Από τον Νίκο Παπαθεοδώρου
Η σημερινή εικόνα απεικονίζει την βορειοδυτική πλευρά της Λάρισας, όπως την αποτυπώνει χαρακτικό το οποίο δημοσιεύθηκε στην εβδομαδιαία εφημερίδα των Παρισίων «Le Monde Illustre» στο φύλλο της 24ης Απριλίου[1] 1897.Το χαρακτικό αυτό έγινε με βάση φωτογραφία του Ευστάθιου Αναστασιάδη, ο οποίος ήταν ανταποκριτής της γαλλικής εφημερίδας στην Αθήνα και βρέθηκε στη Λάρισα για να παρακολουθήσει τις προετοιμασίες της αναμενόμενης ελληνοτουρκικής σύρραξης. Την περίοδο εκείνη η φωτογραφική τέχνη δεν είχε ακόμα αναπτυχθεί και η εκτύπωση φωτογραφιών στο δημοσιογραφικό χαρτί είχε σοβαρές ατέλειες και μειωμένη ευκρίνεια. Για να αντιμετωπίσουν το μειονέκτημα αυτό υπήρχαν στα γραφεία των εφημερίδων εξειδικευμένοι χαράκτες, οι οποίοι αντέγραφαν με ακρίβεια ό,τι είχε αποτυπώσει η φωτογραφική πλάκα. Τότε η δημοσίευση είχε ευκρίνεια και αξιοπιστία.
Ο Ευστάθιος Αναστασιάδης στάθηκε στην αριστερή όχθη του ποταμού στην περιοχή του Αλκαζάρ, στο ύψος περίπου του σταδίου, «συνέλαβε» με τον φακό του την βόρεια και μέρος της δυτικής πλευράς της Λάρισας και έστειλε την πλάκα στην γαλλική εφημερίδα. Το ίδιο ακριβώς κλισέ του Αναστασιάδη χρησιμοποίησε και ο φωτογράφος του Βόλου Στέφανος Στουρνάρας στο επιστολικό δελτάριο αρ. 9, το οποίο κυκλοφόρησε στα 1900 περίπου, στην πρώτη έκδοση καρτών που επιχείρησε. Η μόνη διαφορά μεταξύ των δύο φωτογραφιών όπως τις βλέπουμε σήμερα είναι ότι στο δελτάριο η εικόνα επεκτείνεται δυτικότερα και περιλαμβάνει τη γέφυρα και το τζαμί του Χασάν μπέη, ενώ στο δημοσιευόμενο χαρακτικό η εικόνα επεκτείνεται ανατολικά σε ολόκληρο τον λόφο του Φρουρίου.
Στο επάνω μέρος του χαρακτικού έχει καταγραφεί από μακριά και σε ύψος ολόκληρος ο λόφος της Ακροπόλεως, όπως αναφέρει και ο υπότιτλος στην εφημερίδα. Από την λεπτομερή μελέτη του χαρακτικού και ξεκινώντας από δεξιά καθώς το κοιτάμε παρατηρούμε ότι ο χώρος μπροστά από τον μητροπολιτικό ναό έχει ανοίξει, καθώς έχουν απομακρυνθεί όλα τα κτίσματα τα οποία τον κάλυπταν και τον έκρυβαν κατά τη διάρκεια της τουρκοκρατίας. Τατοιχία υποστήριξης του λόφου στα δυτικά έχουν ήδη κατασκευασθεί, η σκάλα η οποία φέρει σε επικοινωνία τον προαύλιο χώρο του ναού με την δεξιά όχθη του ποταμού έχει και αυτή διαμορφωθεί[2], αλλά η παρόχθια περιοχή είναι ακόμα ανώμαλη και αδιαμόρφωτη.
