχισε να γίνεται πιο σύντομη και να το προβάλει ό,τι μπορεί να τυπώσει φωτογραφίες μέσα σε πέντε λεπτά. Έστηνε τον κόσμο μπροστά στη μηχανή, και ανάλογα με τον αριθμό τους, κανόνιζε την απόσταση, ώστε να τους παίρνει ο φακός όλους.
Τους ήθελε όλους χαμογελαστούς, να μην έχουν εκείνη την παγωμένη αμηχανία στο πρόσωπο. Αυτό συνήθως το πετύχαινε με μια φράση δική του «Δείτε το πουλάκι!». Αυτό έκανε τα πρόσωπα να χαλαρώσουν, να γελάσουν και να εστιάσουν το βλέμμα τους πάνω στον φακό της μηχανής. Μετά από λίγα λεπτά της ώρας, έβγαινε το πρώτο αρνητικό χαρτί, με πρόσωπα χωρίς χαρακτηριστικά. Αυτό το βουτούσε στον κουβά με το νερό και αμέσως το τοποθετούσε μπροστά στον φακό που είχε μια ξύλινη προθήκη, τη σταθεροποιούσε και πάνω κολλούσε το αρνητικό χαρτί.
Αν ο φωτογράφος θεωρούσε καλή τη φωτογραφία τότε την ξανατύπωνε για να την τοποθετήσει στο διπλανό τμήμα της μηχανής, όπου ήταν η βιτρίνα της δουλειάς του.
Σε ηλικία σήμερα 83 ετών ο κ. Γιάννης Παπαστεργίου θυμάται τις ημέρες εκείνες πως μαζί με τους συναδέλφους του πήγαιναν στην Κεντρική πλατεία της Λάρισας από το πρωί και έφευγαν αργά το βράδυ. «Ήμασταν περίπου δέκα φωτογράφοι στην πλατεία. Αλλάζαμε πόστα μεταξύ μας. Επειδή η πλατεία Ταχυδρομείου δεν είχε την κίνηση που έχει σήμερα κάθε μέρα πήγαινε και άλλος. Για να μην αδικείται κανείς», αναφέρει χαρακτηριστικά. Η μέρα τελείωνε με τη δύση του ηλίου. Οι φωτογράφοι της πλατείας μάζευαν τις μηχανές τους, τις έβαζαν στον ώμο και τις φύλαγαν μέχρι την επόμενη ημέρα το πρωί στο τέλος της στοάς του ΟΤΕ. «Στην οδό Φιλελλήνων, στη στοά του ΟΤΕ είχαμε νοικιάσει όλοι μαζί ένα μικρό μαγαζάκι. Ίσα – ίσα για να χωρούν οι μηχανές μας», λέει «ήταν ωραίες εποχές, τριάντα χρόνια πέρασα πάνω στην πλατεία, με χιλιάδες φωτογραφίες». Οι κάτοικοι της πόλης και περισσότερο οι επισκέπτες της, οι περαστικοί από αυτή αποζητούσαν τη φωτογράφιση, ως ενθύμιο. Ζευγάρια, φωτογραφίες ταυτότητας αλλά και πιο παλιά οικογενειακές ειδικά τις ημέρες των εορτών. Στο βάθος τις περισσότερες φορές το επιβλητικό κτίριο των δικαστηρίων.
Από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 οι φωτογράφοι της Κεντρικής πλατείας άρχισαν να λιγοστεύουν, για να εκλείψουν εντελώς λίγα χρόνια μετά. Ένας από τους τελευταίους ίσως εναπομείντες της πλατείας ήταν ο κ. Γιάννης Παπαστεργίου. Έκανε τη δουλειά αυτή μέχρι τα 65 του χρόνια, οπότε συνταξιοδοτήθηκε. «Είχε μεροκάματο η δουλειά, με τα χρόνια άρχισε να πέφτει. Ο κόσμος πήγαινε πια στα φωτογραφεία», αναφέρει. Με τους φωτογράφους το κέντρο της πόλης παρουσίαζε μια ξεχωριστή εικόνα. Με τα χρόνια και με την κατάργηση του φιλμ αποτελούσαν οι ίδιοι αντικείμενο φωτογράφισης για τους περαστικούς, που με τις ψηφιακές μηχανές ανά χείρας έσπευδαν να φωτογραφηθούν μαζί τους. Οι υπαίθριοι φωτογράφοι εξαιτίας της τεχνολογικής εξέλιξης της φωτογράφισης έχουν εκλείψει.
Ο παλιός υπαίθριος φωτογράφος δεν υπάρχει, είναι άγνωστος σήμερα και θα παραμείνει άγνωστος στις νεότερες γενιές. Σαν σε όνειρο τον θυμούνται οι σημερινοί τριανταπεντάρηδες. Οι μεγαλύτεροι τους συναντούσαν στην Κεντρική πλατεία, σε μεγάλα πανηγύρια και μερικές φορές έκαναν τη φωτογράφιση σε γάμους. «Αν είχε δύο γάμους την ίδια ώρα ένα φωτογραφείο, έδιναν και σε εμάς τον έναν. Πηγαίναμε στην εκκλησία και φωτογραφίζαμε το ζευγάρι. Δεν ήταν τόσα πολλά τα φωτογραφία που είναι σήμερα. Μετρημένοι ήμασταν όλοι. Εμείς στην πλατεία, ελάχιστα φωτογραφεία και ο Τάκης Τλούπας για τα τοπία», εξηγεί.
Αυτός ήταν ο πλανόδιος φωτογράφος και όπως όλα τα παλιά επαγγέλματα, έτσι και αυτό δεν υπάρχει σήμερα.
Άλλες από αυτές τις φωτογραφικές μηχανές έχουν γίνει μουσειακό υλικό, και άλλες παλιά κειμήλια της οικογένειας του φωτογράφου, που δεν θέλουν να τις αποχωριστούν.
