Δυναμώνει το τραγούδι και ελπίδες μας γεννά
όταν με καρδιά θλιμμένη σκύβουμε όλοι στα σχοινιά.
Η Μητέρα κι ο αδελφός μας είναι του Βόλγα τα νερά
όλοι είμαστε αδέλφια στα κρυφά, στα φανερά.
Άϊντε γεια, εμπρός παιδιά
σκύψτε όλοι στα σχοινιά
κι ας τραβάτε δυνατά
με τον πόνο στην καρδιά.
Το ρωσικό αυτό παραδοσιακό τραγούδι, αντιπροσωπευτικό μιας ομάδας λυπητερών και αργόσυρτων εθνικών τραγουδιών της εργασίας, εκφράζει τον πόνο της ψυχής, αλλά και του σώματος των δουλοπάροικων-χωρικών της Τσαρικής Ρωσίας. Δεμένοι οι εξαθλιωμένοι χωρικοί με τον χοντρό δερμάτινο ιμάντα, έσερναν τις μαούνες των αφεντικών, όλοι μαζί, έξω απ` τα νερά του Βόλγα, τραγουδώντας ρυθμικά, έϊουχνιεμ, έϊουχνιεμ… (βογγητό).
Τα ανθρώπινα αυτά υποζύγια, δούλοι των γαιοκτημόνων, ήταν τα βασανισμένα παιδιά της Ρωσίας, κατάδικοι, χωρίς να έχουν κάνει κάποιο κακό, η βαθιά φωνή που έβγαινε απ` τα βάθητης απέραντης ρωσικής στέπας και των πυκνών δασών.
Ο Βόλγας είναι ο μεγαλύτερος ποταμός της Ευρώπης σε μήκος (3.531 χλμ.), και θεωρείται σύμβολο της λαϊκής κουλτούρας και παράδοσης. Στη λαϊκή φαντασία και στα λαϊκά παραμύθια το υδάτινο αυτό σύμβολο, πολλές φορές, παίρνει διαστάσεις κοσμικές, και τον αποκαλούν Βόλγκα-Ματιούσκα (Μητέρα). Πρώτος ο Νικόλαος Νοβικώφ (1744-1818), μορφωμένος κρατικός υπάλληλος, «καταγγέλλει τα παραλυμένα ήθη της αριστοκρατίας, και πόσο απάνθρωπα μεταχειρίζονται οι γαιοκτήμονες τους χωρικούς. Με τα μελανότερα χρώματα ζωγραφίζει τη ζωή του μουζίκου, την απληστία και θηριωδία του άρχοντα».
Ακολουθεί ο Ραντίτσεφ, ο οποίος στο βιβλίο του «Ταξίδι από την Πετρούπολη στη Μόσχα», περιγράφει φρικώδεις σκηνές - τα όσα υποφέρουν οι δουλοπάροικοι - και την απάνθρωπη συμπεριφορά των γαιοκτημόνων.
Στο τέλος του 19ου αιώνα αστοί φιλόλογοι, ερευνητές και διανοούμενοι, σκύβουν πάνω από τη λαϊκή παράδοση, καταγράφουν τους λαϊκούς μουσικούς θησαυρούς και έτσι τους διασώζουν και τους διαδίδουν, όσο μακρύτερα μπορούν.
Το 1905 ο σπουδαίος Ρώσος βαθύφωνος Φεοντόρ Σαλιάπιν (1873-1938) τραγούδησε τους «βαρκάρηδες» σε κάποια συγκέντρωση διανοούμενων, στη Μόσχα, και από τότε έγινε «ο ύμνος των βασανισμένων».
Ο Ισπανός συνθέτης Μανουέλ ντε Φάλια το 1922, ύστερα από παραγγελία της Κοινωνίας των Εθνών (πρόδρομος του ΟΗΕ), διασκευάζει τους «βαρκάρηδες» με τίτλο «canto de los remeros del Volga» (τραγούδι των κωπηλατών του Βόλγα), και τα έσοδα από την κυκλοφορία, δίνονται για την ανακούφιση των 2.000.000 Ρώσων προσφύγων του Α` Παγκοσμίου Πολέμου.
Το 1927 ο Σαλιάπιν πρωτοηχογραφεί το τραγούδι, και έτσι το παραδίδει στην αιωνιότητα…1
Το 1997 η χορωδία του Μουσικού Συλλόγου της Λάρισας, επισκέφθηκε, ύστερα από σχετική πρόσκληση, την Μόσχα.
Στην πόλη Ελεκτροστάλ, λίγο έξω από τη Μόσχα, εκεί που κατασκευάζονταν οι πύραυλοι Κατιούσα (αυτοί που συγκράτησαν τις γερμανικές στρατιές στο Β` Παγκόσμιο Πόλεμο), δόθηκε η παράσταση.
Μπροστά σε ένα άκρως ενθουσιώδες κοινό, που παρακολουθούσε κλαίγοντας την εκτέλεση του τραγουδιού των βαρκάρηδων, οι χορωδοί και ο μαέστρος Δημήτρης Καρβούνης νιώθαμε αμήχανα, γιατί η συγκίνηση μεταφέρθηκε στη σκηνή του θεάτρου… Έξι φορές επαναλάβαμε το έϊ ουχνιεμ2 και το χειροκρότημα δε σταματούσε.
Ο περήφανος ρωσικός λαός παρά τα ποικίλα προβλήματα που δημιούργησε η απότομη Πολιτειακή μεταβολή στην πατρίδα του, δεν έχασε τον εαυτό του και την αξιοπρέπειά του, στάθηκε όρθιος - αν και σιωπηλός - παραμένοντας πιστός στις παραδόσεις του.
1 Ο γράφων διαθέτει στη συλλογή του αυτή την ηχογράφηση (30/11/1927)
2 Μουσική εναρμόνιση. Θανάσης Βαλακώστας
Βοηθήματα
Ιβάν Μπελούκιν. Ο βαρκάρης του Βόλγα, απόδοση Θέσκελος, βιβλιοθήκη για όλους 2011 σελ. 9
Νίκος Καζαντζάκης. Ιστορία της Ρωσικής λογοτεχνίας, εκδ. Ελ. Καζαντζάκη 1965 σελ. 87
Τάσος Πουλτσάκης
Νευρολόγος - Ψυχίατρος
