* Από τον Νικόλαο Φασούλα
Χωρίς αμφιβολία η χώρα μας διέρχεται μια βαθιά κρίση που δίκαια θα έλεγε κανείς ότι δεν περιορίζεται μόνο στο οικονομικό πεδίο αλλά και σε γενικότερες εκφάνσεις της ζωής μας.
Κρίση για παράδειγμα διέρχεται η πολιτική ζωή του τόπου, οι θεσμοί, ακόμα και οι διαπροσωπικές σχέσεις. Στην κοινωνία μας πολλοί είναι οι πολίτες που πιστεύουν ότι η πηγή του κακού γι’ αυτή την πολυεπίπεδη κρίση είναι η προβληματική μας οικονομία.
Στο περιεχόμενο αυτού του άρθρου θα προσπαθήσω ν’ αναπτύξω τι κατά την γνώμη μου πρέπει να γίνει στο δεδομένο αυτό σκηνικό ώστε να μην εκλείψει η παραγωγή πολιτισμού, τι θεωρώ πολιτισμική κρίση, και ποια η έννοια του πολιτισμού στις μέρες μας.
Συνηθίζουμε να λέμε ότι είμαστε η χώρα που γέννησε τον πολιτισμό τόσο με την στενή όσο και την ευρεία έννοια του όρου, και δεν πιστεύω πως η άποψη αυτή απέχει από την πραγματικότητα. Όλοι είμαστε υπερήφανοι για τα επιτεύγματα των προγόνων μας στον τομέα του πολιτισμού και της τέχνης. Σήμερα όμως μεσούσης της κρίσης η παραγωγή πολιτισμού είναι εφικτή;
Πρώτα απ’ όλα θα πρέπει να ξεχωρίσουμε τι εννοούμε με τον όρο πολιτισμός. Ο πολιτισμός με την γενικότερη έννοια του όρου σημαίνει πάρα πολλά πράγματα ταυτόχρονα. Πολιτισμός σημαίνει ας πούμε η κατασκευή μεγάλων έργων όπως αυτά που έγιναν στην Αθήνα του Περικλή που θα ταξιδεύουν στο διηνεκές και θα δείχνουν στις επόμενες γενιές το μεγαλείο και την κουλτούρα όσων έζησαν την δεδομένη χρονική περίοδο της ιστορίας. Εντυπωσιακά δημόσια κτίρια, κομψά έργα τέχνης και πολλά άλλα έργα ανάλογης λαμπρότητας.
Δεν είναι όμως μόνο αυτό πολιτισμός. Δείγμα πολιτισμού αποτελεί και η υψηλού επιπέδου παιδεία, καλλιέργεια και παραγωγή κουλτούρας, ανάταξη της συμπεριφοράς των μεταξύ μας σχέσεων.
Αν λοιπόν εστιάσουμε στο πρώτο καταλαβαίνει αμέσως κάποιος ότι για να γίνει κάτι τέτοιο εφικτό χρειάζεται να δαπανηθούν τεράστια χρηματικά ποσά. Με δεδομένο τα φτωχά κρατικά μας ταμεία κάτι τέτοιο φαντάζει αδύνατον. Ως εκ τούτου θα πρέπει να αναζητηθούν άλλοι τρόποι για να μην τα αποκλείσουμε τελείως.
Ένας για παράδειγμα είναι τέτοιου είδους πρωτοβουλίες να τις αναλάβουν ιδιώτες που έχουν την θέληση, το μεράκι και φυσικά την οικονομική άνεση να σταθούν αρωγοί σε τέτοιου είδους έργα. Πολλοί είναι οι Έλληνες που διαπρέπουν στο εξωτερικό, καλό θα ήταν λοιπόν αυτούς τους Έλληνες να τους αναζητήσουμε και να τους πείσουμε να επενδύσουν στην πατρίδα τους για την ανάδειξη της ιστορίας και του πολιτισμού της.
Βέβαια καταλαβαίνω πολύ καλά ότι ο ορισμός του ευεργέτη στην Ελλάδα του 21ου αιώνα έχει παρεξηγηθεί αρκετά έως πάρα πολύ σε σχέση με του Έλληνες ευεργέτες του 19ου αιώνα που έζησαν και μεγαλούργησαν στο εξωτερικό.
