* Από τον Αργύρη Ντόβα
Γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση (ΓΟΠ) είναι η αναγωγή γαστρικού περιεχομένου από το στομάχι στον οισοφάγο.
Η ΓΟΠ είναι ένα επίκτητο μηχανικό πρόβλημα του γαστρεντερικού σωλήνα. Στο σημείο, όπου ο οισοφάγος εισέρχεται από το θώρακα στην κοιλιακή κοιλότητα και συνδέεται με το στομάχι , υπάρχει ένας σφιγκτήρας με ειδική βαλβίδα, δηλαδή ο γαστροοισοφαγικός σφιγκτήρας, ο οποίος κατά την κατάποση ανοίγει, επιτρέποντας την είσοδο των τροφών στο στομάχι και στη συνέχεια κλείνει, μη επιτρέποντας την παλινδρόμηση του γαστρικού περιεχομένου προς τον οισοφάγο. Όταν ο γαστροοισοφαγικός σφιγκτήρας αδυνατεί να αποτρέψει την παλινδρόμηση γαστρικού περιεχομένου προς τον οισοφάγο, έχουμε τη λεγόμενη γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση, η οποία μπορεί να προκαλέσει φλεγμονή του οισοφαγικού βλεννογόνου (οισοφαγίτιδα).
Επιδημιολογικά στοιχεία: Η ΓΟΠ θεωρείται μία από τις πιο συχνές παθήσεις του πεπτικού συστήματος. Στην εποχή μας, παρατηρείται το εξής φαινόμενο: Η συχνότητα των πεπτικών ελκών, που στο παρελθόν ήταν πολύ μεγάλη, να έχει ελαττωθεί πολύ σημαντικά, σε αντίθεση με τη συχνότητα της ΓΟΠ, η οποία αυξάνει συνεχώς.
Σε μία σχετικά πρόσφατη επιδημιολογική μελέτη, που εκπονήθηκε από το Ελληνικό Ίδρυμα Γαστρεντερολογίας και Διατροφής, προέκυψαν τα ακόλουθα στοιχεία: α) ο επιπολασμός της ΓΟΠ (δηλαδή, η εμφάνιση της νόσου) στη χώρα μας είναι ιδιαίτερα υψηλός. Βάσει της εν λόγω μελέτης, 4 στους 10 Έλληνες παρουσιάζουν συμπτώματα γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης. Το αντίστοιχο ποσοστό διεθνώς είναι 3 στα 10 άτομα. β) Η νόσος εμφανίζεται συχνότερα σε άτομα μεγαλύτερης ηλικίας (> 45 ετών), ενώ το φύλο δεν επηρεάζει τη συχνότητα εμφάνισης της νόσου. γ) Ένας στους 10 Έλληνες δεν γνωρίζει ότι πάσχει από ΓΟΠ , δεδομένου ότι 5 στους 10 ασθενείς απευθύνονται σε γιατρό για τα συμπτώματά τους. δ) Υψηλή συχνότητα της νόσου παρατηρείται σε άτομα που πάσχουν από άλλες χρόνιες παθήσεις, αλλά και σε χρόνιους χρήστες φαρμάκων (κυρίως παυσίπονων και ασπιρίνης), σε πότες και σε καπνιστές,
Προδιαθεσικοί παράγοντες: Οι κυριότεροι προδιαθεσικοί παράγοντες, που ευθύνονται για τη χαλάρωση του κατώτερου οισοφαγικού σφιγκτήρα και κατ’ επέκταση για το φαινόμενο της γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης, είναι: 1) η παχυσαρκία, 2) η κακή διατροφή, 3) η κατανάλωση μεγάλης ποσότητας φαγητού (γαστρικός φόρτος), 4) η διαφραγματοκήλη και 5) οι βλάβες του κεντρικού νευρικού συστήματος.
Συμπτωματολογία: Συνέπεια της παλινδρόμησης του όξινου γαστρικού περιεχομένου προς τον οισοφάγο είναι η εκδήλωση συμπτωμάτων, όπως ο οπισθοστερνικός καύσος (αίσθημα «καούρας» που ανεβαίνει από το στομάχι προς τον λαιμό), οι ερυγές (ρεψίματα) και οι αναγωγές.
Σύντομα επεισόδια παλινδρόμησης δυνατόν να παρατηρηθούν στον καθένα, κυρίως μετά από κατανάλωση μεγάλων και λιπαρών γευμάτων. Αυτό που διαφοροποιεί αυτά τα επεισόδια από τη γαστροοισοφαγική παλινδρομική νόσο (ΓΟΠΝ) είναι η συχνότητα και η διάρκεια των επεισοδίων, καθώς και η εκδήλωση μιας σειράς επί πλέον συμπτωμάτων , όπως ο έντονος καύσος στο ιδίως επιγάστριο, ο οπισθοστερνικός πόνος και το αίσθημα «κόμπου» στο λαιμό. Ο νυχτερινός βήχας, η δύσοσμη αναπνοή και η βραχνάδα της φωνής το πρωϊ, δυνατόν επίσης να αποτελούν συμπτώματα γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης.
Σε ΓΟΠ, όλα τα παραπάνω συμπτώματα ή μέρος αυτών εμφανίζονται άμεσα με το σκύψιμο ή την κατάκλιση. Τόσο η ΓΟΠ όσο και η φλεγμονή του βλεννογόνου του οισοφάγου (οισοφαγίτιδα), που προκαλείται από το υδροχλωρικό οξύ του παλινδρομούντος γαστρικού υγρού, έχουν σημαντική επίπτωση στην ποιότητα ζωής των πασχόντων , με αποτέλεσμα να επηρεάζεται ο συνήθης ρυθμός της δραστηριότητάς τους , που χαρακτηρίζεται από διαταραχή του ύπνου, μειωμένη παραγωγικότητα και γενικότερα από περιορισμένη συμμετοχή στις κοινωνικές εκδηλώσεις.