Στη συνέχεια δεσπόζει η παρουσία της βασιλικής του Καλλιάρχη, όπως επικράτησε να ονομάζεται ο μητροπολιτικός ναός του Αγίου Αχιλλίου της εποχής εκείνης, επειδή κτίσθηκε με την φροντίδα του μητροπολίτου Λαρίσης Διονυσίου του Καλλιάρχη το 1794. Βόρεια της βασιλικής και σε επαφή μαζί της, διακρίνεται ένα διώροφο κτίσμα, το οποίο χρησίμευε ως κατοικία του εκάστοτε μητροπολίτη και συγχρόνως ως επισκοπικό μέγαρο. Στον κάτω όροφο έχει ωραία τοξωτά ανοίγματα και με τον όγκο του καλύπτει το μεγαλύτερο μέρος του ναού. Νότια και πίσω από την επιμήκη στέγη της βασιλικής προέχει μόνον το υπερώο από το τριώροφο νεοκλασικό αρχοντικό του Ιωάννη Βελλίδη, γνωστό και από άλλες καταγραφές λόγω του ύψους του. Στα ανατολικά του ναού, πάνω από τη σκεπή μιας οικοδομής η οποία ανήκει στα βοηθητικά κτίσματα της εκκλησίας, διακρίνεται ο επάνω μέρος ενός απλού καμπαναριού. Εν συνεχεία ακολουθεί τα αρχοντικό που έκτισε το 1882 ο μητροπολίτης Λαρίσης Νεόφυτος Πετρίδης και πιο πάνω, πίσω από δύο οικήματα που δεν έχουν ακόμα ταυτοποιηθεί, υψώνεται το παλιό ρολόι της πόλεως που σήμαινε την ώρα με τις καμπάνες.
Δύο επιμήκη κτίρια που παρατηρούμε στη συνέχεια ανήκουν σε στρατιωτική μονάδα. Αποτελούσαν παλιό οθωμανικό στρατώνα, αλλά την περίοδο του 1897 στέγαζε εγκαταστάσεις πυροβολικού του ελληνικού στρατού. Τα κτίρια αυτά καταλάμβαναν τη σημερινή περιοχή του Ηρώου[3].
Αριστερότερα στο ψηλότερο σημείο διακρίνεται μέρος της ανοικτής τουρκικής αγοράς (μπεζεστένι) και στη συνέχεια προέχει ο μιναρές του τζαμί Παζάρ, το οποίο τοποθετείται στην περιοχή όπου σήμερα βρίσκεται το Δημοτικό αναψυκτήριο «Φρούριον».
Μπροστά και κάτω από τον λόφο, οι κατοικίες ανήκουν στον μαχαλά Ταμπάκικα, δηλαδή τη συνοικία των βυρσοδεψείων, τη σημερινή συνοικία Αμπελοκήπων. Τα κτίσματα της συνοικίας είναι λίγα και βρίσκονται τα περισσότερα κατά μήκος της σημερινής οδού Γεωργιάδου. Ο υπόλοιπος χώρος είναι γυμνός, αδιαμόρφωτος και καλυμμένος με πυκνή βλάστηση. Εδώ πρέπει να βρίσκονταν οι αμπελώνες της περιοχής που έδωσαν το όνομα στη σημερινή συνοικία.
Χαμηλά ο Πηνειός κυλά ήρεμα τα νερά του και δεξιά, μόλις διακρίνεται ένα μέρος από το «νησάκι του Πηνειού», μια πολύ μικρή και επιμήκης νησίδα γης, η οποία δίχαζε την πορεία του ποταμού σε μια μικρή διαδρομή και βρισκόταν στο ύψος του σημερινού κηποθέατρου.
[1]. Η ημερομηνία είναι με βάση το νέο ημερολόγιο, γιατί στη Γαλλία και στις άλλες χώρες της Κεντρικής Ευρώπης είχε από καιρό επικρατήσει, ενώ στη Ελλάδα άρχισε επίσημα από το 1922.
[2]. Οι τοίχοι υποστήριξης και τα σκαλοπάτια του λόφου κατασκευάσθηκαν το 1894 από τον εργολάβο Αντώνιο Ρίζο. Βλέπε: Νικόλαος Παπαθεοδώρου, Τα σκαλοπάτια στον παλιό Άγιο Αχίλλιο, εφ. Larissanet, Λάρισα, φύλλο της 18ης Ιουνίου 2015.
[3]. Βλέπε: Παλιούγκας Θεόδωρος, Η Λάρισα κατά την Τουρκοκρατία (1423-1881), τόμ. Β΄, Κατερίνη, (2007) σελ. 759, πίν. ΙΓ΄.
nikapap@hotmail.com