Παλαιότερα οι Έλληνες έφευγαν ως μετανάστες στο εξωτερικό κουβαλώντας μαζί τους την αγάπη για την πατρίδα. Είχαν μεγαλώσει εδώ, εδώ έμαθαν τα πρώτα τους γράμματα και κυρίως βίωσαν στερήσεις και πόνο στα δύσκολα χρόνια για την πατρίδα και το έθνος μας. Οι ελληνικής καταγωγής όμως διαπρέποντες του εξωτερικού σήμερα έχουν την Ελλάδα ως μία απλή αναφορά, καθώς έχουν γαλουχηθεί με τις αρχές, τις αξίες και τα ιδανικά του τόπου που μεγάλωσαν. Γι’ αυτούς η Ελλάδα είναι τόσο μακριά και ταυτόχρονα τόσο κοντά όσο διαρκεί ένα κλικ στον υπολογιστή τους και τίποτα παραπάνω, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι θα τους ρίξουμε την πέτρα του αναθέματος γι’ αυτό. Είναι αυτονόητο ότι δεν μπορούμε να βασιζόμαστε σε τέτοιες περιπτώσεις, όμως σίγουρα υπάρχουν ανάμεσά μας Έλληνες που έχουν δυνατότητες, τεχνογνωσία και μεράκι για προσφορά. Χρέος της πολιτείας μας είναι να τους ανακαλύψουμε και όλοι μαζί να γίνουμε συνοδοιπόροι στην ανάδειξη του πλούτου της πατρίδος μας.
Ένας άλλος τρόπος θα μπορούσε να ήταν οι τοπικές κοινωνίες να δώσουν κίνητρα στα πανεπιστημιακά μας ιδρύματα και αυτά σε συνεργασία με πανεπιστημιακές σχολές του εξωτερικού να συνδράμουν στην ανάδειξη του τόπου τους.
Για να πω την αλήθεια όμως είμαι από αυτούς που πιστεύουν ότι η παραγωγή πολιτισμού σε μία κοινωνία δεν εξαρτάται απόλυτα από το οικονομικό status αυτής. Πολιτισμός που ανάγει σε ύψιστη αξία την οικονομική του πρόοδο καταντά υλιστικό και απάνθρωπο δημιούργημα. Αυτός είναι και ο λόγος που σήμερα η χώρα μας βάλλεται απάνθρωπα. Έχουμε ανάγει την οικονομική εξέλιξη σε πρωταρχικό παράγοντα πολιτισμού. Είναι καιρός τώρα που έχουμε χάσει ως λαός την κουλτούρα και τις αξίες μας, και έχουμε προβεί σ’ έναν άκριτο εισαγόμενο μιμητισμό τελείως διαφορετικό από την δική μας κοσμοθεωρία.
Η αγάπη μας για τον πολιτισμό δεν αποδεικνύεται μόνο με τον θαυμασμό των υλικών επιτευγμάτων των προγόνων μας, αλλά και με την οικείωση των αξιών που κληρονομήσαμε από αυτούς όπως, η δημοκρατία, η ελευθερία, η πίστη στον άνθρωπο και τις δυνατότητές του.
Επιπλέον πιστεύω ότι στις μέρες μας δείγμα πολιτισμού είναι και η καλλιέργεια εννοιών όπως, η αλληλεγγύη, ο σεβασμός, και η συνδρομή στους διπλανούς. Αν ανατρέξουμε στις αρχές της θρησκείας μας θα δούμε ότι οι Γραφές μας δίνουν τέτοια παραδείγματα. Οι δύο χιτώνες που καλούμαστε να δώσουμε τον έναν για την ανακούφιση του διπλανού.
Αυτό λοιπόν που οφείλουμε να κάνουμε ως κοινωνία είναι να αρχίσουμε επιτέλους να παράγουμε πολιτισμό ο οποίος να στηρίζεται σε ηθικές βάσεις, πως θα το καταφέρουμε αυτό; Το πρώτο σημαντικό βήμα είναι να αναρωτηθούμε αν υπάρχει ο πολιτισμός μέσα μας. Αν δηλαδή ο καθένας μας με την συμπεριφορά και τις πράξεις του πρεσβεύει τον πολιτισμό απέναντι στο ανομοιογενές κοινωνικό σύνολο που ζούμε.
Μόνο έτσι μπορούμε να συνεχίσουμε να γράφουμε ιστορία και να τιμήσουμε τον τίτλο της χώρας που έδωσε τα φώτα του πολιτισμού στον κόσμο.
* Ο Νικόλαος Αλεξ. Φασούλας είναι πτυχιούχος του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας-Συγγραφέας