Διάγνωση: Πέρα από την κλινική εικόνα, η τεκμηρίωση της ΓΟΠ επιτυγχάνεται με τη διενέργεια ορισμένων παρακλινικών εξετάσεων (οισοφαγοσκόπηση, γαστροσκόπηση, ακτινογραφία οισοφάγου μετά από λήψη βαριούχου γεύματος, παρακολούθηση του οισοφαγικού ΡΗ, σπινθηρογράφημα).
Επιπλοκές: Στις κυριότερες επιπλοκές της ΓΟΠ περιλαμβάνονται: α) Η αιμορραγία. Εμφανίζεται στους ασθενείς με οισοφαγίτιδα, είτε υπό τη μορφή της αιματέμεσης είτε σαν χρόνια απώλεια μικρής ποσότητας αίματος και εγκατάσταση χρόνιας μεθαιμορραγικής αναιμίας. β) Η δυσφαγία, δηλαδή δυσκολία στην κατάποση της τροφής και στη διακίνηση της τροφής μέσω του οισοφάγου προς το στομάχι. Στα πολύ προχωρημένα στάδια οισοφαγίτιδας δημιουργείται στένωση του αυλού του οισοφάγου, που εμποδίζει τη δίοδο της τροφής προς το στομάχι. γ) Ο οισοφάγος Barrett, ο οποίος αναπτύσσεται σε έδαφος ΓΟΠ και χαρακτηρίζεται από μετάπλαση του επιθηλίου του βλεννογόνου του κατώτερου τριτημορίου του οισοφάγου, από πλακώδες σε μονόστιβο κυλινδρικό επιθήλιο , όπως αυτό συναντάται στο βλεννογόνο του εντέρου. Πρόκειται για μια προκαρκινική αλλοίωση, η οποία αυξάνει την πιθανότητα εμφάνισης αδενοκαρκινώματος του οισοφάγου κατά 30 έως 40 φορές. Στους ασθενείς με ΓΟΠ συνιστάται ο συχνός ενδοσκοπικός έλεγχος του οισοφάγου για την πρόληψη - διάγνωση του οισοφάγου Barrett. δ) Έξω- οισοφαγικές βλάβες. Ο ερεθισμός των οργάνων της αναπνευστικής οδού μπορεί σπανίως να είναι και η κύρια εκδήλωση της ΓΟΠ, με τους ασθενείς αυτούς να αναπτύσσουν λαρυγγίτιδα ή κρίσεις βρογχικού άσθματος.
Λήψη μέτρων κατά της ΓΟΠ: Σ’ αυτά περιλαμβάνονται: α) Ο ύπνος με υπερυψωμένο το πάνω μέρος του σώματος. β) Η αποφυγή λήψης λιπαρών τροφών , οινοπνευματωδών ποτών ή μεγάλης ποσότητας καφεϊνης, που ευνοούν την παλινδρόμηση. γ) Η αποφυγή γαστρικού φόρτου. Λήψη μικρών και συχνών γευμάτων (5 - 6 ημερησίως). δ) Η λήψη τροφής τουλάχιστον δύο ώρες πριν τη κατάκλιση. ε) Η διακοπή του καπνίσματος (αυξάνει τη γαστρική οξύτητα). στ) Η αποφυγή χρήσης στενών ρούχων ή σφικτών ζωνών. ζ) Η ειδική δίαιτα αδυνατίσματος για τους παχύσαρκους.
Θεραπεία: Η αλλαγή στον τρόπο ζωής και στις διατροφικές συνήθειες του ασθενούς παίζει καταλυτικό ρόλο στη θεραπεία της γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης.
Στις σοβαρές περιπτώσεις γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης, όπου η φαρμακευτική αγωγή είναι απαραίτητη, χορηγούνται ορισμένα φάρμακα. Πολύ συχνά χρησιμοποιούνται: α) Αντιόξινα για την αντιμετώπιση του καύσου και των ερυγών. β) Αναλγητικά. γ) Αντιεκκριτικά (κυρίως αναστολείς της αντλίας πρωτονίων, ΡΡΙ’s), που βοηθούν στην έκκριση φυσιολογικών ποσοτήτων γαστρικού υγρού και στην ομαλοποίηση της γαστρικής οξύτητας. δ) Γαστροκινητικά, που βελτιώνουν την κινητικότητα του στομάχου, άρα και την κένωσή του.
Σε καταστάσεις πολύ σοβαρές, όπου υπάρχουν έντονες εξελκώσεις ή στενώσεις ή όπου τα συμπτώματα δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν με φάρμακα ή με τα λαμβανόμενα άλλα συντηρητικά μέτρα, καθιστώντας τη ζωή των ασθενών αφόρητη, απαιτείται χειρουργική αντιμετώπιση της ΓΟΠ (αντιπαλινδρομική εγχείρηση) ή των επιπλοκών της (ακατάσχετη αιμορραγία, στένωση οισοφάγου, οισοφάγος Barrett).
Ο Δρ Αργύρης Β, Ντόβας είναι τ. διευθυντής Β΄ Παθολογικής Κλινικής Γενικού Νοσοκομείου Λάρισας & Παθολογικής Κλινικής ΕΣΥ Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Λάρισας.
