Αχιλλέας Ε. Κούμπος – συγγραφέας
Στους μειοδοτικούς διαγωνισμούς η λογική του δημοσίου είναι να πληρώσει όσο το δυνατόν λιγότερα. Από την άλλη, η λογική του επιχειρηματία είναι να έχει όσο το δυνατόν μεγαλύτερα κέρδη. Επομένως, οι δύο λογικές συγκρούονται. Όμως οι διαγωνισμοί πρέπει να γίνουν έστω και όταν η λογική χάνεται.
Ας δούμε πώς κάποια επιχείρηση μπαίνει στο έργο και τι πρέπει να κάνει για να είναι βιώσιμο, να βγάλει κέρδος δηλαδή, ικανοποιώντας παράλληλα και τις βλέψεις του δημοσίου για οικονομικές λύσεις.
Το πρώτο βήμα είναι η συμμετοχή στο έργο: εδώ αναλαμβάνει δράση η γραφειοκρατία, αφού βρίσκεται σε αγαστή συνεργασία με την επιχείρηση. Με ασύλληπτα νομικίστικα προσκόμματα, αποκλείουν αυτούς που δεν θέλουν και ευνοούν όσους θέλουν, πολύ συχνά με το αζημίωτο. Τώρα, αν ευνοούν κάποιους από άγνοια ή ανικανότητα, είναι εξίσου ποινικά κολάσιμο. Να αναφέρω ένα παράδειγμα για να μπείτε στο γραφειοκρατικό νόημα. Σε πρόχειρο μειοδοτικό διαγωνισμό που γίνεται τα τελευταία 3 χρόνια σε δημόσιο νοσοκομείο της Βόρειας Ελλάδας, ύψους 60.000 ευρώ τον μήνα, απέκλεισαν τον ένα από τους δύο συμμετέχοντες γιατί, άκουσον-άκουσον, το κοντάρι της σφουγγαρίστρας δεν ήταν συμβατό με το σύστημα του κουβά! Ενώ ο νόμος απαγορεύει την κατάτμηση του έργου, οι γραφειοκράτες προφασιζόμενοι το δημόσιο συμφέρον το κατατέμνουν συστηματικά κάθε μήνα τα τελευταία 3 χρόνια. Θα μας χαζέψουν εντελώς οι τύποι (οι γραφειοκράτες) και ο τύπος (του νόμου).
Το δεύτερο βήμα είναι πώς μειώνεται το κόστος του έργου: για να μείνει κέρδος χρειάζονται αποδιοπομπαίοι τράγοι που θα σφαγιαστούν για το καλό της εταιρείας. Eννοώ φυσικά τους εργαζόμενους. Εδώ αναλαμβάνει το ταλέντο και η εφευρετικότητα του Έλληνα, ο οποίος τα καταφέρνει περίφημα, όταν κοιτάει το συμφέρον του. Με τις πλάτες και των άλλων δημόσιων υπηρεσιών, για παράδειγμα της επιθεώρησης εργασίας, κινείται από την νομιμοφάνεια ως την παρατυπία και την παρανομία.
Έχουμε σκεφτεί μήπως ότι το δημόσιο συμφέρον τελικά δεν είναι ούτε δημόσιο ούτε συμφέρον; Έχουμε σκεφτεί μήπως ότι οι όροι των διαγωνισμών εξαναγκάζουν τις επιχειρήσεις να ανομούν;Έχουμε σκεφτεί ότι οι γραφειοκράτες θέλουν ένα κομμάτι από την πίτα του δημόσιου χρήματος;
Την ασυμβίβαστη κατάσταση, μικρό κόστος για το δημόσιο και μεγάλο κέρδος για την επιχείρηση, την συμβιβάζει μια χαρά η διαφθορά, ένθεν και ένθεν. Η γραφειοκρατία τρέφει τη διαφθορά. Όση περισσότερη γραφειοκρατία τόση λιγότερη αξιοκρατία. Ίσως την τραβάει ο οργανισμός μας την αναξιοκρατία, γιατί διαφορετικά θα έπρεπε να αναμετρηθούμε με καλύτερους και θα χάναμε. Να γιατί ο σοσιαλισμός αγαπήθηκε τόσο πολύ στον τόπο μας: γιατί δεν θέλουμε να αναμετρηθούμε με κανέναν.
Και για να μην νομίζετε ότι αυτά τα κάνουν οι κακοί επιχειρηματίες μαζί με τους διεφθαρμένους δημόσιους υπάλληλους σκεφτείτε το εξής: όταν ψάχνουμε ένα συνεργείο να καθαρίσει την πολυκατοικία μας, ψάχνουμε την πιο φτηνή τιμή αδιαφορώντας για το αν η καθαρίστρια πληρώνεται σύμφωνα με την εργατική νομοθεσία. Ή όταν έχουμε μια αλλοδαπή στο σπίτι, της κολλάμε όλα τα ένσημα που πρέπει; Και εμείς κοιτάμε το δικό μας δημόσιο συμφέρον!
Τι μπορούμε να κάνουμε; Απλές οι προτάσεις.
A. Προϋπολογισμός του κόστους του έργου, ώστε όλες οι προσφορές να έχουν την ίδια ελάχιστη εκκίνηση. Αυτό αποκλείει τη δοσοληψία επιχειρηματία και δημόσιου λειτουργού. Ποιος θα έπαιρνε το έργο, αν όλοι συμμετείχαν με την ίδια προσφορά; Θα γινόταν κλήρωση όπως προβλέπει και ο νόμος.
B. Απλοποίηση των δικαιολογητικών συμμετοχής στους διαγωνισμούς, ώστε να μην είναι φωτογραφικοί. Με ποια κριτήρια συμμετοχής; Μια εγγυητική επιστολή ανάλογη με το ύψος του έργου που προϋπολόγισε το δημόσιο, λευκό ποινικό, φορολογικό και ασφαλιστικό μητρώο τόσο για την εταιρεία όσο και για τους μετόχους. Τι σημασία έχει η προϋπηρεσία και οι τεχνικές λεπτομέρειες στα χαρτιά; Σημασία έχει η εκτέλεση του έργου και η εποπτεία του. Αν δεν εκτελείται σωστά υπάρχει η εγγυητική επιστολή. Στη συνέχεια έκπτωση από το έργο και να περάσει ο επόμενος. Γι΄ αυτό δεν την δίνουν άλλωστε;
C. Καμία πληρωμή εργαζόμενου ή συναλλαγή της εταιρείας χωρίς τραπεζικό παραστατικό.
Ο τρόπος με τον οποίο γίνονται σήμερα οι διαγωνισμοί ευνοεί τη διαφθορά, την εισφοροδιαφυγή, την καταπάτηση των εργασιακών δικαιωμάτων των εργαζομένων. Φυσικά με τις ευλογίες του κράτους, που προσπαθώντας να εξοικονομήσει χρήματα, φτωχοποιεί αυτούς που θα έπρεπε να προστατεύει. Και μετά οι δημόσιοι οργανισμοί, τα υπουργεία, τα νοσοκομεία κ.λπ. επαίρονται ότι έκαναν οικονομία. Με τις υπάρχουσες συνθήκες, οικονομία γίνεται κλέβοντας τους εργαζόμενους. Μπράβο μας για την προάσπιση του δημόσιου συμφέροντος.
Τίποτα δεν είναι δύσκολο. Λείπει μονάχα η πολιτική θέληση και το καθήκον του πολίτη. Τα εργαλεία υπάρχουν, είναι οι νόμοι. Μόνο που πρέπει να μπει η λογική πριν από τους νόμους.
